بی اختیاری در ضایعات نخاع

دکتر غلامرضا رئیسی [ متخصص طب فیزیکی و توانبخشی ]آدرس وب سایت : www.drraissi.ir
آدرس مطب : تلفن مطب : -

بی اختیاری در ضایعات نخاعارتباط مثانه و روده
بي اختياري مدفوع
علل اسهال
و مطالب دیگر در مشکلات گوارشی بیماران با ضایه نخاعی

ارتباط مثانه و روده
تخليه مثانه بايد قبل از تخليه روده انجام پذيرد. بايد به بهداشت فردي توجه كافي مبذول شود زيرا مهمترين منبع آلودگي دستگاه ادراري به ميكروبها وعوامل بيماريزا, روده ميباشد. عدم كنترل مناسب رودهها ميتواند علت يبوست مزمن باشد.

اثرات ساير بيماريها بر فعاليت روده
تب ميزان دفع آب بدن را افزايش ميدهد بنابراين مي تواند باعث كاهش آب بدن شده و درنتيجه باعث ايجاد يبوست شود.ساير بيماريها مثل آنفولانزا، سرماخوردگي و غيره اگر چه ممكن است مستقيماً بر روي روده اثر نگذارند ولي با ايجاد تب, تغيير ميزان مصرف مايعات و مقدار و نوع غذا و كاهش ميزان فعاليت باعث بهم خوردن برنامه كنترل روده ميگردند.مصرف آنتي بيوتيكها ميتواند باعث رشد ميكروبهاي مضر در روده شود كه عاملي براي اسهال است و درمان اين اسهال نيازمند آنتي بيوتيكهای خاصي ميباشد.

بي اختياري مدفوع
بايد كاملاً مواظب علائم هشدار دهندهاي بود كه ممكن است قبل از تخليه خودبخود رودهها ديده شوند. علايمي مثل تعريق، سيخ شدن موها, احساس پري معده و احساس بيقراري مي توانند علامتي براي اين حالت باشند.

علل احتمالي بي اختياري و نحوه برخورد با آنها
شل بودن بيش از حد مدفوع
در صورت مصرف نرم كنندههاي مدفوع مقدار مصرف آنها كم شده، يا مصرف آنها قطع شود. برخي غذاها، نوشابهها، و داروها باعث نرم شدن مدفوع ميگردند. ازجمله مي توان به آدامسهاي بدون شكر, برخي شيرينيها، آنتي بيوتيكها و مسهلها اشاره كرد.
مصرف بيش از حد معمول غذاها
در صورت مصرف مقدار زيادی غذا, ممکن است نياز به دفعات بيشتر دفع مدفوع باشد.
مصرف بيش از حد مسهل
درصورت افزايش فعاليت يا مصرف فيبر غذايي نياز به مصرف مسهل كم ميشود و بايد مقدار مصرف آنرا كم كرده يا مصرف مسهل قطع شود.
عدم تخليه كامل روده در دفعات دفع مزاج
علل اسهال

مصرف بيش از حد مواد مسهل
خوردن غذاهاي نامعمول،تند يا چرب
نوشيدن قهوه .چاي, كوكا, آب پرتقال والكل
يبوست ويا سخت شدن مدفوع (باعث خروج مايع از كنار مدفوع سفت شده ميشِود)
عفونتها ي ويروسي،عفونتهاي روده
برخي آنتي بيوتيكها
اضطراب وفشار روحي

تجمع مدفوع سفت باعث مسدود شدن راه راست روده ميگردد ولي ممكن است از كنار آن ترشحات مايع عبور نمايند. به اين مسئله اسهال در اثر پري بيش از حد گفته ميشود. دراين حالت بهتر است بجاي شياف از تنقيه استفاده كرد.براي پيشگيري از اين حالت مي توان تعداد دفعات تحريك با انگشت را بيشتر كرد، ازمحرك رودهاي قوي تري استفاده نمود يا از مسهل خوراكي استفاده كرد.

علل اسهال و درمان آن
اسهال به دفع مدفوع شل و آبكي بيشتر از سه تا پنج بار درروز گفته ميشودكه بعلت افزايش فعاليت روده اتفاق مي افتد.

درمان اسهال
ï مصرف داروهاي مسهل قطع شود.
ï تامدتي از غذاهايي كه باعث شل شدن مدفوع ميگردد مثل غذاهاي تند وچرب استفاده نشود.
ï از غذاهائي كه باعث سفت شدن مدفوع ميشود مثل موز و برنج استفاده شود.

عللي كه نيار به مراجعه فوري به پزشك دارند
اسهال شديد يا اسهال بيش از سه روز
درد شكمي شديد
كمبود آب بدن دراثر اسهال(خشك شدن دهان ولبها،كاهش مقدار ادرار،ياغليظ وبدبوشدن ادرار)
وجود خون دراسهال يا وجود تب همراه بااسهال

مايعات فراوان نوشيده شود. مقدار مايعات از دست رفته از طريق مدفوع آبكي بايد توسط نوشيدن مايعات جايگزين شود. بهتر است از پودر او.آر.اس استفاده شود.از عدم وجود مدفوع سفت در راست روده اطمينان حاصل شود. در صورت وجود مدفوع سفت اسهال آبكي خواهد بود. درصورت مصرف آنتي بيوتيك مصرف روزانه ماست ميتواند به حفظ باكتريهاي مفيد روده كمك كند. بعلت تداخل ماست با برخي آنتي بيوتيكها, بهتر است ماست به فاصله دو ساعت از مصرف آنتي بيوتيك خورده شود. آنتي بيوتيك بايد حتماً توسط پزشك تجويز شود.مواد اسهالی ميتوانند اسيدي باشند و شستشوي مكرر ميتواند باعث آسيب به ناحيه مقعد شود. ناحيه مقعد با آب ولرم شستشو وبا ملايمت خشك شود.داروهاي ضد اسهال ممكن است باعث بدتر شدن اسهال شوند وحتماً بايد توسط پزشك تجويز گردند.

در صورت دفع ناگهاني مدفوع چه بايد كرد
بايد توجه كرد كه اتفاقات ناگهاني براي هركسي ممكن است پيش آيد.
ï تماس طولاني مدت پوست با مدفوع باعث عوارض پوستي ميگردد. بايد هرچه سريعتر فرد خود را تمييز كند.
ï اگر علت دفع ناگهاني وجود مدفوع سفت باشد, درصورت قطع جريان مدفوع اين مسئله ميتواند باعث ديس رفلكس خودمختار گردد.
ï دفع مدفوع بطور منظم ميتواند در پيشگيري از اين اتفاقات كمك كند ولي درهرحال بايد توجه داشت كه امكان بروز اين اتفاقات وجود دارد. پس بايد براي مواجهه با آنها آمادگي داشت. بايد هميشه ساكی همراه داشت كه حاوي وسايل ضروري باشد. درون ساك بايد لباس اضافي, دستمال توالت, دستكش, لباس زير تميز, پارچه، پوشك ضدآب و كيسه پلاستيكي براي نگهداري لباسهاي كثيف وجود داشته باشد. بايد دقت کرد که كيسه پلاستيكي ضخيم وسالم باشد.
ï لباس زير چسبان يا شورتهاي دوچرخه سواري ميتوانند به عضلات كف لگن درنگهداري مدفوع كمك كنند.
ï لباس زير يكبار مصرف در مواردي كه دسترسي به توالت وجود نخواهد داشت كمك كنند است.

يبوست چيست ؟
اگر مدفوع به راحتي، بطور كامل با به سرعت كافي دفع نشود يا دفعات دفع مدفوع كم شود به اين مسئله يبوست گفته ميشود. در آسيب نخاع, كاهش مقدار مدفوع بمدت حداقل سه روز كه معمولاً همراه با دفع مدفوع سخت وخشك است يا عدم وجود يا كاهش شديد حركات روده بمدت 24 ساعت يا درطي سه برنامه كنترل روده بعنوان يبوست تعريف ميِشود.

علايم يبوست
كاهش اشتها، تهوع، آروغ زدن.
تورم يا سفت شدن شكم.
وجود مدفوع سفت يا آبكي (دراثر يبوست ممكن است مواد آبكي دفع شود).

علل يبوست
انجام ندادن برنامة كنترل روده بطور منظم.
كم بودن مصرف مايعات.
كم بودن فيبر غذايي مصرف شده و يا خوردن غذاهائي كه مدفوع راسفت ميكنند (مثلاً موز يا پنير).
فعاليت ناكافي يا خوابيدن برروي تخت بمدت طولاني.
عوارض بعضي از داروها.
قطع مصرف نرم كنندههاي مدفوع.

حل مشكل يبوست
انجام منظم اجابت مزاج و افزايش دفعات اجابت مزاج به روزي يكبار.
مصرف روزانه مايعات درحد دوتا سه ليتر(به شرط آنكه برنامه سوند زدن نيز تنظيم شود).
مصرف غذاي متعادل كه حاوي مقادير زيادتري فيبر غذائي باشد.
افزايش فعاليت بدني.
مصرف نرم كننده مدفوع.
برخي از افراد به اين تصِِوّر كه سفت تر شدن مدفوع از بياختياري مدفوعي پيشگيري ميكند عمداً يبوست ايجاد ميكنند. تجمع مدفوع در روده بزرگ علاوه بر ايجاد عوارض مختلف خود باعث اسهال دراثر نشت ترشحات ازكنار تودة مدفوعي ميگردد.

پيشگيري از ايجاد زخم بستر در توالت
يك مشكل شايع كشيده شدن پوست هنگام رفتن به روي توالت است که باعث ايجاد شكاف در بين باسن ميِشود و بعلت عدم وجود حس, فرد متوجه اين مسئله نميشود. درصورت ايجاد چنين مسئلهاي و عدم توجه كافي به آن, اين حالت به سرعت به زخم بستر تبديل ميشود. براي پيشگيري از زخم بستر هنگام استفاده از توالت بايد لبههاي توالت داراي پوشش نرم باشد و ارتفاع آن براي جابجائي صحيح مناسب باشد. استفاده از لگن می تواند باعث ايجاد زخم بستر گردد. محلهاي دوخت لباس (درزهاي لباس) نبايد در تماس مستقيم باپوست باشند. درتمام مدت نشستن روي توالت بايد بدن در وضعيت مناسب قرار داشته باشد. وزن بايد بطور يكنواخت برروي صندلي توزيع شود. نبايد به ميزان بيش از حد پاها از هم باز شوند. بايد هر ربع ساعت حركات كم كننده فشار انجام شود يعني بدن بايد بلند شده وكمي جابجا شود تا از وارد آمدن فشار طولاني مدت به يك نقطه ممانعت شود. پاشيدن كمي پودر تالك به روي صندلي توالت باعث جلوگيري از چسبيدن پوست به آن ميشود. بايد هنگام تهيه لباس توجه كرد كه دوخت لباس برجسته نباشد و از پوشيدن لباس زير نايلوني اجتناب شود زيرا باعث تعريق وساييده شدن پوست ميشود.

شستن كامل وخشك كردن ناحيه باسن بسيار مهم است. در مواردي خاص ميتوان از پماد پوشاننده مثل پماد اكسيد روي استفاده كرد ولي استفاده از مقادير بيش از حد اين مواد مي تواند مشكل ساز باشد. پوست بايد بطور مكرر توسط آينه يا بوسيله فرد ديگري بررسي شده و در صورت لزوم به پزشك مراجعه شود (براي توضيحات بيشتر به بخش زخم بستر مراجعه شود).

چه مواقعي خطر افتادن وجود دارد
درصورت خونريزي از بواسير
از تحريك با انگشت تازمان بهبود بافت مقعد خودداري گردد.
تامدتي از مواد نرم كننده مدفوع استفاده شود.
از ژل بيشتري در هنگام تخليه استفاده شود.
هنگام جابجايي از صندلي به توالت وبالعكس.
ï خم شدن به جلو وطرفين.
ï خم شدن براي قرار دادن شياف، تحريك با انگشت يا تخليه مدفوع با انگشت.
ï خم شدن براي برداشتن وسايل.
درافرادي كه تعادل كافي ندارند كمربندهاي سينهاي مفيد ميباشد.درافرادي كه دچار اسپاستيسيتي ميباشند كمربندهايي كه دور كمري ميافتند مفيد ميباشند.

بواسير
بواسير به بزرگ شدن سياهرگهاي دور مقعد يا سياهرگهاي داخل راست روده گفته ميشود. بواسير در افراد عادي و آسيب نخاعي شايع است و توسط يبوست، زور زدن زياد ويا نشستن بيش از حد روي توالت ايجاد ميشِود. بواسير ميتواند باعث خونريزي شود كه بصورت خون روشن برروي مدفوع، كاغذ توالت ويا دستكش ديده می شود همچنين ممكن است بصورت برجستگي كه از مقعد بيرون زده لمس شود.

پيشگيري از بواسير
جلوگيري از يبوست وافزايش فيبر غذايي ميتواند به پيشگيري از بواسير كمك كند.
مشاوره با پزشك دراين زمينه ضروري است.

عوارض طولاني مدت گوارشی
سه عامل عمده بطور بالقوه ميتوانند باعث آسيب روده شده و در طولاني مدت مشكلاتي را بهمراه بياورند. اين سه عامل شامل موارد زير می باشند:
1) اتساع بيش از حد روده در اثر تجمع بيش از حد مدفوع يا استفاده از مقادير زياد مايع درعمل تنقيه.
2) آسيب به ناحيه مقعد دراثر خارج كردن مدفوع با دست يا زور زدن بيش ازحد.
3) داروهاي تحريك كننده خوراكي مثل سنا.پيشگيري
ï از مقادير زياد مايع براي تنقيه استفاده نشود.
ï درصورت امكان قبل از تخليه مدفوع با انگشت, از روش تحريك با انگشت استفاده شود.
ï بجاي استفاده از مواد تحريكي خوراكي حتي الامكان از شياف تحريك كننده مثل گليسيرين، بيزاكوديل يا تنقيه مختصر استفاده شود.