توانبخشی فلج صورت2

دکتر غلامرضا رئیسی [ متخصص طب فیزیکی و توانبخشی ]آدرس وب سایت : www.drraissi.ir
آدرس مطب : تلفن مطب : -

توانبخشی فلج صورت2
بیماران زیادی جهت درمان و توانبخشی فلج صورت می کنند. متاسفانه توانبخشی فلج صورت در بسیاری مراکز بدرستی انجام نمی شود و بصورت گسترده ای از تحریکات الکتریکی استفاده می شود که علاوه بر اتلاف وقت و هزینه بیماران ، در مواردی در فلج صورتی ممنوعیت دارد. درقبلا در مورد فلج صورتی صحبت کردیم.در اینجا اشاره گذرایی به درمان و توانبخشی فلج صورت می کنیم.

ارزیابی فلج صورت :
شدت اولیه فلج صورت و پیش آگهی بیماری توسط نوار عصب و عضله انجام می شود. نوار عصب ممکن است با تشخیص پزشک در فواصلی تکرار شود. از فرمهای برای ارزیابی قدرت عضلات صورت استفاده می کنیم. از جدول House-Brackmann Classification of Facial Function جهت ارزیابی عملکرد عضلات صورت استفاده می کنیم.برای ارزیابی های بعدی از صورت بیمار عکس گرفته و فیلم حرکات مختلف ثبت می گردد. حرکاتی مثل بستن چشمها، خندیدن و فوت کردن ثبت می شود.به بیماران توصیه می شود از اقداماتی که رشد عصب را به مخاطره می اندازد خود داری نمایند مثلا کشیدن سیگار، خوردن قهوه ،چای زیاد و کوکا باعث انقباض عروق عصب شده و فرایند رشد عصب را به تاخیر می اندازد. گاهی برای کنترل درد بیمار از دارو استفاده می شود.

اهداف توانبخشی :
آموزش بیمار در مورد بیماری ومراقبتهای آن بخصوص مراقبت از چشمان جهب پیشگیری از زخم شدن قرنیه
کنترل درد در مواردی که درد وجود دارد مثلا فلج صورت در اثر زونا دردناک است
پیشگیری از لاغر شدن عضلات صورت
بهبود انقباض عضلات
تمرین عضلات و اعصاب بخصوص برگشن اعصاب به نحوی باشد که عملکرد مناسبی داشته باشند
تمرینات حسی برای افرادی که دچار اختلال در حس صورت می شود مثل خواب رفتن، گزگز، مورمور، حس سرما و گرما
بهبود تقارن صورت
پیشگیری از عوارض مثل انقباض ناهماهنگ و ناخواسته عضلات که به آن سینکینزی می گویند مثلا با بستن چشم عضلات صورت نیز منقبض می شود. یا اسپاسم عضلات صورت.

دوره جلسات توانبخشی
معمولا جلسات درمانی ابتدا سه روز در هفته است با بهبودی نسبی و کاهش سرعت پیشرفت به دو جلسه در هفته و سپس یک جلسه در هفته تقلیل می یابد.دوره بهبودی: در 6 ماه اول بیشترین بهبودی دیده می شود اما تا 18 ماه احتمال بهبودی وجود دارد. اگر بیمار دوره توانبخشی استاندارد را نگزرانده باشد احتمال بهبودی پس از این مدت نیز وجود دارد. متاسفانه اکثر بیماران ما فقط برق درمانی دریافت کرده اند و تمرینات مناسب را دریافت نکرده اند و بعد از چند سال با تمرینات مناسب و بیوفیدبک بهبودی دیده می شود.

آموزش بیمار
اگر چشم بیمار بسته نمی شود و اشک چشم خشک باشد باید از قطره چشمی بر اساس دستور پزشک استفاده کند. اگر چشم بیمار دچار آسیب قرنیه شود گاهی حتی پلک بیمار برای مدتی دوخته می شود تا از عوارض چشمی پیشگیری شود.بیمار نباید در معرض نور مستقیم خورشید قرار گیرد، باید از عینک آفتابی استفاده کند.از قرارگرفتن در معرض باد و جریان هوای کولر که باعث خشکی بیشتر چشم می شود خودداری نماید.گاهی در فلج صورتی که در اثر ویروس زونا است اختلا در گوش داخلی و سرگیجه دیده می شود.

الکتروتراپی ( درمان با تحریکات الکتریکی ) :
شواهدی علمی مبنی بر اینکه استفاده از تحریکات الکتریکی باعث بهتر شدن فلج صورتی شود وجود ندارد و حتی گزارشاتی وجود دارد که تحریکات الکتریکی باعث بیشتر شدن عارضه سینکینری( انقباض نا خواسته عضلات صورت) می شود. بنابراین در برخی بیماران استفاده از تحریک الکتریکی ممنوع است. اما در مواردی که درد وجود دارد استفاده از انواعی از تحریکات الکتریکی توسط افراد مجرب می تواند کمک کننده باشد.

استفاده از اولتراسوند و لیزر :
هنوز هیچ اثر ثابت شده ای از استفاده از لیزر و اولتراسوند در فلج صورت وجود ندارد. در افرادی که درد صورت دارند استفاده از لیزر می تواند کمک کننده باشد اما تابش لیزر به چشم بسیار خطرناک است و باید از پوشش مناسب و تنها در موارد ضروری استفاده شود.

تمرینات عصبی عضلانی :
تمرینات اعصاب و عضلات که با استفاده از تمرین در برابر آینه و یا با استفاده از بیوفیدبک انجام می شود مهمترین بخش درمان فلج عصب صورت است.

بیوفیدبک :
درمان بیوفیدبک در افرادی که تاحدی انقباض عضلات صورت را دارند در درمان فلج صورت کمک کننده است و در درمان اسپاسم صورت و حرکات غیر طبیعی صورت نیز موثر است. این روش از سه سال پیش در بیمارستان فیروزگر بخش طب فیزیکی و توانبخشی برای بیماران فلج صورتی بکار می رود و نتایج بسیار خوبی داشته است.از بیمار خواسته می شود که حرکتی را در صورت بصورت قرینه انجام دهد با استفاده از آینه بیمار این حرکت را می بیند و با استفاده از بیوفیدبک صدای انقباض عضله و شدت آنرا می بیند و حرکات صورت را به این ترتیب بصورت قرینه تمرین می کند. نتایج بسیار خوبی در بیماران ما حتی چند سال پس از فلج صورتی دیده می شود. با استفاده از ثبت مقدار تحریکات ایجاد شده از پوست و مقایسه آن با سمت مقابل و نتایج قبلی می توان به مقدار پیشرفت بیمار در هر جلسه پی برد.

برای بیماران برنامه ورزشی در منزل نیز تجویز می شود اما با توجه به اینکه هیچ دو بیماری شبیه به هم نمی باشند برنامه یکنواختی برای این بیماران وجود ندارد و بر اساس نوع ضعف عضلات ورزشها برای هر بیمار طراحی می گردد.حرکات صورت باید به آرامی و شروع شده و بتدریج مشکل تر شود تا اعصاب و عضلات بتدریج خود راتطابق دهند. با بهتر شدن حرکات بیمار می تواند در مقابل حرکات با انگشت مقاومت ایجاد کند تا قدرت عضلات بیشتر شود. ایجاد مقاومت و خستگی عضلانی در ابتدا و قبل از اینکه عضله قدرت کافی را پیدا کند می تواند عضلات صورت را خسته تر کند.

ماساژ :
استفاده از انواع ماساژ می تواند به بهتر شدن فلج صورت کمک کند. ماساژ جریان خون صورت را زیادتر کرده از چسبندگی عضلات پیشگیری می کند و به درمان اسپاسم عضلات کمک می کند.

تحریکات مکرر مغزی :
تحقیقاتی برای بررسی اثر تحریکات مکرر مغزی در فلج صورت بخصوص د اسپاسم صورت در بخش طب فیزیکی و توانبخشی دانشگاه تهران در جریان است.

روش توانبخشی کبت :
این روش بر اساس روش تسهیل حس عمقی عضلانی عصبی proprioceptive neuromuscular facilitation (PNF) می باشد. در جریان این کار ابتدا از ماساژ یخ (سرما) برای افزایش قدرت عضلانی استفاده می شود سپس کشش وبعد انقباض عضلات صورت داده می شود این کار همراه با تماس با صورت و صحبت و ایجاد انگیزه در بیمار است.

تزریق بوتوکس :
گاهی برای ایجاد تقارن عضلات سمت سالم را با تزریق بوتوکس ضعیف می کنیم. گاهی عضلاتی که دچار انقباض ناهماهنگ می باشند(سینکینزی) را با بوتوکس فلج می کنیم.

داروها :
گاهی داروهای ضد درد عصبی مثل گاباپنتین یا پره گابالین یا لیریکا را برای بیمار تجویز می کنیم.گاهی از این داروها برای اسپاسم صورت استفاده می شود. داروهای مثل تیزانیدین نیز برای اسپاسم صورت استفاده می شوند.

طب سوزنی :
طب سوزنی اثر زیادی بر روند بهبود فلج صورت ندارد اما در مواردی که اشکال حسی، درد یا اسپاسم عضلانی وجود دارد می تواند به بیمار کمک نماید
سایر مطالب فلج صورت