کَهیر (به انگلیسی: urticaria) واکنش آلرژیک حاد یا مزمن است كه معمولا بر اثر واکنش بدن در برابر مواد هیستامینی یا ترکیباتی نزدیک به هیستامین پدید می آید. عارضه پوستی كهير، به صورت دانه های کوچک صورتی رنگ یا به شکل برجستگی های وسیع تر و گاهی به صورت تاول یا به اصطلاح لپه لپه تظاهر كرده و با خارش شدید همراه است. در این مقاله دکتر مریم ملکی متخصص پوست و مو به توضیحات کامل تری در مورد این بیماری می پردازد.

شکل 1 کهیر

نشانه های کهیر

نشانه های این کهیر عبارتند از:

1. قرمزی پوست
2. تورم
3. خارش دار شدن سطح پوست

روش ساده ای برای تشخیص این نوع کهیرها وجود دارد؛ معمولا با فشار ملایم توسط نوک انگشتان قرمزی پوست برطرف می شود و سفتی قابل لمس حس نمی شود. همچنین به محض کاهش فشار دوباره قرمزی ظاهر می شود. معمولا ضایعه های کهیر پس از ۴۸ ساعت برطرف می شوند و کمتر کهیری وجود دارد که در یک نقطه ثابت بیش از چند روز باقی بماند، هر ضایعه كهیر بعد از چند دقیقه تا چند ساعت بدون باقی گذاشتن اثر از بین می رود و سپس ضایعات جدید در محل های قبلی یا محل های جدید به وجود می آید. ضایعات کهیر می توانند در هر نقطه از بدن ظاهر شوند و شکل آن ها ممکن است تغییر یابد. اندازه ضایعات كهیر از كوچكی یک عدس تا بزرگی یک بشقاب متغیر است. ممكن است ضایعات به هم پیوسته باشد و نواحی وسیعی از پوست را بپوشاند. معمولا خارش شدید وجود دارد ولی ممكن است سوزش یا به ندرت درد نیز وجود داشته باشد.

شکل 2 ویژگی های کهیر

شیوع کهیر

كهیر به طور كلی بسیار شایع است و حدود 20 تا 10 درصد افراد حداقل یک بار در طول عمر مبتلا به كهیر می شوند. كهیر به طور معمول ظرف چند روز تا چند هفته بهبود می یابد ولی در مواردی هم ممكن است سال ها و حتی دهه ها به طول انجامد و مرتبا حملات آن تكرار شود.

نواحی پر خطر در کهیر

چنانچه كهیر در نواحی خاصی مثل پلک ها و لب ها بروز كند، سبب تورم می شود كه ممكن است باعث نگرانی بیمار شود ولی این تورم ظرف 12 تا 24 ساعت برطرف می شود، ولی اگر بیمار دچار مشكل تنفسی یا بلع شود، باید به طور اورژانس تحت درمان قرار گیرد.

علت های كهیر

تراوش مایع پلاسمای خون از درون رگ ها به فضای میان بافتی در پوست باعث کهیر زدن می شود. در این حالت یک عامل شیمیایی که هیستامین نامیده می شود، از یاخته های ویژه ای در پوست بنام ماست سل ها که در پیرامون رگ ها قرار دارند، ترشح می شود. هیستامین باعث گشاد شدن رگ ها و باز شدن فضای میان یاخته ای در رگ ها و به دنبال آن خروج مایع از درون رگ ها می شود.

چه مواردی ممکن است در ایجاد کهیر دخیل باشند؟

• موادی از قبیل آجیل، شکلات، ماهی، گوجه فرنگی، تخم مرغ، توت فرنگی، بادمجان، کیوی، شیر و افزودنی های غذایی و میوه های تازه به ویژه مرکبات و داروهایی از قبیل پادزیست ها (آنتی بیوتیک ها) مانند پنیسیلین، مسکن ها مثل آسپیرین، کدئین، ایندومتاسین، خواب آورها، ویتامین ها و تقریبا هر نوع دارویی می تواند ایجاد کهیر کند. مصرف مداوم آسپیرین نیز می تواند ایجاد کهیر مزمن کند.
• حلزون، ماهی، آجیل، تخم مرغ و شیر از شایع ترین حساسیت زاها هستند که خوردن آن ها می تواند باعث پدید آمدن کهیر شود.
• مصرف برخی از داروها نيز می تواند سبب بروز كهير شود. برخی از این داروها عبارت اند از: آنتی بیوتیک ها، مسكن ها، آرام بخش ها و خواب آورها، مكمل های غذایی، آنتی اسیدها. ویتامین ها و قطره های چشمی، ملیّن ها و شیاف ها نیز ایجاد كهیر می كنند. در صورت ابتلا به كهیر، باید تمامی داروهای مصرف شده حتی در هفته های اخیر را به پزشک اطلاع داد تا در تعیین علت راهنما باشد.
• نیش حشره، لاتکس دستکش، تماس با شوره ، پوسته و فضولات حیوانات خانگی، تماس و یا تنفس گرده گیاهان در ایجاد کهیر دخیل هستند.
• بعضی از عفونت ها از قبیل سرماخوردگی و عفونت های گلو در كودكان می توانند سبب بروز كهیر شوند ولی برخی عفونت های مزمن و گاه عفونت هایی به شكل سینوزیت یا برخی آبسه ها نیز به عنوان علت ایجاد كهیر مهم هستند.
• برخی از عوامل فیزیكی مثل نور خورشید، سرما، فشار، ارتعاشات شدید، تعریق، ورزش و تماس با آب می تواند در بعضی افراد سبب بروز كهیر شود. در كهیر ناشی از آفتاب، ضایعات در محل هایی كه در معرض تابش آفتاب هستند بروز می كنند و ظرف چند ساعت برطرف می شوند. كهیرهای ناشی از سرما در عضوی كه در معرض سرما بوده پیدا می شود. تعریق در افراد جوان باعث كهیرهای كوچک خارش دار می شود كه معمولا به دنبال ورزش یا اضطراب بروز می کند و ظرف 15-10 دقیقه برطرف می گردد. گاه در بعضی افراد خارانیدن شدید پوست یا تحت فشار قرار گرفتن آن باعث بروز كهیر می شود. تماس با آب، صرف نظر از این كه سرد یا گرم باشد، از علل دیگر كهیرهای فیزیكی هستند.

شکل 3 عوامل ایجاد کهیر

استرس و کهیر

استرس های روحی و افسردگی باعث تشدید بیماری کهیر مبتلایان می شود و موجب افزایش خارش و گسترش آن می شود.

انواع كهير

كهير به دو نوع حاد و مزمن طبقه بندی می شود.

كهیر حاد

كهیرهایی كه كمتر از 6 هفته از ایجاد آن ها می گذرد، تحت عنوان «كهیر حاد» طبقه بندی می شوند. در این نوع كهیر علت معمولا تشخیص داده می شود. شایع ترین علل كهیر حاد غذاها، داروها و عفونت ها هستند. نیش حشرات نیز می تواند سبب بروز كهیر شود.

كهیر مزمن

كهیرهایی كه بیش از 6 هفته از بروز آن ها می گذرد، «كهیر مزمن» نامیده می شوند. تعیین علت این نوع كهیر، اغلب بسیار مشكل است و در تعداد كمی از بیماران می توان علت را تشخیص داد. پزشک برای تعیین علت كهیر باید سوالات زیادی از بیمار بپرسد و معاینات متعددی را انجام دهد ولی با وجود بررسی های زیاد در بیش از دو سوم این بیماران نمی توان علت كهیر را پیدا كرد.

شکل 4 انواع کهیر

درمان كهیر

1. حذف عامل کهیر

بهترین درمان كهیر، شناسایی و تعیین علت و سپس حذف آن است. شخصی كه دچار كهير شده قبل از هر چيز بايد از خوراكی ها و مواد ايجادكننده حساسيت خودداری كند تا بدن تقويت شود و ديگر بدن عكس العملی نشان ندهد. اما این امر به خصوص در كهیر مزمن اغلب میسر نیست ولی در مواردی كه عللی از قبیل عفونت، غذا، دارو یا عوامل فیزیكی عامل كهیر باشند، با حذف آن، عامل كهیر نیز درمان می شود. تغییر محل زندگی برای یک تا ۲ هفته گاهی باعث بهبود کهیر می شود.

به طور کلی توصیه می شود افرادی که مبتلا به کهیر هستند بایستی مواردی را رعایت کنند مانند حذف برخی از مواد غذایی مثل آجیل، موز، توت فرنگی، پیاز، گوجه فرنگی، بادمجان، تخم مرغ، مرکبات، شیر، ماهی، پنیر، ادویه، مواد رنگی (نوشابه، ژله، آدامس، بستنی)، غذاهای حاوی مواد محافظ (کنسرو، سوسیس و کالباس، مربا، ترشی، مایونز) قطع مصرف داروهایی که لزومی به مصرف آن نیست مانند مسکن ها، ویتامین ها و ملین ها نیز در درمان آن موثر است. خنک کردن پوست معمولا باعث تخفیف و گرما باعث بدتر شدن خارش می شود لذا از گرمای زیاد و حمام داغ پرهیز شود. داروهای موضعی مثل کرم ها و لوسیون ها معمولا تاثیری در درمان کهیر ندارند؛ اصولا برای کنترل کهیر داروهای آنتی هیستامین خوراکی یا کورتون خوراکی یا تزریقی تجویز می شود.

در بسیاری از موارد پس از معاینات كامل بیمار لازم است كه آزمایش های تكمیلی انجام شود تا در صورت امكان علت كهیر تعیین شود كه البته همیشه این توفیق حاصل نمی شود.

2. آنتی هیستامین ها

چنانچه علت پیدا شود، درمان طبعا باعث حذف كهیر خواهد شد. ولی در مواردی كه علت پیدا نشود، كهیر به طور علامتی درمان می شود كه داروهای آنتی هیستامین در راس درمان های كهیر هستند. آنتی هیستامین ها در صورتی از بروز كهیر جلوگیری می كنند كه به طور منظم مصرف شوند و مصرف آن ها صرفا در زمان پیدایش كهیر تاثیر خیلی زیادی ندارد.

البته در مورد مصرف آنتی هیستامین ها، عوارض آن ها (از قبیل ایجاد حالت خواب آلودگی) را باید در نظر داشت و در افراد سالخورده كه دچار احتباس ادراری هستند یا بعضی داروهای آرام بخش مصرف می كنند باید مصرف آن ها با احتیاط صورت گیرد. همچنین در زمان حاملگی بسیاری از داروها از جمله آنتی هیستامین ها دارای عوارضی هستند كه باید مورد توجه باشند.

از تداخل اثر داروها نیز نباید غافل بود و بیماران بایستی داروهای دیگری را كه به علل دیگر مصرف می نمایند به پزشک یادآوری كنند، چون داروها هم به عنوان عامل كهیر و هم به عنوان تاثیر متقابل روی داروهای آنتی هیستامین مهم هستند.

شکل 5 آنتی هیستامین

3. كورتیكواستروئیدها

گه گاه در كهیرهای مقاوم پزشک ممكن است چند نوع آنتی هیستامین را با هم یا به طور متناوب تجویز كند. در موارد حاد و شدید به ویژه مواردی كه مشكل تنفسی بروز نماید، مراجعه به اورژانس و تجویز «اپی نفرین» یا «كورتیكواستروئید» تزریقی با صلاح دید پزشک معالج، صورت می گیرد.

4. اپی نفرین

در بعضی از موارد کهیر ممکن است همراه با تورم گلو، زبان و مخاط دهان باشد. در حالت اخیر تنفس فرد به سختی صورت می گیرد و باید با نظر پزشک از اپی نفرین (آدرنالین) به صورت داخل رگی یا آمپول های اتوماتیک (مانند اپی پن EpiPen) استفاده شود.

5. سایر درمان های دارویی

• در موارد عدم پاسخ به درمان از داروی مونته لوکاست و امالیزوماب omalizumab و داروهای تضعیف کننده سیستم ایمنی مانند پردنیزولون و سیکلوسپورین می توان بهره جست.
• در هر حال بهترین درمان در درجه اول اجتناب از عامل ایجادکننده کهیر فیزیکی است و نوع درمان دارویی را پزشک شما با صلاح دید خود شروع خواهد نمود.

6. درمان های موضعی و خانگی

• شستشوی بدن با ماست، سدر و شاه تره
• دود كردن اسفند حساسيت را از بين می برد.
• ماليدن آب كلم پيچ يا برگ آن بر روی پوست
• قرار دادن مخلوط مغز موز با سركه و آبليمو (چند بار در شبانه روز).
• ماليدن له شده تره يا آب آن بر پوست
• مالیدن له شده پخته شلغم روی پوست
• مالیدن له شده سير روی کهیر

تذكر: اين مورد با احتياط كامل اجرا شود چون ممكن است مقدار زياد سير باعث تاول شود. می توانيد از خاكستر سير استفاده كنيد.

• ماليدن شاه تره روی پوست
• مالیدن له شده پنيرک و گزنه

اين روش ها كهير را تسكين می دهد و به طور موقت و در مواقع اضطراری مفيد هستند.

7. درمان های خوراکی خانگی

• خوردن آب انگور در درمان كهير اثری بسيار خوب دارد (می توانيد 100گرم از آن را در مقداری آب ريخته و هر سه ساعت يک بار ميل كنيد).
• آب نارنج، آبلیمو، آبغوره، هر كدام 100 گرم مخلوط كرده، ميل كنيد، كهيرها ظاهر شده و به مرور و به طور كامل از بين می روند.
• كاهو، گشنيز، چغندر (لبو)، برگ چغندر، ماست، آبلیمو، شاه تره، خرفه، خيار، هندوانه، لعاب اسفرزه، خاكشير، بسيار مفيد هستند.
• برای دفع سموم معده و روده و صاف نمودن خون از آش های ساده و ترش استفاده كنيد مانند: تمر هندی، آب شاه تره يا عرق آن، آب نارنج، آبغوره، آبلیمو، گشنيز، برگ چغندر.

• خوردن اين غذاها و خوراكی ها هم توصيه می شود:

ماست (با كمی نعنا)، خيار (با كمی نمک)، هندوانه (با كمی شكر)، خاكشير، قُدّومِه شيرازی (دانه ريز قرمز)، خرفه، شاه تره، عرق كاسنی، كاهو، آلبالو، عناب، گيلاس، آب زرشک، آب ترب، گل گاوزبان.

شکل 6 درمان کهیر

در پایان دکتر مریم ملکی اضافه می کند، اگر ضایعات كهیری بیشتر از 24 ساعت بمانند تشخیص دیگری مطرح می شود و باید به متخصص پوست مراجعه شود و نیز اگر تورم لب و دهان ایجاد شود و تنگی نفس وجود داشته باشد به علت احتمال خفگی سریعا به اورژانس مراجعه فرمایید.

در مقاله بعدی به انواع کهیر اشاره می کنیم و دکتر مریم ملکی اطلاعات کامل تری در اختیارتان قرار می دهند.

لطفا از عکس های قبل و بعد بیماران در گالری عکس دیدن فرمایید.

آدرس: اصفهان-خ چهارباغ بالا جنب مجتمع پارک ساختمان گلستان طبقه فوقانی بانک سپه مرکز لیزر هور (دکتر مریم ملکی)

تلفن :03116662224

---