تغذیه در دوران بارداری

شبکه اطلاع رسانی پزشک آن لاین [ پرتال اطلاع رساني ]آدرس وب سایت : www.pezeshkonline.ir

تغييرات رژيم غذايی برای رسيدن به وزن دلخواه بايستی حداقل در 3 تا 4 ماه پيش از حاملگی صورت گيرد.استفاده از رژيم هاي كاهش وزن طي بارداري و شيردهي براي زنان خطرآفرين است.مادر باردار بايد از تولد نوزاد كم وزن يا LBW(وزن كمتر از 2500گرم) جلوگيري كند.در نوزادان LBWخطر مرگ 40 برابر بيشتر از نوزادان نرمال است.دو شاخص مهم در تعيين وزن تولد نوزاد موثر است:

1-سايز مادر:

مادران بزرگ سايز نوزادان بزرگ سايز خواهند داشت. سايز مادر فاكتور تعيين كننده سايز جفت است و سايز جفت تايين كننده مقدار مواد مغذي رسيده به جنين و در نتيجه وزن تولد نوزاد مي باشد.

2-افزايش وزن مادر در بارداري:

كمتر از نيمي از اضافه وزن بارداري به خاطر جفت،جنين و مايع آمنيوتيك است و باقيمانده به خاطر بافت هاي دستگاه توليد مثل،مايعات،خون و ذخاير كه بيشتر آن چربي است،مي باشد. البته افزايش تدريجي چربي زير پوستي در ناحيه شكم،كمر و بالاي ران به عنوان ذخيره انرژي براي حاملگي و شير دهي عمل ميكند.

چاقي و حاملگي :

حاملگي در زنان چاق با BMIبيشتر از 29،احتمال تولد نوزاد بسيار پري ترم (زايمان كمتر از 32 هفته) و مرگ جنين را به خصوص در حاملگي اول افزايش ميدهد.در زنان چاقي كه باردار ميشوند خطر زايمان طولاني،پيلونفريت،ديابت،پرفشاري خون و ترومبوآمبولي وجود دارد.به هر حال بايد دانست كه حاملگي زمان كاهش وزن نيست و تنها افزايش وزن زنان چاق كمتر از زنان ديگر توصيه ميشود.

تغييرات فيزيولوژيک ايجاد شده در حاملگی:

-افزايش حجم خون تا 50 درصد و در نتيجه کاهش هموگلوبين، آلبومين و غلظت ساير پروتئينهای سرم و غلظت ويتامينهای محلول در آب
-افزايش غلظت سرمی ويتامين های محلول در چربی ،TGوكلسترول و اسيدهای چرب آزاد
- افزايش فيلتراسيون كليه (در اثر افزايش حجم خون) و تا حدودي كاهش توانايي بازجذب بعضي مواد مغذي كه باعث ميشود قند و اسيد آمينه به ادرار وارد شده و باعث افزايش احتمال بروز عفونت هاي ادراري و كاهش توانايي دفع ادرار و بروز ادم ميشود. البته بروز ادم خفيف اگر با پروتئينوري و هيپرتانسيون همراه نباشد طبيعي است و باعث تولد نوزاد كمي بزرگتر با prematurityكمتر ميشود.

نيازهاي تغذيه اي زنان باردار:

1- انرژي :

ميزان نياز به انرژی در سه ماهه اول حاملگی همانند پيش از حاملگی است. افزايش نياز به انرژي حدود 300 کيلوکالری در روز در سه ماهه دوم و سوم است.کتونمی شاخصی برای کمبود انرژی مادر است.

2- پروتئين:

زنان حامله پروتئين بيشتری برای سنتز بافتهای جنين و مادر نياز دارند .بيشترين نياز به پروتئين در سه ماهه دوم و سوم است.ميزان پروتئين مورد نياز روزانه برای زنان حامله 71 گرم يا1/1 گرم به ازاي kgوزن بدن در روز براساس وزن پيش از حاملگی است.

گروه لبنيات: هر واحد حاوی 8 گرم پروتئين
گروه گوشت: هر واحد حاوی 7 گرم پروتئين
گروه غلات: هر واحد حاوی 3 گرم پروتئين
گروه سبزيها: هر واحد حاوی 2 گرم پروتئين
پروتئين سفيده تخم مرغ امتياز 100 دارد.

3- چربي:

دريافت امگا 3 به خصوص در سه ماهه سوم به تكامل مغز و شبكيه جنين كمك ميكند.كودكاني كه در دوران جنيني امگا 3 كافي دريافت كرده اند نسبت به آنهايي كه نكرده اند،IQ بالاتر و بينايي بهتري دارند. نسبت دريافت امگا 3 به امگا 6 بايد 1 به 10-4 باشد.

- ويتامين ها و مواد معدني مورد نیاز در بارداری:

منابع غني از فوليك اسيد عبارتند از: سبزيجات برگ سبز تيره،آب پرتقال،حبوبات،سويا،جوانه گندم،بادام و... در زناني كه قرصهاي ضدبارداري، داروهاي ضد صرع ،سيگار يا الكل مصرف ميكنند يا سندرم سوءجذب دارند،احتمال كمبود فوليك اسيد بيشتر است. مکمل اسيد فوليک به ميزان روزانه ا قرص (1000 ميکروگرم) از 3 ماه پيش از حاملگي تا پايان بارداري داده ميشود.

مواد غذايي حاوي اسيد فوليک
? جگر گاو (100 گرم) 220
? حبوبات پخته (نصف ليوان) 144
? اسفناج پخته (نصف ليوان) 131
? جوانه گندم (يک ليوان) 81
? کاهو (يک ليوان) 76
? آب پرتقال تازه (يک ليوان) 75
? زرده تخم مرغ (يک عدد) 25
? موز (يک عدد) 22
? شير (يک ليوان) 15

- ويتامين آ:

روزانه 4000 واحد بين المللي براي زنان حامله توصيه ميشود. مصرف روزانه بيشتر از 10000 واحد بين المللي(5/2 برابرRDA )ويتامين A يعني مقداري كه در بيشتر مكملهاي مولتي ويتامين يافت ميشود با افزايش خطر نقص تيغه عصبي همراه است.اين مسموميت در مورد بتا كاروتن صادق نيست.بيشترين خطر ويتامين Aزياد در دو هفته قبل از بارداري و دو ماهه اول بارداري است .چون جگر حيواني به ازاي هر 90 گرم حاوي 9000 واحد بين المللي ويتامينA است،زناني كه قصد حاملگي دارند و يا در مراحل اوليه بارداري هستند فقط بايد مقادير كم جگر و به دفعات كم مصرف نمايند.

- کلسيم:

زنان 18 ساله و کمتر روزانه 1300 ميلي گرم و زنان 19 ساله و بيشتر روزانه 1000 ميلي گرم كلسيم نياز دارند. افزايش نياز به كلسيم در موارد زيراتفاق مي افتد :
- زناني که مقدار کمي شير و لبنيات مصرف مي نمايند
- نوجواناني که نياز به کلسيم آنها به علت رشد خودشان بالا است
- زناني که دچار کمبود ويتامين D هستند يا رژيم پر فيبر مصرف مي نمايند که سبب کاهش جذب کلسيم مي شود
- زناني که داراي حاملگي هاي پشت سر هم هستند

- آهن:

افزايش قابل توجه حجم خون در دوران حاملگي،نياز به آهن را شديدا افزايش مي دهد.مغز استخوان فعال حدود 500 ميليگرم آهن المنتال اضافه تر در حاملگي مورد استفاده قرار ميدهد ونيز با توجه به نياز اضافه جفت و جنين ،مادر باردار بايد 15 ميليگرم آهن اضافه تر از حالت غير بارداري دريافت كند. كل نياز دريافتي آهن در بارداري 30ميليگرم است. كمبود آهن باعث كاهش توليد هموگلوبين و بروز آنمي ، اختلال در رسيدن خون به جفت و جنين و عدم تحمل خونريزي زايمان ميشود.مادران باردار بايد از پايان ماه چهارم بارداري تا 3 ماه پس از زايمان روزانه يك عدد قرص آهن مصرف كنند.براي كاهش عوارض گوارشي قرص آهن آن را قبل از خواب ميتوان خورد. تغيير رنگ مدفوع و حالت تهوع و استفراغ ناشي از مصرف مكمل آهن بعد از چند روز مصرف آن برطرف ميشود.

* کافئين:

مصرف روزانه بيش از 500 ميلي گرم کافئين با افزايش خطر سقط خودبخودي در سه ماهه اول و اوايل سه ماهه دوم حاملگي همراه است.آشاميدن 2 ليوان و کمتر قهوه و يا 4 ليوان و کمتر نوشابه هاي حاوي کافئين در حاملگي مجاز است .

افزايش نيازهاي روزانه در بارداري:
- انرژي: 285+ كيلوكالري
- پروتئين: 1/7+ گرم
- ويتامين A: 100+ ميكروگرم
- ويتامين D: 5/7+ ميكروگرم
- ويتامين B1: 1/0+ ميليگرم
- ويتامين B2: 1/0+ ميليگرم
- فوليكاسيد: 250+ ميكروگرم
- ويتامين B12: 4/0+ ميكروگرم
- كلسيم: 65/0+ گرم
- آهن: 60-120+ ميليگرم
- يد: 50+ ميكروگرم