سقط جنین از جمله چالش های مربوط به باروری محسوب می شود که به خروج جنین قبل از هفته 20 بارداری (چه به صورت خود به خود و چه عمدی)، قبل از رسیدن جنین به تکامل کافی برای حیات یا با وزن کمتر از 500 گرم، گفته می شود. سقط جنین یکی از موضوعات حساس و پرچالش در حوزه سلامت زنان است که به معنای پایان دادن عمدی یا غیرعمدی به بارداری می باشد. انواع سقط جنین می تواند به روش های دارویی یا جراحی انجام شود که هر کدام مزایا و معایب خود را دارند . موضوع قوانین سقط جنین، شرایط و محدودیت های قانونی در این زمینه و دلایل اجتماعی و پزشکی منجر به این تصمیم از جنبه های مهم این قضیه است . در نهایت، آگاهی از عوارض احتمالی سقط جنین و دسترسی به مشاوره و حمایت های روانی برای افرادی می خواهند دست به این تصیم بزنند ، از اهمیت بالایی برخوردار است .

سقط جنین چیست؟

سقط جنین فرایند خاتمه دادن به بارداری با مداخلات پزشکی است. پایان دادن به بارداری می تواند هم به شکل ناخواسته و هم عمدی انجام شود. روش های مختلفی از سقط وجود دارد که بسته به مدت زمانی که از بارداری می گذرد قابل انجامند.

انواع سقط جنین

انواع سقط جنین به سه دسته است که شامل دارویی، جراحی و طبیعی می شود .

• سقط جنین دارویی : یکی از شایع ترین روش های سقط جنین، سقط دارویی است و همان طور که از اسم آن هم پیداست، در این روش با استفاده از دارو به بارداری پایان داده خواهد شد. این روش سقط معمولاً در 10 هفته اول بارداری انجام می شود. سقط دارویی جنین به منظور تکمیل سقط زودهنگام و خودبه خودی، خارج کردن کامل بافت از رحم و تمام کردن بارداری ناخواسته یا به صلاحدید پزشک به دلایل مختلف پزشکی از جمله برای حفظ سلامت مادر، انجام می شود. این روش سقط جنین با عمل جراحی یا بی هوشی انجام نمی شود و در بسیاری از خانم ها مانند یک پریود سنگین پشت سر گذاشته می شود. پس از مصرف داروهای سقط جنین، یک خونریزی شدیدتر از قاعدگی معمولی اتفاق می افتد و به احتمال زیاد همراه با گرفتگی شکم، اسهال یا درد و ناراحتی در معده خواهد بود. توجه داشته باشید که این علائم پس از مصرف دارو طبیعی است. سقط دارویی معمولاً در مطب یا کلینیک انجام می شود؛ اما در خانه هم می توانید این کار را انجام دهید. البته توصیه می شود که داروهای سقط جنین را با نظارت پزشک مصرف کنید، تا از عوارض احتمالی پیشگیری شود. حدود یک هفته پس از سقط جنین با دارو باید به پزشک مراجعه کنید تا از دفع کامل جنین و خاتمه بارداری مطمئن شوید.
• سقط جنین جراحی : در این روش، با استفاده از عمل جراحی، بافت تشکیل شده در رحم، خارج شده و بارداری پایان می یابد. سقط جنین با جراحی معمولاً در طول سه ماهه اول بارداری تا هفته 14 صورت می گیرد. عمل هایی مانند ساکشن یا آسپیراسیون و وکیوم، دیلاتاسیون و تخلیه یا D&E و دیلاتاسیون و کورتاژ یا D&C برای انجام این روش سقط، انجام می شود. پزشک با بررسی شرایط جسمانی، سوابق پزشکی و سن بارداری، انجام سقط با بیهوشی کامل یا بی حسی موضعی را انتخاب می کند. برای انجام بهتر سقط با عمل جراحی، چند ساعت یا یکی دو روز قبل از عمل ، داروهایی برای باز شدن دهانه رحم تجویز خواهد شد. ساکشن، رایج ترین روش برای سقط با جراحی است که در آن، یک لوله پلاستیکی نازک وارد واژن شده و بافت تشکیل شده در داخل رحم را با مکش تخلیه می کند. این روش تقریباً 15 دقیقه طول می کشد.
• برای کسانی که در سه ماهۀ دوم بارداری قرار دارند و بیشتر از 14 هفته از آخرین قاعدگی آنها گذشته، سقط با روش D&E انجام می شود. طی این روش، یک ابزار به اسم فورسیس وارد رحم شده و بافت داخل رحم تخلیه خواهد شد. این عمل حدود 10 تا 20 دقیقه طول می کشد و معمولاً همان روز، پزشک اجازه مرخص شدن را می دهد. به طور کلی، سقط پس از هفته 24 بارداری انجام نمی شود،؛ اما در مواردی که ممکن است بارداری باعث آسیب به مادر شده یا احتمال تولد نوزاد با ناتوانی شدید وجود داشته باشد، پس از آن هم پزشک، سقط را تجویز می کند.
• درصورتی که بارداری از سه ماهه ی دوم گذشته باشد هم سقط احتمالاً با روش D&C انجام می شود. تقریباً همه روش های سقط جنین سرپایی بوده و در مطب یا کلینیک انجام می شوند. در بیش از 99 درصد موارد سقط جنین به روش جراحی با موفقیت پشت سر گذاشته می شود، اما درصورتی جنین سقط نشود، باید سقط را دوباره انجام دهید.
• سقط جنین طبیعی : عوامل ژنتیکی، عفونت ها، ضعیف بودن دهانه رحم و وجود مشکلات در سلامتی مادر (نظیر فشار خون، تیروئید، دیابت کنترل نشده) می تواند به سقط جنین منجر شود . در اوایل بارداری، سقط جنین بسیار شبیه یک قاعدگی سنگین و انقباض عضله خواهد بود. این نوع ممکن است با لکه بینی قهوه ای شروع شود که به خونریزی شدیدتر تغییر می کند، گاهی اوقات با دفع لخته خون بزرگ همراه است. خونریزی ممکن است تا دو هفته طول بکشد؛ اما نباید در کل مدت آن زیاد باشد. گرفتگی و انقباض رحمی در یک سقط طبیعی ممکن است از خفیف تا بسیار شدید باشد. پزشک می تواند داروهای مسکن را برای کمک به کنترل انقباض های دردناک توصیه کند . اکثر زنان، 80 تا 90 درصد، بدون تجربه عوارض در طی دو تا شش هفته سقط می کنند. سقط جنین طبیعی معمولاً هزینه کمتری داشته و خطرات کمتری را نیز برای سلامتی زنان به دنبال دارد.

قوانین و مقررات سقط جنین در کشور

قوانین سقط جنین در ایران
اساس ماده ۵۶ قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت سقط جنین ممنوع بوده و از جرائم دارای جنبه عمومی است و مطابق مواد (۷۱۶) تا (۷۲۰) قانون مجازات اسلامی و مواد این قانون، مستوجب مجازات دیه، حبس و ابطال پروانه پزشکی است. مادر صرفاً در مواردی که احتمال بدهد شرایط زیر محقق می شود، می تواند درخواست سقط جنین را به مراکز پزشکی قانونی تقدیم کند. کلیه مراکز پزشکی قانونی در مراکز استان ها مکلفند درخواست های واصله را سریع به کمیسیون سقط قانونی ارجاع کنند.
در موارد زیر عمل سقط جنین قانونی است:

• در صورتی که نجات جان مادر اهمیت داشته باشد مشروط بر اینکه ادامه حیات جنین باعث خطر برای مادر شود.
• این امر به تشخیص سه پزشک رسیده باشد.
• پیش از چهار ماهگی باشد.(دمیده شدن روح)
• مادر رضایت داده باشد.(رضایت مادر شرط است زیرابرای حفظ جان اوعمل سقط جنین انجام میشود)
• در حقوق جزا حفظ حیات مادر اهمیت دارد

محدودیت ها و حقوق زنان در مورد سقط جنین

عواملی چون حقوق زنان، حق حیات جنین، سیاست های تولید مثل و همچنین مسئولیت پذیری دولت ها، باعث می شود که مسئله سقط جنین به یک موضوع پیچیده تبدیل شود. در نظام حقوقی ایران که مبتنی بر فقه امامیه است، سقط جنین حرام و جرم انگاری شده و دارای ضمانت اجرایی است با این حال در برخی موارد استثنائی، اجازه سقط جنین داده شده است.

دلایل و انگیزه های سقط جنین

رایج ترین دلایل برای تصمیم به سقط جنین به شرح زیر است:

• سقط جنین در شرایط پزشکی بحرانی
• بیشتر سقط های زود هنگام به خاطر ناهنجاری های جنین مثل ناهنجاری های کروموزومی اتفاق می افتد. سقط ناخواسته ممکن است به علت های دیگری مثل بیماری ها نیز اتفاق بیفتد. سقط هایی که دیرتر اتفاق می افتد، ممکن است به دلیل عفونت ها، بیماری هایی مانند دیابت یا اختلالات غده تیروئید، واکنش سیستم ایمنی بدن مادر، رشد نامناسب جفت، ضعیف بودن یا نارسایی دهانه ی رحم باشد.
• اگرچه برخی از آسیب های فیزیکی به مادر نیز ممکن است باعث سقط جنین شود. همچنین در بارداری های بالای ۳۵ سال و در مواردی که مادر سابقه ی حداقل سه سقط را داشته است، باز هم احتمال سقط جنین وجود دارد، بنابراین در این شرایط مادر به مراقبت های ویژه ای نیاز دارد. در این شرایط پزشک پس از بررسی آزمایشات، مجوز بارداری مجدد را صادر خواهد کرد.

بررسی روانشناختی و اجتماعی سقط جنین

روابط نامشروع، اختلافات خانوادگی، شرایط روانی مادر، موقعیت شغلی مادران، بارداری ناخواسته، اعتیاد، میزان پایین تحصیلات و نابسمانی وضعیت اقتصادی کشور همگی در انجام این کار تأثیرگذار هستند.

چگونه برای سقط جنین آماده شویم؟

قبل از سقط جنین، باید توسط پزشک ویزیت شوید.در طول این ویزیت، شما ممکن است:
درباره دلایل خود برای سقط جنین و اینکه آیا از تصمیم خود مطمئن هستید صحبت کنید.
ممکن است صحبت با یک مشاور آموزش دیده به شما پیشنهاد شود.
در مورد روش های سقط جنین، از جمله خطرات و عوارض مرتبط با پزشک صحبت کنید.
یک سونوگرافی برای بررسی هفته بارداری شما پیشنهاد می شود.
یک آزمایش عفونت های مقاربتی (STD) به شما پیشنهاد شود.
بسته به شرایط پزشکی که دارید یا مرحله بارداری که در آن هستید، باید آزمایش های دیگری مانند آزمایش خون انجام دهید.

خطرات و عوارض احتمالی سقط جنین

خطرات کوتاه مدت و بلندمدت سقط جنین
عفونت باکتریایی
عفونت باکتریایی یک عارضه شایع ناشی از سقط جنین است. هر چند احتمال این عفونت در کورتاژ آسپیراسیون با وکیوم کمتر از یک درصد است؛ اما در روش های دیگر بالاتر است. باکتری های واژن می توانند وارد دهانه رحم شوند که در حال حاضر بازتر هم شده و از آنجا به سمت رحم و لوله های فالوپ راه پیدا می کنند.
سقط جنین ناقص
بافت جنین یا دیگر فرآورده های بارداری ممکن است به طور کامل از رحم پاک سازی نشود. وقتی چنین اتفاقی می افتد، خونریزی سنگین و عفونت می تواند نتیجه اش باشد. سقط جنین ناقص اغلب نیازمند تکرار رویکرد است، مثلاً اتساع و کورتاژ (D&C).
آسیب دهانه رحم
طی عمل سقط جنین، ممکن است دهانه رحم آسیب ببیند. این آسیب ممکن است یک برش سطحی یا یک پارگی عمیق تر در بافت باشد. ریسک آسیب دهانه رحم با تکنیک های اتساع تدریجی کمتر می شود. سقط جنین های مکرر می تواند باعث عوارضی در بارداری های بعدی شود، مثلاً ضعف رحم که اغلب منجر به زایمان زودرس خواهد شد.
سوراخ شدن رحم
ابزار پزشکی که برای سقط جنین به کار می رود می تواند باعث سوراخ شدن دیواره رحم بشود. بسته به محل آسیب و عمق سوراخ، ممکن است خونریزی یا آسیب به اندام های اطراف نیز اتفاق بیفتد. سوراخ ایجاد شده می تواند راه ورود برای عفونت هم بشود. یک ارزیابی از جهت احتمال آسیب باید انجام شود. احتمال سوراخ شدن رحم بستگی به مرحله بارداری و تجربه و مهارت پزشک دارد.
خونریزی زیاد
بعد از تمام سقط جنین ها خونریزی وجود دارد؛ اما خونریزی سنگین معمول نیست. بعد از سقط جنین، بیمار باید از جهت هرگونه علامتی از خونریزی بررسی شود. خونریزی سنگین ممکن است با تکرار ساکشن یا دارو مداوا شود. در مواردی نیاز به عمل جراحی یا تزریق خون وجود دارد.
لخته های خون باقیمانده در رحم
خونریزی در رحم می تواند لخته خون تشکیل دهد. در نتیجه انقباضات رحمی شدیدی به وجود می آید. لخته ها معمولاً با تکرار کورتاژ آسپیراسیون یا دارو برطرف می شوند.
واکنش آلرژیک و عوارض مرتبط با بیهوشی
هر عمل جراحی که نیاز به بیهوشی یا دارو دارد با ریسک هایی ناشی از واکنش بدن نسبت به دارو همراه می باشد. واکنش ها نسبت به دارو می تواند واکنش های آلرژیک باشند و باعث بثورات پوستی، تنگی نفس، تهوع، استفراغ یا تورم شوند. این واکنش ها ممکن است نسبت به داروها یا بیهوشی عمومی و یا بی حسی موضعی رخ دهند. اگر بیمار نسبت به نووکائین حساسیت دارد حتماً باید پزشک در جریان باشد؛ زیرا لیدوکائین، متداول ترین داروی بی حسی است. بی حسی موضعی یا بیهوشی لوکال خیلی کم عارضه تر از بیهوشی عمومی است. بیهوشی عمومی تقریباً هیچ وقت برای سقط جنین در سه ماهه اول بارداری به کار نمی رود و اغلب در سقط جنین در سه ماهه دوم بارداری کاربرد دارد.
آمبولی ریه
لخته های خون ممکن است در جریان خون تشکیل شوند. اگر این لخته ها از جای خود کنده شده و حرکت کنند به آن آمبولی می گویند. آمبولی می تواند راه ریه را مسدود کرده و باعث عوارض خطرناک و مرگ شود.
مرگ
در موارد شدید، عوارض ناشی از سقط جنین ممکن است منجر به مرگ شود. البته ریسک مرگ ناشی از سقط جنین در کمتر از هشت هفته بارداری پایین است؛ اما هر چه عمر بارداری بیشتر باشد این ریسک نیز بیشتر می شود.
سرطان سینه
مطالعات نشان می دهند سقط جنین می تواند ریسک ابتلا به سرطان سینه را افزایش دهد.
بیماری التهابی لگن و بیماری های مقاربتی
وجود کلامیدیا در کانال سرویکس در زمان سقط جنین می تواند ریسک بیماری های التهابی لگن را افزایش دهد. بیماری های التهابی لگن می توانند منجر به پیامدهای جدی مانند ناباروری، بارداری خارج از رحم، آبسه و درد مزمن لگن بشوند.
اختلالات جنسی
بعضی از خانم هایی که سقط جنین را تجربه می کنند ممکن است به اختلالات جنسی مانند افزایش خشکی واژن، کاهش میل جنسی، ازدست دادن توانایی رسیدن به ارگاسم و دخول دردناک چار شوند.
ناباروری
به دلیل عوارض احتمالی سقط جنین مثل عفونت یا آسیب رحم، ممکن است فرد در آینده با مشکل ناباروری مواجه شود.

مشکلات بهداشتی احتمالی پس از سقط جنین

عفونت و بوی بد ترشحات واژن یکی از مهم ترین عوارض بهداشتی است که بعد از این امر به وجود می آید. در مراقبت های بعد از سقط جنین توصیه شده است که برای مدتی نزدیکی صورت نگرفته و از تامپون ها استفاده نشود.

اقداماتی برای کاهش خطرات و عوارض سقط جنین

• مصرف مسکن
• تغذیه مناسب
• رعایت بهداشت فردی
• زنانی که سقط جنین داشته اند، باید به مدت ۴۸ ساعت استراحت کافی داشته باشند.
• به مدت دو هفته از برقراری رابطه جنسی پرهیز کنند.
• برای سلامتی بیشتر توصیه می شود به مدت ۶ هفته از تامپون استفاده نشود.
• است به مدت یک ماه از بارداری مجدد خودداری شود.
• مایعات زیادی در این دوران مصرف شود.
• زنانی که سقط جنین داشته اند باید از بلند کردن اجسام سنگین خودداری کنند.
• بهتر است به مدت دو هفته ورزش نکنند.
• می توانید از کمپرس گرم و سرد برای کاهش درد خود استفاده کنید.
• دمای بدن خود را کنترل کنید و اگر دمای بدنتان بالا بود به پزشک مراجعه کنید.

چگونه از بارداری ناخواسته پیشگیری کنیم؟

از روش های اصولی پیشگیری از بارداری ناخواسته می توان به موارد زیر اشاره کرد:
برنامه ریزی بر اساس چرخه فیزیولوژیکی بارداری: می توان با در نظر گرفتن چرخه قاعدگی و اجتناب از برقراری رابطه جنسی در هنگام مرحله باروری این چرخه، از بارداری ناخواسته پیشگیری کرد.
کاندوم: کاندوم علاوه بر پیشگیری از بارداری ناخواسته، از انسان در برابر بیماری های مقاربتی نیز محافظت می کند. کاندوم دارای انواع مردانه و زنانه بوده و فاقد هورمون است؛ همچنین حمل و استفاده از آن راحت می باشد.
قرص ضد بارداری خوراکی: مصرف قرص های ضد بارداری یکی از روش های متداول برای پیشگیری از بارداری ناخواسته می باشد. این قرص های کوچک باید یک بار در روز توسط زنان مصرف شوند. قرص های ضد بارداری انواع مختلفی دارند و انتخاب نوع مناسب قرص مهم است.
دستگاه داخل رحمی (IUD): آی یو دی یک دستگاه کوچک به شکل حرف T می باشد که از متریال پلاستیک و مس ساخته شده و حاوی هورمون پروژسترون است. این دستگاه داخل رحم زنان قرار می گیرد و یک روش طولانی مدت برای پیشگیری از بارداری ناخواسته به شمار می رود.
ایمپلنت پیشگیری از بارداری: این نوع ایمپلنت یک میله کوچک و انعطاف پذیر است که در زیر پوست بازوی زن قرار می گیرد و با آزاد کردن نوعی هورمون پروژسترون از رها شدن تخمک و ضخیم شدن موکوس دهانه رحم جلوگیری کرده و به این طریق مانع از بارداری می شود.
تزریق ضد بارداری: در این تزریق ها یک نسخه مصنوعی از هورمون پروژسترون را به صورت عضلانی به خانم ها تزریق می کنند. در طول 12 هفته پس از تزریق، هورمون به آهستگی در جریان خون آزاد شده و از بارداری ممانعت می کند.
قرص های ضد بارداری اضطراری: در مواردی که به هر دلیلی از سایر موارد پیشگیری استفاده نشده و اسپرم وارد بدن زنان شده است، می توان از قرص های ضد بارداری اضطراری استفاده کرد.
حلقه های ضد بارداری: در این روش یک حلقه پلاستیکی که دارای خاصیت انعطاف پذیری است، در واژن زنان قرار می گیرد. این حلقه کوچک هورمون هایی را برای پیشگیری از بارداری ناخواسته، در بدن آزاد می کند.
دیافراگم: این وسیله به شکل گنبدی است و از جنس سیلیکون ساخته شده است و با قرار گرفتن در داخل واژن، از ورود اسپرم به رحم جلوگیری می کند.
عقیم سازی: در عقیم سازی، از طریق جراحی توانایی تولید مثل فرد را از بین می برند. این روش یک روش دائمی برای پیشگیری از بارداری ناخواسته به شمار می رود.

سوالات متداول در مورد سقط جنین

1- آیا سقط جنین خطرناک است؟

هر عمل جراحی شامل برخی از خطرات است. خطر بسیار کمی از عفونت یا خونریزی وجود دارد که نیاز به درمان دارد. در صورتی که سقط در مراکز قانونی و با رعایت اصول بهداشتی و توسط فرد متخصص انجام شود امن است.

2- آیا سقط جنین دردناک است؟

در دو هفته اول، گرفتگی های عضلانی مشابه دردهای روز اول قاعدگی طبیعی است. میزان درد در هر شخص متفاوت است. این گرفتگی ها ممکن است خیلی دردناک باشند و با گذشت زمان بدتر شوند و یا در مدت زمان کمی پس از سقط به سرعت رفع شوند.

3- آیا بعد از سقط می توانم دوباره باردار و دارای فرزند شوم؟

خوشبختانه اکثر زنانی که به بارداری خود چه توسط جراحی و چه از طریق صرف دارو خاتمه داده اند بدون هیچ مشکلی دوباره باردار شده اند. البته درست مانند هر عمل جراحی دیگری عوارضی نیز وجود دارد که ممکن است بر بارداری تأثیرگذار باشند مانند ابتلا به عفونت و یا ایجاد جراحت فیزیکی در رحم.

4- تا چه مدت پس از بارداری سقط جنین قابل انجام شدن است؟

طبق قانون مصوب مجلس شورای اسلامی تا پیش از ولوج روح (چهارماه)

5- کسی که سقط جنین انجام داده است چه میزان خونریزی خواهد داشت و چقدر طول خواهد کشید؟

معمولاً خونریزی سنگین تر از یک عادت ماهیانه طبیعی است. اغلب لخته های خون وجود دیده می شود. همانند عادت ماهیانه ابتدا خونریزی به شدت شروع می شود و پس از آن کمتر و کمتر می شود. مدت زمان خونریزی برای هر شخص متفاوت است؛ اما طولانی تر از یک دوره عادت ماهیانه خواهد بود. هنگامی که خونریزی شروع می شود، ممکن است به اندازه یک هفته کوتاه باشد؛ اما می تواند خیلی بیشتر (از 5 تا 20 روز) طول بکشد.

6- دوران نقاهت پس از سقط جنین چقدر است؟

مادر نباید تا چند روز کار سخت یا سنگین انجام دهد و تا زمانی که خونریزی او تمام نشده (حدوداً یک هفته)، نباید رابطه جنسی برقرار کند.

7- مدت زمان بازیابی پس از سقط جنین چقدر است؟

ممکن است بهبودی شما بعد از سقط جنین چند هفته تا یک ماه یا بیشتر طول بکشد. زمان بهبودی شخصی است و به نوع سقط جنینی که شما تجربه می کنید و این که آیا به مداخله پزشکی مانند یک اتساع و کورتاژ (D&C) برای کمک به سقط جنین نیاز دارید یا خیر بستگی دارد.

نتیجه گیری

سقط جنین یکی از شایع ترین اتفاقاتی است که می تواند برای برخی از بانوان باردار رخ دهد و بارداری این افراد ختم به سقط جنین شود. بررسی علل و عوامل مؤثر در سقط جنین، اهمیت زیادی در برقراری سلامت مادر و جنین دارد. عوامل متعددی می توانند به عنوان علل سقط جنین مطرح شوند که از جمله آنها می توان به موارد ژنتیکی، عوامل محیطی، مشکلات هورمونی، مشکلات رحمی، عفونت ها، و مشکلات خونی اشاره کرد. انواع سقط جنین می توانند به نسبت شرایط موجود، با روش های گوناگونی انجام شوند. قوانین سقط جنین، شرایط و محدودیت های قانونی در این زمینه و دلایل اجتماعی و پزشکی مهم است. در نتیجه، سقط جنین تصمیمی پیچیده و حساس است که می تواند تحت تأثیر عوامل پزشکی، اجتماعی و حقوقی باشد. آگاهی از روش ها و عوارض مرتبط با سقط جنین و دسترسی به حمایت های روانی و مشاوره مناسب، می تواند به زنان کمک کند تا تصمیم های آگاهانه تری در این زمینه بگیرند.

نسخه اصلی مطلب سقط جنین چیست؛ انواع،عوارض و دلایل را در سایت دکتر عنایت الله ایزدی بخوانید.

---