درد کمر یکی از مشکلات رایج پزشکی است که می تواند ناشی از عوامل مختلفی باشد. دو عامل شایع این درد، تنگی کانال نخاعی و چسبندگی کانال نخاعی هستند. تنگی کانال نخاعی به وضعیتی اشاره دارد که در آن فضای کانال نخاعی به دلیل رشد غیرطبیعی ساختارهای اطراف تنگ می شود و این امر می تواند منجر به فشار بر ریشه های عصبی و ایجاد درد و بی حسی در نواحی کمر، باسن و پاها شود. در مقابل، چسبندگی کانال نخاعی به حالتی اطلاق می شود که مهره ها به یکدیگر می چسبند و حرکتی نسبت به هم ندارند. این وضعیت معمولاً مادرزادی است و ممکن است با رشد کودک موجب کشش و آسیب به نخاع شود. در این مقاله به بررسی تفاوت های اصلی بین تنگی کانال و چسبندگی کانال نخاعی خواهیم پرداخت تا درک بهتری از این دو مشکل و اثرات آن ها بر سلامت فردی حاصل شود.

علل تنگي کانال نخاعي

علت هاي احتمالی زیادی برای بروز تنگی کانال نخاع وجود دارد که مهم ترین آنها عبارت است از:

• افزایش سن: به موازات پیر شدن بدن ما، لیگامنت ها (بافت های همبند محکم که استخوان های ستون فقرات یا مهره ها را به هم متصل می کنند) دچار کشیدگی و سفتی می شوند. همچنین ممکن است اسپورهایی (زائده های کوچک) بر روی استخوان های ستون فقرات به وجود بیاید و به داخل کانال نخاعی رشد کند. دیسک ها که نقش ضربه گیر بین مهره ها را دارند، شروع به سخت شدن و از دست دادن نرمی و ارتجاع پذیری خود می کنند. مفاصل فاست (سطوح پهن بر روی هر مهره که در امتداد هم، محور اصلی ستون مهره ها را تشکیل می دهند) هم به تدریج آسیب پذیر و شکننده می شوند. همه این عوامل می توانند باعث تنگ شدن فضای موجود در کانال نخاعی شوند.
• آرتروز: دو نوع اصلی آرتروز که می تواند بر ستون فقرات تأثیر منفی داشته باشد، شامل استئوآرتروز و روماتیسم مفاصل می باشد.
• بیرون زدگی دیسک کمر : نیز می تواند باعث تنگی کانال نخاعی شود.
• وراثت و عوامل ژنتیکی: اگر اندازه کانال نخاعی از زمان تولد به صورت مادرزادی کوچک باشد، ممکن است که در سنین جوانی و نوجوانی به تدریج علائم عارضه تنگی کانال نخاعی شروع به پدیدار شدن نماید. ناهنجاری های ساختاری مادرزادی در مهره ها و ستون فقرات هم می تواند باعث تنگ شدن کانال نخاعی شود.
• ناپایداری ستون فقرات یا اسپوندیلولیستزیس : این عارضه هنگامی پیش می آید که یکی از مهره ها بر روی مهره زیرین خود به طرف جلو می لغزد و باعث تنگ شدن کانال نخاعی می شود.
• تومورهای ستون فقرات: رشد غیر طبیعی بافت های نرم ستون فقرات می تواند مستقیماً از طریق ایجاد التهاب و یا رشد بافت ها به داخل کانال نخاعی باعث تنگ شدن این کانال شود. زوائد بافتی همچنین می تواند منجر به اضمحلال استخوان (از دست رفتن بافت استخوان به خاطر فعالیت شدید بعضی از سلول های استخوانی) و یا دررفتگی استخوان مهره و نهایتاً به هم ریختن چارچوب حمایتی ستون فقرات شود.
• تروما (آسیب دیدگی): سوانح و آسیب دیدگی های ناحیه کمر می تواند باعث دررفتگی ستون مهره ها و کانال نخاعی شود و یا ترک خوردگی و شکستگی هایی را بر روی استخوان مهره ها ایجاد کند که در آینده، بافت های زائدی بر روی آنها رشد کرده و به داخل کانال نخاعی نفوذ می کند.

علائم تنگی کانال نخاعی

تنگی کانال نخاعی می تواند باعث بروز درد در ناحیه پایین کمر و پاها شود. این عارضه ممکن است باعث فشرده شدن اعصابی که قدرت و حس ماهیچه های پاها را کنترل می کنند، شود. علائم دیگر این عارضه عبارت است از:

1. زمین خوردن مکرر و ناشی گری در انجام حرکات فیزیکی
2. احساس درد و ناراحتی در هنگام راه رفتن
3. بی حسی، سوزن سوزن شدن، داغی یا سرد شدن پاها

افراد در معرض تنگی کانال نخاعی

خطر ابتلا به تنگی کانال نخاعی در موارد زیر افزایش خواهد یافت:

1. کم بودن قطر کانال نخاعی به طور مادرزادی
2. این عارضه در زنان بیشتر است.
3. فرد ۵۰ سال یا بیشتر سن داشته باشد.
4. فرد قبلاً جراحی، شکستگی یا جراحات ستون فقرات داشته باشد.

عوارض تنگی کانال نخاعی

تنگی کانال نخاعی در ناحیه ی کمر می توانند پاهای شما را تحت تأثیر قرار دهد. برای مثال می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• افتادگی کف پا. فشار بر روی اعصاب نخاعی باعث ضعف در عضلات کف پا شده و منجر به افتادگی کف پا به هنگام راه رفتن خواهد شد.
• سیاتیک. درد سیاتیک باعث بی حسی در پاها شده و معمولاً هر بار یکی از پاهای شما را درگیر می کند.
• لنگش نوروژنیک. این عارضه باعث درد و بی حسی کمر یا پا به هنگام نشستن، ایستادن و یا خم کردن ستون فقرات به سمت عقب می شود.

تشخیص تنگی کانال نخاعی

اولین راه تشخیص تنگی کانال نخاعی ، گرفتن شرح حال از بیمار است. اینگونه بیماران معمولاً علائم لنگش متناوب دارند. یعنی بیمار پس از مدتی راه رفتن دچار خستگی گزگز و خواب رفتگی و درد در اندام های تحتانی و کمر می شود. پس از چند دقیقه نشستن و استراحت کردن بهبود پیدا می کند و سپس به مسیر خود ادامه می دهد. در معاینه فیزیکی این بیماران معمولاً ضعف عضلانی دیده نمی شود علت آن است که تنگی کانال نخاعی یک بیماری مزمن است و در طی سالها به وجود می آید. به همین جهت بیماران از گزگز سوزش و خواب رفتگی و سر شدن اندام های تحتانی شکایت دارند و درد در در مرحله دوم قرار دارد. مهمترین راه تشخیص تنگی کانال نخاعی انجام ام آر آی است و سپس ام نوار عصبی و عضلانی یا EMG که درگیری مزمن ریشه های عصبی را نشان می دهد.

درمان تنگی کانال نخاعی

هیچگونه دارو یا درمانی وجود ندارد که قادر باشد عارضه تنگی کانال نخاعی را به طور کامل درمان کرده یا متوقف سازد. اولین راه برای کنترل علائم خفیف تا متوسط تنگی کانال نخاعی، درمان محافظه کارانه و غیرجراحی می باشد. با این وجود، اگر درد بیمار شدید بوده و ناتوان کننده باشد و فرد در راه رفتن با مشکل شدید و جدی مواجه باشد، ممکن است پزشک جراحی را پیشنهاد کند.

• دارو

داروهای مسکن بدون نسخه اعم از استامینوفن یا داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی (NSAIDs) اعم از ایبوپروفن یا ناپروکسن می توانند درد ناشی از این عارضه را تسکین دهند. علاوه بر این موارد، پزشک متخصص ممکن است داروهای دیگری را نیز به منظور کمک به تسکین به درد یا اسپاسم عضلانی برای شما تجویز کند.

• فیزیوتراپی

هدف فیزیوتراپی کمک به برگشت شما به توانایی کامل برای انجام فعالیت در سریع ترین زمان ممکن است. متخصص فیزیوتراپی می تواند با اصلاح وضعیت بدنی، آموزش صحیح راه رفتن و بلند کردن اجسام و همچنین آموزش حرکاتی برای تقویت عضلات پشت، پا و شکم به شما کمک کند. فیزیوتراپیست با آموزش حرکات کششی مناسب موجب افزایش انعطاف پذیری ستون فقرات و پاهای شما نیز می شود. در طی دوره فیزیوتراپی، حرکات ورزشی و تمرینات تقویتی جزء عناصر کلیدی روند درمانی بوده که بعداً نیز باید بخشی از روتین روزانه شما باشند.

• تحریک الکتریکی

تحریک الکتریکی عصب از طریق پوست (TENS) درمانی است که از جریان الکتریکی ولتاژ پایین برای تسکین درد استفاده می کند. در این درمان الکترودهای این دستگاه به گردن یا کمر متصل شده و با جریان الکتریکی قابل تنظیم، سلول های عصبی را تحریک می کند. این جریان الکتریکی موجب تسکین درد شده و ترشح اندورفین را در بدن افزایش می دهد. تحقیقات نشان می دهند که تحریک الکتریکی عصب از طریق پوست (TENS) می تواند برای افرادی که دچار تنگی کانال نخاعی هستند مؤثر واقع شود.

• لیزر تراپی

لیزر تراپی یک روش درمانی مؤثر، ایمن و غیردارویی برای تسکین درد ناشی از بیماری های مزمن مانند تنگی کانال نخاعی در ناحیه کمر است. در لیزر تراپی که همچنین به عنوان درمان فوتوبیومدولاسیون (PBMT) نیز شناخته می شود، از طول موج های خاصی از نور برای تحریک واکنش های شیمیایی در بدن استفاده می شود. به طور کلی، لیزر تراپی موجب بهبود روند تولید و انتقال انرژی در سلول ها می شود.

لیزرتراپی همچنین فعالیت عروقی را برای کاهش التهاب و تحریک تولید عروق خونی جدید بهبود بخشیده و فعالیت متابولیکی بدن را برای افزایش میزان انرژی سلول ها و برای تقویت سیستم ایمنی و ترمیم و بازسازی بافت عضلانی، بالا می برد. این روش درمانی موجب بازسازی یا رشد جدید رشته های عصبی شده و این امر می تواند به بدن برای غلبه بر آسیب عصبی مرتبط با تنگی کانال نخاعی ناحیه کمری کمک کند. تحقیقات نشان می دهند که لیزرتراپی برای درمان تنگی کانال نخاعی موثر است.

• شاک ویو تراپی

شاک ويو تراپی نوعی روش درمانی است كه در آن از امواج پر قدرت مكانيكی (مشابه امواج صوتی اما با سرعت بسيار بالاتر) براي درمان انواع مختلفي از دردهای عضلانی-اسكلتی استفاده می شود. شاک ویو تراپی یا شوک درمانی برون بدنی (ESWT) درمانی غیر تهاجمی بوده که طی چند جلسه نتایج ایمن و مؤثری را ارائه می دهد. روش درمانی نسبتاً ساده ای است که طی آن دستگاه فرستنده امواج صوتی را به بافت آسیب دیده ارسال می کند.
این امواج نوعی پاسخ درمانی را تحریک کرده و موجب می شود بدن خون و هورمون های رشد را به ناحیه آسیب دیده بفرستد. این عوامل نه تنها روند بهبودی را تسریع می کنند، بلکه درد را نیز کاهش داده و دامنه حرکتی را افزایش می دهند. انرژی این امواج شاک ویو تراپی رسوبات کلسیم را شکسته و تحریک ناشی از کلسیفیکاسیون (جمع شدن کلسیم در یکی از بافت های بدن) را کاهش می دهد.

• تکار تراپی

تکار تراپی با تولید امواج رادیو فرکانس (طیف امواج الکترومغناطیسی) موجب انتقال انرژی به بافت های بدن شده و این امر انتقال مواد یونی به ویژه مولکول های آب، سدیم، پتاسیم، کلسیم، کلرید را تسریع می کند و نهایتاً موجب ایجاد نوعی اثر حرارتی عمیق درمانی می شود. تمامی این موارد موجب افزایش جریان خون ناحیه شده و فعالیت متابولیکی بدن را افزایش می دهند و موجب تحریک پاسخ درمانی در سلول های بدن می شود.

• تزریق استروئید

تزریق کورتیکواستروئید در نزدیکی ستون فقرات و در ناحیه ای که تنگی کانال نخاعی و فشردگی عصب نخاعی رخ داده یا در نواحی که استخوان ها بر روی هم ساییده می شوند، می تواند موجب کاهش التهاب، درد و تحریک شدگی ناحیه شود. با این حال، تعداد تزریق استروئید محدود بوده (معمولاً ۳ یا ۴ تزریق در سال) چرا که تزریق کورتیکواستروئیدها می تواند به مرور زمان باعث تضعیف استخوان و بافت مجاور آن شود.

• جراحی

اگر با درمان های قبلی نتیجه نگیرید، جراحی توصیه خواهد شد. جراحی تنگی کانال نخاعی شامل برداشتن خار استخوانی یا رشد استخوانی بیش از حدی است که موجب کاهش فشار از کانال نخاعی ستون فقرات می شود. هدف سایر جراحی های این عارضه نیز متوقف کردن درد ناشی از حرکت بخش ناپایدار ستون فقرات است.
برخی از جراحی های رایج برای تنگی کانال نخاعی عبارتند از:

1. جراحی کاهش فشار ستون فقرات (لامینکتومی)
2. جراحی فیوژن ستون فقرات
3. جراحی رباط بین خاری/میان لایه ای

علل چسبندگی کانال نخاعی

چسبندگی نخاع اغلب قبل از تولد شما اتفاق می افتد. استخوان ها در اولین هفته های بارداری تشکیل می شوند. هر مهره معمولاً در اطراف ستون فقرات رشد می کند و دیسک های شما بین آنها ایجاد می شود؛ اما در برخی افراد، مهره پایینی به طور کامل از لگن جدا نمی شود. نتیجه یک مهره و استخوان خاجی است که به هم متصل هستند و نمی توانند از یکدیگر خم شوند. چسبندگی مهره پنجم کمری میتواند به علل زیر نیز رخ دهد:

• رشد جنینی، زمانی که مهره ها شروع به استخوانی شدن می کنند، در حدود هفته هشتم.
• استعداد ژنتیکی

علائم چسبندگی کانال نخاعی

علائم فیزیکی. ممکن است طول پاهای شما کمی متفاوت باشد یا ممکن است لگن کج شده داشته باشید. این می تواند باعث مشکلات تعادل یا عدم هماهنگی شود. یا ممکن است دامنه حرکتی محدودی در ناحیه کمر داشته باشید.
کمر درد. متخصصان مطمئن نیستند که ساکرالیزاسیون یک علت واقعی کمردرد در برخی افراد است یا اینکه بدون آن هنوز کمر درد دارند.
سندرم برتولوتی. کمردرد مرتبط با ساکرالیزاسیون سندرم برتولوتی نامیده می شود. علائم سندرم برتولوتی معمولاً در ۲۰ یا ۳۰ سالگی ظاهر می شود. آنها عبارتند از:

1. کمردردی که شامل درد پا نمی شود
2. درد غیر قابل توضیح، سفتی، یا مشکل در حرکت
3. درد یا ناراحتی در پشت لگن، بالای باسن
4. هنگام نشستن یا دراز کشیدن درد کمتری دارد.
5. درد و اسپاسم عضلانی فقط در یک طرف

عوارض چسبندگی کانال نخاعی

1. فشار واقعی روی اعصاب یا تنه عصبی
2. کشیدگی رباط
3. فشرده سازی بافت نرم بین مفاصل استخوانی

تشخیص چسبندگی کانال نخاع

برای تشخیص این عارضه، پزشک ابتدا شما را معاینه می کند و در مورد سابقه پزشکی و هر گونه دردی که ممکن است داشته باشید، سؤال می کند.تشخیص همچنین نیاز به عکس برداری با اشعه ایکس از ستون فقرات کمری دارد. ممکن است به کمک اشعه ایکس فلکشن یا اکستنشن نشان داده شود تا پزشک بتواند ناحیه کمر را در موقعیت های مختلف مشاهده کند.پزشک شما همچنین ممکن است تصویربرداری MRI را تجویز کند. برای تأیید تشخیص، پزشک ممکن است از تزریق های تشخیصی داروهای بیهوشی یا استروئیدها در ناحیه مورد نظر استفاده کند.

درمان چسبندگی کانال نخاعی

درمان بستگی به علائم شما دارد. درمان محافظه کارانه ای که برای درد همراه با چسبندگی داده می شود مانند سایر دردهای کمر است. بسیاری از افراد می توانند از درمان های غیر جراحی برای بهبود علائم خود استفاده کنند، مانند:

• اصلاح سبک زندگی برای اجتناب یا تغییر فعالیت هایی که باعث افزایش درد می شوند.
• فیزیوتراپی
• درمان دوره ای، مانند تزریق استروئید برای کاهش علائم
• درمان پلاسمای غنی از پلاکت یا پی آر پی (PRP) که از پلاکت های بدن (سلول های کوچک در خون) برای به حداقل رساندن درد استفاده می کند.
• پرولوتراپی، تزریق بی حس کننده موضعی غلیظ و دکستروز (شکل قندی مشابه قند خون)
• فرسایش با فرکانس رادیویی، که از گرما برای از بین بردن اعصاب آسیب دیده در اطراف یک مفصل کاذب استفاده می کند.
• در برخی موارد، پزشکان جراحی را برای تسکین درد ناشی از سندرم برتولوتی توصیه می کنند. تغییر شکل مفصل کاذب برای برخی افراد تسکین می دهد. پزشکان همچنین می توانند جراحی فیوژن ستون فقرات را در یک استخوان در این ناحیه انجام دهند.

دارو درمانی

این روش ممکن است شامل درمان های استاندارد برای کمردرد باشد:

• داروهای ضد التهابی
• شل کننده های عضلانی
• تزریق استروئید
• اگر با تزریق استروئید تسکین نمی یابید، این ممکن است نشانه ای از نیاز به جراحی باشد.

عمل جراحی

امروزه نوعی عمل جراحی به نام عمل های اینترونشن انجام می شود که بدون نیاز به بیهوشی و به صورت سرپایی می باشد، به عبارتی پوست بدن باز نمی شود و برش صورت نمی گیرد. بعد از پوشیدن لباس مخصوص اتاق عمل، شما را به اتاق مخصوص می برند. در طول انجام کار باید به طوری روی تخت بخوابید که پشت شما به سمت بالا باشد. بعد از شستشو و استریل کردن نواحی کمری و پشتی شما پزشک محل ورود کاتتر را با تزریق محلول بی حسی به طور موضعی بی حس می کند. برای انجام این عمل نیازی به بیهوشی عمومی نمی باشد.

بعد از انجام بی حسی موضعی، سوزن اپیدورال وارد می شود و از طریق آن کاتتر وارد فضای اپیدورال شده و تا رسیدن به محل ایجاد درد در کانال به جلو رانده می شود. در طول انجام این کار ممکن است از شما خواسته شود که انگشتان پای خود را حرکت دهید و یا احساس خود از یک تحریک ویژه را بیان نمایید. حرکت کاتتر در حین پیش رفتن در فضای اپیدورال به طور پیوسته توسط فلورسکوپ مورد پایش قرار می گیرد تا از جایگذاری مطمئن و مؤثر آن اطمینان حاصل شود.

نسخه اصلی مطلب تفاوت تنگی کانال و چسبندگی کانال نخاعی چیست؟ را در سایت دکتر علی نقره کار بخوانید.

---