ستون مهره متشکل از مجموعه ای از استخوان ها است که به صورت سری با هم مفصل می شوند. این مهره ها علاوه بر حفاظت از نخاع، قابلیت خم کردن و حرکت دادن منطقه پشت بدن را نیز فراهم می کنند. بین هر دو مهره بافتی نرم واقع است که به آن دیسک بین مهره ای می گویند. این دیسک از به هم ساییده شدن دو مهره جلوگیری می کند. همچنین این دیسک مانند یک کمک فنر عمل کرده و از وارد شدن آسیب (به نخاع) حین حرکت جلوگیری می کند. وقتی فشار یا استرسی به ستون فقرات وارد می شود، حلقه بیرونی دیسک ممکن است برجسته شود (بالجینگ دیسک)، ترک بخورد یا پاره شود.

در بالجینگ دیسک زمانی که پوسته خارجی دیسک (آنولوس فیبروزوس) ضعیف شود، دیسک به طرف کانال مهره ای برجسته می شود و بالجینگ دیسک رخ می دهد. اگر این عارضه در ناحیه پایین کمر (ستون فقرات کمری) رخ دهد، بیرون زدگی دیسک ممکن است به ریشه عصب نخاعی مجاور فشار وارد کند. یا ممکن است مواد ملتهب شده، از داخل باعث تحریک عصب شوند. نتیجه این امر باعث می شود که درد به باسن و تا پایین ساق پا کشیده می شود. بالجینگ دیسک کمر غالباً به خاطر افزایش سن و دژنره شدن دیسک روی می دهد. حال آنکه علائم این عارضه به صورت تدریجی پیشرفت می کند. درمان این عارضه می تواند کوتاه مدت یا بلندمدت باشد که در هر دو حالت هدف درمان بر کاهش فشار وارده بر کانال نخاعی و تسکین درد متمرکز است.

علل درد بالجینگ دیسک کمر

بالجینگ دیسک کمر در اثر کاهش ژل در قسمت مرکزی آن رخ می دهد. هر چه مقدار این ژل کمتر شود، دیسک بیشتر تحت فشار قرار گرفته و شروع به بیرون زدگی می کند. با افزایش سن این ژل به صورت طبیعی تحلیل می رود. لذا بالجینگ دیسک کمر معمولاً در اثر افزایش سن و پیری است. اگرچه ممکن است علل دیگری اعم از آسیب نخاعی، مانند تصادف با اتومبیل نیز منجر به این عارضه شوند. لذا ضربه و آسیب نیز می تواند منجر به فتق دیسک گردد. ریسک فاکتور دیگر، (کاهش) فعالیت بدنی است که با ایجاد ضعف در پشت و عضلات شکم، فشار بیشتری را بر ستون مهره وارد می کند. برخی از مشاغلی که نیاز به فعالیت فیزیکی دارند نیز می توانند ریسک بالجینگ دیسک کمر را افزایش دهند، مانند مشاغلی که مکرراً نیاز به بلند کردن اشیای سنگین دارند.

علائم بالجینگ دیسک کمر

علائم بالجینگ دیسک کمر بسته به شدت بیرون زدگی و منطقه درگیر، متغیر است. برخی افراد ممکن است در ابتدا هیچ علائمی نداشته باشند. منتهی هر چه بیشتر دیسک دژنره شود و فتق پیدا کند، بیمار ممکن است علائم زیر را تجربه کند:

• کمر درد که با هر گونه حرکت (حتی عطسه کردن) بدتر می شود.
• اسپاسم عضلات کمر
• ضعف و بی حسی در پا
• کاهش قابلیت حرکت در پاها، زانو و مچ پا
• کم توانی در کنترل ادرار و مدفوع
• مشکل راه رفتن
• درد سیاتیک
• کاهش هماهنگی در حرکات

عوارض بالجینگ دیسک کمر

هر چه دیسک بیشتر بیرون زدگی پیدا کند، احتمال اینکه به فتق تبدیل شود بیشتر است. فتق دیسک بین مهره ای دردناک بوده و می تواند با ایجاد مشکلات حرکتی، در زندگی روزمره فرد اختلال ایجاد کرده و کیفیت زندگی او را تحت تأثیر قرار دهد. بالجینگ دیسک کمر همچنین می تواند منجر به ضعف یا بی حسی در پاها و یا کم توانی در کنترل ادرار شود.

تشخیص بالجینگ دیسک کمر

همانطور که گفته شد دانستن هریک از علائم این بیماری می تواند تا حد زیادی جهت تشخیص این مشکل در افراد بسیار کمک کننده باشد. پزشک ابتدا برای تشخیص درست و دقیق، تمامی علائم را از شما سؤال خواهد کرد و سابقه بیماری ها را جویا خواهد شد؛ اما برای آنکه تشخیص به صورت دقیق و درست انجام شود، می بایست از طریق روش های زیر بررسی های لازم انجام گیرد:

اشعه ایکس

از روش الکترومغناطیسی نامرئی برای مشاهده بافت داخلی بدن مانند استخوان ها و اندام ها استفاده می کنند.

تصویربرداری به صورت MRI

در این روش از فرکانس های رادیویی برای مشاهده اندام داخلی به کار برده می شود که بر صفحه مانیتور قابل مشاهده است.

میلوگرام

در این روش تزریق ماده کنتراست برای بیمار انجام می شود تا تصویر به وضوح قابل رؤیت و تشخیص باشد.

CT یا CAT اسکن

در این روش اندام های داخلی بدن با جزئیات بیشتری برای پزشک نمایش داده خواهد شد، در واقع هنگامی که قصد بررسی دقیق تری را دارند، از این روش تشخیصی برای بیمار ی برای بیمار استفاده می شود.

الکترومیوگرافی (EMG)

در این آزمایش یا روش تشخیصی با استفاده از پالس های الکتریکی، پاسخ به تحریک عصب اندازه گیری می شود.

درمان بالجینگ دیسک کمر با روشهای سرپایی طب فیزیکی

درمان بالجینگ دیسک کمر به شدت آن و محل درگیری متغیر است. پزشکان ممکن است از درمان های ضدالتهابی برای تسکین درد و کاهش التهاب استفاده کنند. در بیمارانی که درد شدیدی دارند، تزریق استروئیدها می تواند برای کوتاه مدت مفید باشد. در صورت پارگی دیسک کمر، ممکن است استراحت مطلق توصیه شود. گاهی اوقات در صورت شدید بودن وضعیت بیمار، ممکن است جهت کاهش درد و بهبود وضعیت حرکتی جراحی لازم باشد.
شیوه های درمانی زیر در کاهش درد دیسک کمر و درمان بیرون زدگی مهره مؤثر می باشند:

• استراحت. زمان بیشتری را به استراحت اختصاص داده و در طول روز در حد امکان در حالت افقی قرار بگیرید. توصیه می شود برای مدتی مرخصی گرفته و تا جایی که امکان دارد از نشستن خودداری کنید. در زمان بروز خستگی دراز کشیده و یا در حالت ایستاده به دیوار تکیه دهید.
• از بلند کردن اجسام سنگین خودداری کرده و از انجام هر کاری که سبب تشدید درد می شود نیز اجتناب کنید.
• انجام حرکات ورزشی ملایم در منزل به حفظ دامنه حرکتی و فعال سازی عضلات محافظ ستون فقرات کمک می کند. در این جهت می توانید از متخصص فیزیوتراپی با تجربه در این زمینه کمک بگیرید.
• به منظور انجام بررسی های عصب شناختی و مصرف دارو جهت کنترل درد بایستی به پزشک مراجعه شود. استفاده از داروهای مسکن می تواند سبب بروز اسپاسم عضلانی شود. استفاده بیش از حد از داروی ضد درد می تواند باعث شود تا شخص با انجام حرکت نامناسب به صورت ناخواسته سبب تشدید عارضه شود.
• جهت تسکین درد بایستی از روش هایی مانند پد گرمایی، پک سرد و یا از دستگاه تحریک الکتریکی عصب از راه پوست استفاده شود.
• در برخی موارد ماساژ، درمان دستی و تراکشن نیز گزینه های مناسبی برای درمان می باشند. البته اگر توسط متخصص با تجربه انجام شوند.
• در صورت تمایل به نشستن، بایستی از وسایل و ابزار طبی محافظ کمر جهت بهبود وضعیت بدنی و حفظ ثبات و راستای ستون فقرات استفاده شود. برای مثال استفاده از بریس کمر برای مدت چند ساعت در روز باعث بهبود ثبات ستون فقرات و حفاظت از کمر می شود. بالش مخصوص محافظت از کمر نیز در زمان نشستن به حفظ راستای ستون فقرات کمک می کند.
• تزریقات استروئیدی، پی آر پی و اوزون تراپی نیز در بسیاری از بیماران مبتلا به دیسک کمر نتایج مثبتی داشته است.

پیشگیری از بالجینگ دیسک کمر

پیشگیری از بالجینگ دیسک کمر همیشه ممکن نیست؛ زیرا لایه ژل مانند دیسک به طور طبیعی با گذشت زمان تخریب می شود. با این حال، افراد می توانند اقدامات زیر را برای جلوگیری از تشدید این عارضه انجام دهند:

1. داشتن وزن متعادل جهت جلوگیری از افزایش فشار بر ستون مهره
2. داشتن فعالیت منظم بدنی جهت تقویت عضلات اطراف نخاع
3. حفظ انعطاف پذیری بدن و انجام حرکات کششی پس از نشستن های طولانی
4. تمرین جهت تصحیح وضعیت بدن برای کاهش فشار وارده بر نخاع

نسخه اصلی مطلب درمان بالجینگ دیسک کمر با روشهای سرپایی طب فیزیکی را در سایت دکتر سلمان فلاح بخوانید.

---