تونل تارس یک کانال است که در سمت داخلی مچ پا و در زیر قوزک داخلی قرار گرفته است. یک طرف این کانال استخوان های تالوس (قاپ) و کالکانه (پاشنه) قرار گرفته و در طرف دیگر کانال یک بافت نواری شکل به نام فلکسور رتیناکولوم flexor retinaculum وجود دارد. از این کانال شریان، ورید، عصب و تاندون هایی عبور میکنند. یکی از اعصاب مهمی که از این کانال یا تونل عبور میکند عصب تیبیال خلفی Posterior Tibial Nerve است که در سندروم تونل تارس تغییراتی در آن ایجاد میشود. این عصب در داخل تونل تارس و از پشت و زیر قوزک داخلی مچ پا عبور میکند. وقتی به علتی عصب تیبیال خلفی در داخل تونل تارس تحت فشار قرار میگیرد سندروم تونل تارس ایجاد میشود.

بر اثر فشار به عصب کارکرد عصب دچار اختلال میشود حس قسمتی از پوست که متعلق به کارکرد عصب تیبیال خلفی است مختل میشود و بیمار احساس کاهش حس و گزگز و سوزش میکند و عضلاتی که بر اثر کارکرد این عصب فعالیت میکنند به تدریج ضعیف میشوند. همچنین فشار به عصب موجب حس درد بر روی مسیر عصب میشود. این بیماری به نحوی شبیه سندروم کانال کارپ است که در مچ دست به وجود میاید و علت آن تحت فشار قرار گرفتن عصب مدیان است.

علل ابتلا به سندروم تونل تارسال

عوامل متفاوتی میتوانند موجب فشار به عصب تیبیال خلفی در داخل تونل تارس شوند. تونل تارس یک فضای بسته و غیر قابل اتساع است و به هر دلیلی که این فضا تنگ شده و یا جای کافی برای عصب نداشته باشد به عصب فشار وارد میشود و این موجب ایجاد علائم بیماری میشود. مهمترین علل بروز این بیماری عبارتند از:

1. در کسانی که درد کف پای صاف دارند مچ پا تمایل به انحراف به سمت خارج پیدا میکند و این انحراف به خارج میتواند موجب نزدیک تر شدن فلکسور رتیناکولوم به استخوان های تالوس و پاشنه شده و در واقع تونل را تنگ تر کند.
2. گاهی اوقات وجود یک توده حجیم و فضا گیر در داخل تونل میتواند فضا را تنگ کرده و موجب فشار به عصب شود. توده هایی مانند یک ورید واریسی بزرگ شده، یک کیست گانگلیونی، یک تاندون یا غلاف تاندون ملتهب شده یا یک برجستگی استخوانی که در داخل کانال و در روند ساییدگی مفصل مچ پا به وجود می آید که همه میتوانند موجب این فشار شوند.
3. گاهی اوقات صدمات وارده به ناحیه مچ پا مثل یک پیچ خوردگی ساده هم میتواند با ایجاد التهاب در درون تونل موجب فشار به عصب شود.
4. بیماری های سیستمیک مانند دیابت یا بعضی از انواع روماتیسم ها میتوانند موجب التهاب در درون تونل و فشار به عصب شوند.

علائم سندروم تونل تارسال

افراد مبتلا به سندرم تونل تارسال یک یا چند مورد از موارد زیر را تجربه می کنند:

• تیر کشیدن کف پا (گزگز و سوزش پا)
• درد پس از راه رفتن یا ایستادن طولانی مدت
• بی حسی
• گزگز، سوزش و احساسی شبیه به برق گرفتگی
• ضعف در عضلات خم و راست کننده ی انگشتان پا

عوامل افزایش دهنده خطر سندروم تونل تارسال

• آرتروز مچ پا
• صافی کف پا
• آسیب های وارد شده به مچ پا مانند شکستگی یا پیچ خوردگی مچ پا
• وجود توده مانند ورید واریسی بزرگ، کیست گانگلیونی، التهاب تاندون یا غلاف تاندون یا برجستگی استخوانی داخل تونل تارس
• بیماری های رماتیسمی مانند روماتیسم مفصلی ریسک ابتلا به این عارضه را افزایش می دهد.
• بیماری هایی مانند دیابت

تشخیص سندروم تونل تارس

1. معاینه ی بالینی جامع
2. بررسی کامل سوابق پزشکی
3. آزمایشات الکتریکی (الکترومیوگرافی یا تست هدایت عصبی)
4. عکس برداری (اشعه ی ایکس، سی تی اسکن و اسکن MRI)
5. آزمایشات تشخیصی رایجی برای سندرم تونل تارسال وجود دارند. در تست دورسی فلکشن، درمانگر پای فرد را به طرف بالا خم کرده و کف پا را به سمت خارج بدن حرکت می دهد. با انجام این حرکت، عصب تیبیال تحت فشار قرار گرفته و فلکسور رتیناکولوم نیز کشیده می شود. این دو مورد، کشیده شدن و فشرده شدن عصب معمولاً باعث ایجاد و یا تشدید درد ناشی از سندرم تارسال تونل می شوند.

درمان سندروم تونل تارسال

درمان سندرم تونل تارسال در راستای رفع علائم خاصی است که در هر بیمار ظاهر می شود.

درمان غیر جراحی

انواع درمان های غیر جراحی برای درمان سندرم تونل تارسال در دسترس هستند که اغلب به صورت ترکیبی استفاده می‎شوند. درمان ها شامل:

1. استراحت. اجتناب از ایستادن روی پا در جلوگیری از آسیب های بیشتر و تسریع بهبودی مؤثر است.
2. یخ. یک کمپرس یخ روی قسمت آسیب دیده بگذارید، یک حوله نازک بین یخ و پوست قرار دهید. سپس برای مدت 20 دقیقه یخ را روی موضع درد بگذارید و سپس حداقل 40 دقیقه تا انجام دوباره این کار صبر کنید.
3. مصرف داروهای خوراکی. داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAIDs)، مانند ایبوپروفن، به کاهش درد و التهاب کمک می کند.
4. عدم حرکت. گاهی اوقات لازم است که حرکات پا را با گچ گرفتن محدود کنید تا عصب و بافت اطراف آن بهبود یابند.
5. درمان های فیزیکی. سونوگرافی، ورزش و سایر روش های فیزیوتراپی ممکن است برای کاهش علائم درد و نشانه ها تجویز شوند.
6. درمان تزریقی. تزریق یک ماده بیحسی موضعی باعث کاهش درد می شود و تزریق کورتیکواستروئید نیز ممکن است در درمان التهاب مفید باشد.
7. ارتودهای سفارشی کفش. ممکن است برای کمک به حفظ قوس پا و محدود کردن حرکات بیش از حد آن که می تواند باعث فشرده شدن اعصاب شود، ارتود تجویز شود.
8. کفش. ممکن است کفییا کفش های طبی توصیه شود.
9. بریس. برای بیمارانی که دارای کف پای صاف هستند یا کسانی که علائم شدید و آسیب های عصبی دارند. این افراد ممکن است برای کاهش فشار وارده بر روی پا نیاز به استفاده از یک بریس داشته باشند.

جراحی

گاهی اوقات جراحی بهترین گزینه برای درمان سندرم تونل تارسال است. جراحی برای افرادی که دارای علائم شدیدی هستند و به درمان های کم تهاجمی تر پاسخ نمی دهند، توصیه می شود. هدف از جراحی این است که عصب را از داخل تونل تارسال و یا از هر گونه ضایعه ای که سبب اشباع این فضا شده است، حذف کنیم. این عمل تحت بیهوشی موضعی انجام می شود. یک برش پوستی 9 سانتی متری بر روی آرک پا انجام می شود که به اندازه 5/1 سانتی متر در زیر مالئوس داخلی قرار دارد. پس از برش دادن بند عرضی رتینوکولوم در امتداد برش پوست، عروق تیبیال خلفی و رگ های (آرتروویوژن) آن در معرض دید قرار می گیرند. در زیر میکروسکوپ جراحی، عصب خلفی تیبیال برای تشخیص مجرای آرتروویوژن تیبیال خلفی شناسایی می شود. در حین جداسازی اعصاب و عروق، غلاف عصبی محافظت می شود. اعصاب قطع شده در همه بیماران ظاهر پهن یکسانی داشته و این امر نشان می دهد که فشرده سازی عصب توسط مجموعه ای از عروق پیچیده کرونری ایجاد شده است که به صورت سرطانی و سطحی ظاهر می شوند. یک بافت چربی زیر جلدی بین عروق آزاد و عصب قرار دارد تا بتواند فشار خون اعصاب را کاهش دهد. سپس تخلیه زیر جلدی انجام می شود و بسته شدن زیر جلد و پوست با استفاده از بخیه انجام می شود تا بند نگهدارنده بسته شود.

پیشگیری از سندروم تونل تارسال

پیشگیری از سندروم تونل تارسال با آگاهی از علل و اجتناب از شرایطی است که این مشکل را برای شما به وجود می آورد:

• استراحت برای پا بین ایستادنها و راه رفتنهای طولانی بسیار مهم است. سعی کنید بنشینید و حالت بدنی خود را تغییر دهید تا فشار وارد شده روی عصب تیبیال کاهش پیدا کند.
• فعالیتهای مثل گرم کردن قبل از اینکه ورزشهای سنگین را شروع کنید کمک میکند از آسیب زدن به عصب و این ساختارها جلوگیری کنید و احتمال گرفتگی عصب را کاهش دهید.
• پوشیدن کفشهای مناسب و در صورت نیاز استفاده از ارتزها میتواند به شما کمک کند فشار وارد شده به آن ناحیه را کاهش دهید. کفشهای که سفت بسته شده اند یا تنگ هستند موجب آسیب رسیدن به پا میشوند.
• اگر فعالیتهای ورزشی میکنید برای نواحی غیر هموار و قسمتهایی که تحت تأثیر تغییر جهت ناگهانی قرار میگیرند از پیچیدن پا و بریس ها استفاده کنید. این امر باعث میشود از بروز سندروم تونل تارسال و آسیب دیدگی مچ پا جلوگیری کنید.
• یک برنامه تقویتی خوب میتواند حمایت لازم از عضلات پا را به وجود آورد. قدرت پا زیاد میشود و آسیب دیدگی های پا و مچ پا کاهش می یابد. همچنین این عضلات میتوانند فشار و استرس هنگام بلند کردن و فرود آوردن پا را به حداقل برسانند.
• انعطاف پذیری عضلات قسمت پایین پا کمک میکند پای شما در همترازی صحیحی قرار بگیرد و کششی که تاندونها موقع استراحت دارند را به حداقل میرساند. عضلاتی که انعطاف پذیر هستند احتمال آسیب دیدگی شان بسیار کم است.

عوارض سندرم تونل تارسال

در صورتی که سندروم تونل تارسال درمان نشود، می تواند به آسیب عصبی دائم و غیر قابل بازگشت منجر شود. از آنجایی که این آسیب عصبی، پای فرد را تحت تأثیر قرار می دهد، راه رفتن یا ادامه دادن به فعالیت های عادی برای او دردناک می باشند.

نسخه اصلی مطلب درد و سوزش کف پا در اثر سندروم تونل تارس را در سایت دکتر سلمان فلاح بخوانید.

---