چربی پلک یا گزانتلاسما (xanthelasma) توده چربی انباشته در زیر پوست پلک و اطراف آن است که رنگ آن تقریبا زرد بوده و دارای محتوای کلسترولی است. وجود گزانتلاسما خطرناک نیست و در بسیاری از مواقع حتی ایجاد درد هم نمی کند اما به دلیل تاثیرات منفی آن بر ظاهر افراد، بسیاری از افراد به دنبال راهکاری برای درمان چربی پلک یا گزانتلاسما میگردند. گزانتلاسما در مردم نواحی مدیترانه ای و آسیایی شایع تر است. همچنین آقایان نسبت به خانم ها احتمال بیشتری برای بروز گزانتلاسما یا چربی پلک دارند. سن نیز یکی از فاکتورهای خطر برای گزانتلاسما است؛ احتمال ایجاد گزانتلاسما با افزایش سن بیشتر میشود و اکثر افرادی که گزانتلاسما را بروز میدهند در سنین بالای ۴۰ سالگی هستند. شکل گزانتلاسما میتواند صاف یا گرد و حالت آن نرم یا سفت داشته باشد. گاهی نیز ممکن است احساس ناراحتی در ناحیه ایجاد آن گزارش شود.

گاهی ممکن است به جای واژه گزانتلاسما از واژه گزانتوما برای توده های بزرگتر و ورم کرده که شکل گره مانند به خود میگیرند استفاده شود، با این حال توجه به این نکته لازم است که گزانتوما واژه ای کلی تر برای توصیف هر نوع توده پوستی در هر قسمت از بدن است اما گزانتلاسما تنها برای چربی اطراف پلک به کار میرود.

علت گزانتلاسما

علت دقیق ایجاد گزانتلاسما یا چربی پلک مشخص نیست اما شرایطی که منجر به ایجاد گزانتلاسما میشوند شناخته شده اند. افزایش چربی خون و نیز بیماریهای متابولیک که به اختلال در سوخت و ساز بدن منجر میشوند از جمله شرایطی هستند که در ایجاد گزانتلاسما تاثیر دارند. تشکیل گزانتلاسما با میزان بالای کلسترول و تری گلیسرید خون مرتبط است اما در برخی افراد ممکن است سطح کلسترول و تری گلیسیرید طبیعی باشد و در عین حال گزانتلاسما نیز تشکیل شود.

به طور کلی تشکیل گزانتلاسما میتواند در افرادی مبتلا به شرایط زیر ایجاد شود:

1. کلسترول بالای خون که میتواند ارثی باشد
2. دیابت یا قند خون
3. افزایش وزن
4. مشکلات تیروئیدی مانند پرکاری تیروئید
5. التهاب
6. استفاده بیش از حد از مشروبات الکلی
7. مصرف دخانیاتی همچون سیگار نیز یکی از فاکتورهای خطر برای ایجاد گزانتلاسما است.

اما آیا گزانتلاسما یا چربی پلک به معنی وجود کلسترول بالاست؟

بطور معمول بله. معمولا افرادی که به گزانتلاسما مبتلا میشوند کلسترول خون بالایی دارند. کلسترول بالای خون در مراحل اولیه خود ایجاد علائم نمیکند و برای تشخیص آن باید آزمایش خون داد. گاهی نیز ممکن است افرادی گزانتلاسما را بروز دهند اما وضعیت کلسترول خون آنها طبیعی باشد.

روش های درمان گزانتلاسما یا چربی پلک

گزانتلاسما بصورت خودبخودی از بین نمی رود و برای رفع آن نیاز به مداخلات پزشکی است. در صورتی که گزانتلاسما درمان نشود ممکن است در یک اندازه ثابت باقی بماند و یا کمی بزرگتر شود. برخی افراد تصور میکنند که گزانتلاسما را میتوان مثل یک جوش ترکاند اما این تصور اشتباه است. بهترین راه درمان گزانتلاسما استفاده از روشهای درمانی توصیه شده توسط پزشک است. اولین راهکار درمانی توصیه شده برای رفع گزانتلاسما ممکن است استفاده از کرایوتراپی باشد. در این روش از نیتروژن مایع با دمای بسیار پایین برای حذف گزانتلاسما استفاده میشود.

1. مصرف قرص های شیمیایی تحت نظر پزشک: مصرف برخی داروها بدون تجویز پزشک میتوان منجر به سوختگی و آسیب پوست شود.
2. الکترولیز با امواج رادیویی: این روش در سال 2015 نشان داد که میتوان با امواج رادیویی ویژه گزانتلاسما را بهبود بخشید.
3. جراحی: روشهای جراحی مختلفی برای رفع گزانتلاسما پلک وجود دارد. جراحی با لیزر و جراحی با گرما از جمله روشهای درمان چربی پلک هستند. جراحی معمول نیز ممکن است برای رفع گزانتلاسما به کار برود. در این روش با استفاده از تیغ، توده چربی پلک یا گزانتلاسما برش داده شده و رفع میشود.

تغییر سبک زندگی نیز یکی از راهکارهای بهبود وضعیت چربی پلک است که البته منجر به رفع گزانتلاسما نمیشود. برای مثال کاهش مصرف غذاهای چرب یکی از راهکارها برای جلوگیری از رشد بیشتر گزانتلاسما است (و نه رفع آن).

درمان گزانتلاسما با تخلیه چربی پلک

همانگونه که اشاره شد، محتوای داخلی گزانتلاسما از چربی و کلسترول تشکیل شده است، به همین دلیل نمیتوان آن را با فشار دادن، مانند یک جوش معمولی، ترکاند و محتوای آن را خالی کرد. برای تخلیه چربی پلک باید با پزشک متخصص مشورت شود. همچنین تصمیم گیری برای انتخاب فرایند درمانی بهتر است با مشورت پزشک صورت بگیرد زیرا در صورت انتخاب روش درمانی نامناسب ممکن است جای زخم گزانتلاسما بر روی پلک باقی بماند. تخلیه چربی پلک یک روش کمترتهاجمی است که موفقیت آن به وضعیت گزانتلاسمای فرد وابسته است. گاهی نیز ممکن است برای درمان گزانتلاسما جراحی بلفاروپلاستی توصیه شود که علاوه بر جوانسازی پلک، میتواند منجر به رفع گزانتلاسما نیز گردد.

توجه به این نکته نیز لازم است که فرایند درمان چربی پلک یا گزانتلاسما ممکن است چندین جلسه طول بکشد. همچنین امکان عود مجدد و تشکیل دوباره گزانتلاسما حتی پس از جراحی یا تخلیه موفقیت آمیز آن وجود دارد. معمولا گزانتلاسما پس از هر نوع روش درمانی دچار عود مجدد میشوند. برای کاهش احتمال عود مجدد چربی پلک یا گزانتلاسما بهترین راهکار تغییر سبک زندگی و مشاوره با پزشک متخصص در جهت بهبود وضعیت کلسترول خون است.

نسخه اصلی مطلب روش های درمان چربی پلک (گزانتلاسما) چیست؟ را در سایت دکتر بهرام اشراقی بخوانید.

---