آیا اشعه ایکس در بارداری به جنین آسیب میرساند؟

شبکه اطلاع رسانی پزشک آن لاین [ پرتال اطلاع رساني ]آدرس وب سایت : www.pezeshkonline.ir

تکنیک های تصویربرداری از جمله ابزار های تشخیصی مهم در ارزیابی شرایط حاد و مزمن اندام های بدن است. روش های مختلف تصویربرداری یا رادیولوژی شامل استفاده از اشعه ایکس در پزشکی بسیار رایج بوده و کاربرد های بسیار متنوعی دارند.اشعه ایکس یک نوع تابش به نام امواج الکترومغناطیسی است. تصویربرداری با این اشعه تصاویری از درون بدن شما را ایجاد می کند. این تصاویر قسمت هایی از بدن شما را در سایه های مختلف سیاه و سفید نشان می دهد. گاهی ممکن است در بارداری به استفاده از این روش های تصویربرداری نیاز باشد. حساس ترین زمان برای ابتلای جنین به مشکلات و بیماری ها از ابتدای حاملگی تا حدود 15 هفته پس از بارداری می باشد. اگر جنین طی این مدت در معرض اشعه قرار بگیرد، دچار نقایص هنگام تولد و عقب ماندگی ذهنی می شود. کاهش رشد و آسیب های شدید مغزی جنین از عوارض تماس مستقیم با اشعه در 15 هفته اول بارداری می باشد. پس از گذشت 26 هفته از بارداری، اگر جنین در معرض اشعه قرار گیرد، کمتر احتمال دارد دچار عوارض شدید شود؛ اما باز هم در معرض خطر می باشد و باید مراقب بودبرنامه ریزی و هماهنگی با اپراتور رادیولوژی در کاهش دوز تابش در زنان باردار از اهمیت ویژه ای برخوردار است. به طور کلی می توان گفت هر چه سن جنین بیشتر باشد، احتمال آسیب رسیدن به آن کمتر می شود. اگر مدت زمان بارداری به سه دوره تقسیم شود، خطر پرتوگیری جنین در سه ماهه ی نخست بارداری بیشینه، در سه ماهه ی دوم کمتر و در سوم ماهه کمینه است.

عوامل مؤثر در عوارض اشعه ایکس در بارداری

ایجاد عوارض جنین به 2 عامل عمده بستگی دارد:

سن حاملگی در هنگام مواجهه
دوز تشعشع اشعه: دوز آستانه برای ایجاد اثرات نامطلوب بر روی جنین در حال تکامل حداقل 5 راد بوده و میزان اشعه لازم برای ایجاد مالفورماسیون (بدشکلی های جنینی) حداقل 10 راد می باشد.

از سوی دیگر میزان تابش اشعه در بررسی های رادیوگرافی معمول حدود 2 الی 700 میلی راد می باشد که بسیار کمتر از حد آستانه بوده و بنابراین شانس وقوع عوارض جنینی بسیار اندک می باشد.

میزان تابش اشعه ایکس دربارداری

به عنوان مثال، میزان تقریبی تابش تشخیصی دریافتی اشعه ایکس در نوزاد متولدنشده که معمولاً تجویز می شود، شامل موارد زیر است:

کمتر از ۱ میلی راد برای تصویربرداری اشعه ایکس اندام های فوقانی یا تحتانی
کمتر از ۱۰۰ میلی راد برای تصویربرداری اشعه ایکس قفسه سینه
۴۰ تا ۲۴۰ میلی راد برای تصویربرداری اشعه ایکس لگن
۲۰۰ تا ۲۴۵ میلی راد برای تصویربرداری اشعه ایکس شکم
۵۱ تا ۳۷۰ میلی راد برای تصویربرداری اشعه ایکس هیپ و فمور (استخوان ران)

اثر اشعه ایکس بر جنین

دو هفته ی اول پس از لقاح

جنین در این دوره نسبت به ناهنجاری های ناشی از تابش ایکس بسیار مقاوم است، مگر این که پرتوگیری در محدوده ی مرگ بار باشد. در صورت وقوع چنین مواردی باید سقط کردن جنین بررسی شود.

از هفته ی سوم تا هفته ی هشتم بارداری

در این دوره، جنین در مرحله ی رشد ابتدایی و حساسیت آن به تابش کم است.

از هفته ی هشتم تا هفته ی بیستم بارداری

در این دوره سامانه ی اعصاب مرکزی جنین شکل گرفته است که به تابش حساس است با وجود این، حتی در این دوره نیز اشعه و پرتوگیری های بسیار بالا مسئله ساز می شود. دزهای بسیار بالا (بسیار بیشتر از دز مورد استفاده در رادیولوژی) می تواند باعث کاهش توانایی ذهنی نوزاد در آینده شود.

از هفته ی بیستم تا پایان بارداری

در این دوره، رشد جنین تقریباً کامل شده است و واکنش اندام های جنین تفاوتی با واکنش اندام های یک نوزاد و حتی مادرش ندارد.

عوارض اشعه ایکس در دوران بارداری

در صورت مواجهه مادر باردار با اشعه ایکس در روزهای اول تا نهم پس از لقاح احتمال سقط شدیداً افزایش می یابد؛ ولی در صورت عدم سقط، جنین سالم خواهد ماند. عوارض اصلی شامل انواع مالفورماسیون ها مانند نقایص لوله عصبی ومیکروسفالی در اثر برخورد با اشعه ایکس بین روزهای 9-60 پس از لقاح رخ می دهد. تماس با اشعه با دوز 1 تا 2 راد در سه ماهه دوم و سوم حاملگی، خطر ایجاد بیماری های خونی کودکان (لوسمی ها) را 5/1 تا 2 برابر افزایش می دهد.

اقدامات ایمنی لازم برای عکسبرداری اشعه ایکس در بارداری

هرچند انجام عکسبرداری در دوران بارداری توصیه نمی شود؛ اما با رعایت نکات زیر می توان خطرات احتمالی را کاهش داد.

اعلام بارداری به تکنسین عکسبرداری و انجام توصیه های او
پوشیدن پیش بند سربی سالم و بدون شکستگی
استفاده از حداقل شدت مورد نیاز برای عکسبرداری

نحوه انجام رادیولوژی

بعد از اینکه تکنیسین رادیولوژی بیمار را در وضعیت مناسب قرار داد و اندامی که قرار است تصویربرداری کند را عکسبرداری کرد، او را در وضعیت مناسبی قرار می دهد. بعد از آن یک صفحه فلزی که مخصوص فیلم رادیولوژی می باشد را زیر اندام یا کنار آن قرار می دهد که به آن صفحه کاست Cassette می گویند. در مرحله بعد منبع اشعه ایکس که بر روی دسته فلزی خاصی قرار گرفته را در نزدیکی اندام قرار می دهد به طوری که قسمتی از اندام که نیاز به تصویربرداری دارد بین منبع اشعه ایکس و کاست قرار گیرد. از بیمار خواسته می شود تا در همین وضعیت بی حرکت باقی بماند. تکنسین رادیولوژی اتاق را ترک کرده و در اتاق مجاور کلید تولید اشعه ایکس را می فشارد. تابش اشعه ایکس به اندام مورد نظر در کسری از ثانیه صورت می گیرد. در بسیاری اوقات عکس برداری از اندام در دو یا چند جهت انجام می شود به این معنی که چند عکس از اندام از زاویه های مختلف گرفته می شود. در این موارد تکنسین رادیولوژی مجدداً اندام را در وضعیت دیگری قرار داده و مراحل قبل را تکرار می کند.

سکس تراپی شیوه درمانی گفتگو محور است که با هدف بهبود روابط جنسی زوجین و رفع مشکلات و اختلالات جنسی افراد، توسط سکس تراپیست انجام میشود. در این روش هر چیزی که در رفتار و عملکرد جنسی فرد یا زوج تاثیرگذار است مورد بررسی قرار می گیرد. اگر مایل به آگاهی بیشتر در این زمینه هستید می توانید به بخش سکس تراپی در پزشک آنلاین مراجعه نمایید.