هیستروسالپنگوگرافی یا عکس رنگی رحم چیست؟

شبکه اطلاع رسانی پزشک آن لاین [ پرتال اطلاع رساني ]آدرس وب سایت : www.pezeshkonline.ir

یکی از روش های تعیین سلامت اندام های تولید مثل و دستگاه های جنسی به منظور شناسایی علل ناباروری و مشکلات بارداری (مانند سقط جنین)، استفاده از عکس رنگی رحم است. عکس رنگی رحم یا هیستروسالپنگوگرافی نوعی روش تصویر برداری یا رادیوگرافی برای مشاهده رحم و لوله ها است که به وسیله نوعی اشعه ایکس به نام فلوروسکوپی و یک ماده حاجب حاوی ید انجام می شود. فلوروسکوپی تکنیکی است که به کمک آن می توان اعضای داخلی بدن را در حال حرکت مشاهده کرد. در حین انجام رادیوگرافی، رحم و لوله ها با نوعی ماده حاجب محلول در آب پر می شوند که مشاهده و معاینه دقیق رحم و لوله های رحم را ممکن می کند، به این ترتیب رادیولوژیست می تواند با فلوروسکوپی، رحم و لوله ها را ببیند و آناتومی و عملکرد آنها را ارزیابی کند.

کاربرد هیستروسالپنگوگرافی

برای یافتن علت ناباروری، یکی از روش های تشخیصی که معمولاً برای بررسی رحم و لوله های رحمی همراه با سایر آزمایش ها در ویزیت های اولیه درخواست می شود، عکس رنگی رحم یا هیستروسالپنگوگرافی است. با این تست، پزشک از وضعیت داخلی رحم و لوله های فالوپ مطلع می شود و با توجه به نتایج حاصل از تست، در مورد نحوه درمان تصمیم خواهد گرفت. از دیگر کاربردهای این روش می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• تشخیص بافت زخمی در رحم
• فیبروم در رحم
• انسداد لوله های رحمی
• تشخیص چسبندگی رحم
• تومور یا پولیپ رحم
• بررسی علل سقط جنین
• بررسی میزان موفقیت عمل جراحی لوله های رحم
• اطمینان از درست بسته شدن لوله های رحمی پس از عمل توبکتومی
• بررسی موفقیت عمل باز کردن مجدد لوله های رحم

گاهی مواقع در حین انجام هیستروسالپنگوگرافی ، در اثر فشار تزریق ماده حاجب، برخی از گرفتگی ها یا انسداد لوله های رحمی ممکن است برطرف و باز شود. در این صورت بدون هیچ درمان اضافه ای، ناباروری برطرف شده و فرد قادر به باروری خواهد بود.

مزایای هیستروسالپنگوگرافی

• این روش با حداقل تهاجم و عوارض نادر همراه است.
• مدت زمان انجام این روش نسبتاً کوتاه است و می تواند اطلاعات ارزشمندی در خصوص انواع اختلالاتی که باعث ناباروری و یا مشکلات سقط جنین می شود، فراهم کند.
• گاهی اوقات این روش می تواند انسداد لوله های فالوپ را برطرف ساخته و به بیمار امکان بارداری بدهد.
• بعد از آزمایش اشعه ایکس هیچگونه آثار تابش اشعه در بدن بیمار باقی نمی ماند.
• اشعه ایکس معمولاً هیچ عوارض جانبی در محدوده تشخیصی برای این آزمایش به همراه ندارد.

بهترین زمان انجام هیستروسالپنگوگرافی

بهترین زمان برای گرفتن عکس رنگی رحم یک هفته پس از پریود و البته قبل از تخمک گذاری است. به این ترتیب می توان مطمئن بود که فرد حامله نیست. علاوه بر احتمال حاملگی که در فاز لوتئال (2 هفته آخر چرخه قاعدگی) وجود دارد، احتمال وجود اختلالات کاذب هم در این زمان به علت افزایش ضخامت رحم وجود دارد. به همین علت انجام هیستروسالپنگوگرافی در دو هفته آخر سیکل قاعدگی توصیه نمی شود.

روش انجام هیستروسالپنگوگرافی

1. این روش عکسبرداری به صورت سرپایی و مشابه معاینه زنان در حالتی که فرد به پشت بر روی تخت دراز کشیده و پاهای خود را به صورت خم شده بر روی رکاب های طرفین قرار داده، انجام می پذیرد.
2. در ادامه پزشک با وارد کردن اسپکولوم به داخل واژن جهت باز نگه داشتن دیواره واژن، دهانه رحم بیمار را با ترکیبی ضدعفونی کننده تمیز کرده و در برخی موارد یک بی حسی یا ضد درد به انتهای دهانه رحم تزریق می کند. در چنین حالتی احساس اندکی درد و فشار طبیعی می باشد.
3. در مرحله بعد، پزشک یک کاتتر یا لوله پلاستیکی را از میان اسپکولوم وارد رحم می کند که به دلیل وجود یک بادکنک کوچک در انتهای لوله پلاستیکی، این لوله در رحم ثابت می ماند.
4. اسپکولوم از داخل واژن خارج شده و بعد بیمار زیر دوربین و اشعه ایکس قرار می گیرد. سپس مقداری از مواد حاجب از طریق کاتتر (لوله نازک یا کانولا) وارد بدن می شود.
5. با پر شدن حفره رحم، شکم و لوله های رحم، تصاویر فلوروسکوپی گرفته می شود که در صورت مشاهده ناهنجاری، پزشک پس از ۳۰ دقیقه با تغییر موقعیت بیمار درصورت نیاز، مجدد عکسبرداری را تکرار می کند.
6. در نهایت پس از پایان تصویربرداری، با تخلیه هوای بالون کاتتر از بدن خارج شده و بیمار می تواند بنشیند.

اقدامات قبل از انجام عکس رنگی رحم

• قبل از انجام تست، نزدیکی های محافظت شده داشته باشید.
• قبل از انجام این تست، بهتر است به منظور تخلیه روده ها از یک داروی مسهل استفاده کنید، طوری که رحم و ساختمان های اطراف آن به خوبی دیده شوند.
• چنانکه شما از داروی خاصی استفاده می کنید و یا هر نوع حساسیت (مخصوصاً حساسیت به ماده حاجب ید دار) دارید به پزشک اطلاع دهید.
• جهت کاهش درد در حین انجام عکس رنگی رحم می توانید نیم ساعت قبل از انجام عکس یک عدد قرص ایبوبروفن 400mg و یا ایندومتاسین استفاده کنید.
• بهتر است قبل از انجام عکس رنگی از روز قبل کپسول داکسی سیکلین 100mg هر 12 ساعت یک عدد را برای جلوگیری از عفونت استفاده کنید و مصرف این قرص را تا 5 روز بعد از انجام عکس رنگی رحم توصیه می شود.

اقدامات بعد از انجام عکس رنگی رحم

1- ادامه مصرف کپسول داکسی سیکلین 100mg هر 12 ساعت به مدت 5 روز بعد از انجام عکس رنگی رحم توصیه می شود.

تفسیر هیستروسالپنگوگرافی

رادیولوژیست نتایج تفسیر عکس را به شکل گزارش برای پزشک شما می نویسد و یا خود پزشک آن را تفسیر می کند. نکته مهمی که باید در عکس طبیعی باشد این است که انتظار است تمامی رحم و لوله های فالوپ کاملاً از ماده حاجب پر شده باشند و در عکس دیده شوند. در صورتی که مقداری از این مسیر در عکس دیده نشود، به این معنی است که انسدادی در راه ماده حاجب وجود داشته و منجر به این شده که ماده حاجب به آن قسمت نرسد، لذا نیازمند بررسی های بیشتر است.

موارد منع انجام هیستروسالپنگوگرافی

در برخی مواقع ممکن است گرفتن عکس رنگی رحم برای برخی زنان مناسب. نباشد. پس در صورت وجود یا احتمال وجود هرگونه از موارد زیر، حتماً قبل از انجام این آزمایش، پزشک خود را در جریان بگذارید:

• عفونت در رحم و لگن
• ابتلا به یک بیماری آمیزشی
• سابقه حساسیت به ماده حاجب
• احتمال باردار بودن شما

عوارض هیستروسالپنگوگرافی

1. از مهمترین عوارض هیستروسالپنگوگرافی می توان به درد و انقباض عضلانی اشاره کرد.
2. خونریزی واژینال خفیف، احساس گیجی و درد های شکمی از دیگر عوارض عکس رنگی رحم می باشند. در موارد بسیار نادر، کاهش و از دست رفتن سطح هوشیاری و گرفتگی عضلانی نیز در بیماران دیده می شود.

هزینه عکس رنگی از رحم

هزینه عکس رنگی رحم بر اساس تعرفه های وزارت بهداشت و مرکز پذیرش، تعیین و محاسبه می گردد. در صورت انجام عکس رنگی رحم بدون درد یا با بیهوشی هزینه بیهوشی به هزینه های تصویربرداری رنگی رحم شما افزوده خواهد شد.