رحم عضوی مهم از اندام یک زن محسوب می شود که وظیفه نگهداری جنین را دارد. رحم از لایه های مختلفی تشکیل شده که پوشش داخلی رحم را آندومتر می گویند. این پوشش در خانم های زیر سن یائسگی هر ماه طی چرخه قاعدگی ریزش پیدا کرده و خونریزی دوران پریودی را به وجود می آورد. اگر سلول های تشکیل دهنده این لایه بیش از حد تکثیر پیدا کنند باعث می شود این لایه ضخیم تر از حد معمول شده و رشد بیش از اندازه داشته باشند. در این حالت هیپرپلازی آندومتر رحم (Endometrial Hyperplasia, EH) اتفاق می افتد. EH در صورت عدم درمان، پیش درآمد سرطان آندومتر رحم خواهد بود. با سونوگرافی واژینال، ضخامت آندومتر رحم قابل اندازه گیری است. سونوگرافی به گونه ای از روش های تصویربرداری می گویند که با استفاده از امواج صوتی می تواند ضخیم شدن رحم را تشخیص دهد.در این روش می توان علت های دیگر خونریزی غیرطبیعی که از نشانه اصلی هیپرپلازی است را بررسی نمود مانند وجود پولیپ های رحمی، کیست تخمدان.

علت ضخیم شدن دیواره رحم

ضخامت آندومتر در چرخه قاعدگی فرد تغییر می کند؛ اما سایر عوامل نیز می توانند باعث تغییراتی شوند. یکی از شایع ترین دلایل تغییر در ضخامت آندومتر بارداری است. زنانی که بارداری خارج رحمی دارند و یا کمتر از 5 هفته از آنها باردار هستند، ممکن است علائمی از آندومتر ضخیم نشان دهند. سایر عوامل مؤثر در ضخامت بیشتر آندومتر عبارتند از:

• چاقی
• جایگزینی هورمون درمانی (HRT)
• تاموکسیفن
• فشار خون بالا مزمن
• پولیپ آندومتر
• دیابت
• بافت اسکار
• هایپرپلازی آندومتر
• علائم هیپرپلازی آندومتر

شایع ترین علائم هیپرپلازی آندومتر رحم خونریزی غیر طبیعی رحم است. نشانه های دیگر آن عبارتند از:

• خونریزی با فاصله زمانی کوتاه و کمتر از 21 روز یکبار
• خونریزی یا لکه بینی پس از قاعدگی
• خونریزی غیر طبیعی رحم (هم شامل حجم زیاد خونریزی در دوران قاعدگی و هم شامل مدت طولانی آن می شود).
• ترشحات زیاد مجرای تناسلی
• دل پیچه در قسمت پایین شکم

افراد مستعد به افزایش ضخامت اندومتر

• زنانی که اضافه وزن دارند.
• زنانی که سن آنها بالای 35 سال است.
• زنانی که پوست سفید دارند.
• زنانی که بیماری هایی مثل دیابت را داشته اند.
• زنانی که در سن بالا یائسگی را تجربه می کنند.
• زنانی که در سن کم قاعدگی را تجربه می کنند.
• زنانی که سیگار می کشند.
• زنانی که سابقه خانوادگی در سرطان تخمدان، روده بزرگ یا رحم را دارند.

ضخامت نرمال آندومتر

اندازه ضخامت دیواره رحم برای سن های مختلف متفاوت است و مواردی مانند یائسگی، سن و چرخه قاعدگی روی آن تأثیر می گذارد و ضخامت آندومتر یک پارامتر استاندارد معمول اندازه گیری شده می باشد. میزان ضخامت آندومتر برای اطفال، قبل از یائسگی، بارداری و بعد از زایمان با هم متفاوت است و به صورت زیر می باشد.

1. اطفال

در سن های قبل از قاعدگی ضخامت آندومتر آنقدر نازک است که حتی ممکن است به وسیله ی سونوگرافی هم دیده نشود و مانند یک خط بسیار نازک می باشد.

2. قبل از یائسگی

خانم هایی که در سن باروری هستند و پریود را هر ماه تجربه می کنند ضخامت آندومتر طبق چرخه قاعدگی ضخیم و نازک می شود. در طی دوران باروری یک خانم دیواره رحم می تواند نازک تر از یک میلیمتر یا بزرگتر از 16 میلی متر می باشد. اندازه آندومتر در طول سیکل قاعدگی به صورت زیر می باشد:

• در طول قاعدگی بین 2 تا 4 میلیمتر
• در مرحله اولیه تکثیر بین 5 تا 7 میلیمتر
• مرحله نهایی تکثیر تا 11 میلیمتر
• در مرحله ترشح تا 16 میلیمتر
• در مرحله بارداری

زمانی که بارداری اتفاق می افتد و یک تخمک بارور می شود دیواره رحم ضخیم تر می شود در دوران حاملگی دیواره رحم محلی برای لانه گزینی می باشد. قبل از باروری تخمک دیواره رحم برای لانه گزینی و رشد جنین ضخیم می شود و در صورتی که حاملگی رخ دهد دیگر پریودی و ریزش دیواره رحم اتفاق نمی افتد. این دیواره توسط جفت و ساک حاملگی به طور کامل در طی حاملگی پوشیده می شود. بعد از زایمان دیواره رحم ضخیم تر از همیشه می باشد؛ زیرا لخته های خون و دیواره تشکیل شده می تواند بعد از زایمان باقی بمانند و به عنوان ضخامت در آندومتر گزارش شود. معمولاً در زایمان هایی که با سزارین انجام می شوند ضخامت آندومتر بیشتر است. بعد از زایمان دوباره بدن به حالت طبیعی خود و چرخه طبیعی سیکل قاعدگی بر می گردد و رحم دوباره شروع به نازک شدن می کند.

انواع ضخیم شدن دیواره رحم

ضخیم شدن دیواره رحم به دو نوع ساده و پیچیده تقسیم می شود. تقسیم بندی براساس تغییرات سلولی نیز انجام می شود. به تغییرات غیر طبیعی دیواره رحم نا به هنجار نیز گفته می شود. اصطلاحات زیر برای توصیف انواع ضخیم شدن دیواره رحم استفاده می شود:

• ضخیم شدن ساده
• ضخیم شدن پیچیده
• ضخیم شدن ساده نا به هنجار
• ضخیم شدن پیچیده نا به هنجار

آیا ضخامت آندومتر خطرناک است؟

ضخامت رحم می تواند باعث تحریک، التهاب و ایجاد زخم شود. این بافت می تواند مانع خروج تخمک ها از تخمدان یا بارور شدن آن توسط اسپرم شود. همچنین می تواند لوله های رحم را زخم کند و با مسدود کردن آنها مانع از تماس تخمک و اسپرم شود.

آمادگی قبل از سونوگرافی ترانس واژینال

انجام سونوگرافی واژینال به اقدام خاصی نیاز ندارد و فقط از بیمار خواسته می شود که پیش از انجام سونوگرافی، مثانه خود را تخلیه کند. اگر خانمی از تامپون استفاده می کند، در هنگام انجام سونوگرافی واژینال باید تامپون از داخل واژن خارج گردد.

روش انجام سونوگرافی ترانس واژینال

پس از اینکه بیمار بر روی تخت معاینه دراز کشید، باید زانوهای خود را خم کند. در برخی تخت های معاینه جایگاه ویژه ای برای قراردادن پاها وجود دارد که بیمار در آنها احساس راحتی بیشتری می کند. پروب سونوگرافی واژینال با سایر پروب های سونوگرافی تفاوت دارد. این پروب حالت میله ای شکل دارد تا بتواند وارد رحم بیمار شود. در ابتدا پزشک یک کاور استریل از جنس لاتکس را بر روی پروب واژینال قرار می دهد و پس از آغشته کردن به ژل سونوگرافی، آن را وارد واژن بیمار می کند. زمانی که پروب وارد واژن بیمار می شود، امواج فراصوت به اندام های داخلی برخورد می کنند و انعکاس می یابند. امواج منعکس شده به کامپیوتری که در دستگاه سونوگرافی وجود دارد منتقل می شوند و فرایند پردازش بر روی آنها انجام می گیرد. این فرایند در نهایت باعث ایجاد تصویر از دستگاه تناسلی بیمار بر روی مانیتور دستگاه می شود.

عوارض جانبی سونوگرافی ترانس واژینال

سونوگرافی واژینال هیچ خطری ندارد؛ زیرا در انجام آن از اشعه استفاده نمی شود. برخی افراد ممکن است به پوشش لاتکس مبدل سونوگرافی واژن حساسیت داشته باشند. همچنین انجام سونوگرافی از طریق واژن در هنگام بارداری زنان کاملاً بی خطر است و این روش هیچ خطری برای جنین ندارد.

اگر ضخامت رحم زیاد باشد چه باید کرد ؟

پزشک می تواند از راه های درمانی متفاوتی برای کاهش علائم عارضه استفاده کند. بهتر است بدانید محققین تا کنون درمان قطعی آندومتریوز را کشف نکرده اند و روش های مذکور به منظور کاهش علائم و رفع موقتی این بیماری کاربرد دارند.

1. دارو درمانی: تجویز برخی از دارو های مسکن به منظور جلوگیری از بروز درد های شدید در نواحی بدن بیمار، نه به عنوان راهی برای درمان.
2. هورمون تراپی: این روش هم از درد های شدید می کاهد؛ زیرا با افزایش یا کاهش ترشح هورمون های زنانه باعث ضخامت بیشتر آندومتر می شود و بعد با خونریزی ریزش پیدا می کند. علاوه بر مسکن درد ها باعث کاهش رشد و حجم بافت آندومتر می شود.
3. عمل جراحی: با برداشتن بافت آندومتریوز از طریق عمل جراحی در صورتی که رحم و تخمدان ها سالم باقی بمانند می توان بارداری را تجربه کرد.
4. روش های کمک باروری: بسیاری از روش های درمان ناباروری برای درمان آندومتریوز هم به کار آمده است، این روش ها برای بارداری مناسب تر از جراحی است.
5. هیستروکتومی: این روش جراحی در مواردی شدید تر استفاده می شود؛ اما متأسفانه با شرایط این نوع جراحی دیگر امکان بارداری مجدد وجود ندارد.

نسخه اصلی مطلب بررسی ضخامت آندومتر با سونوگرافی ترانس واژینال را در سایت دکتر محمد اعظمی بخوانید.

---