تشخیص گواتر با سونوگرافی یکی از روش های دقیق و غیرتهاجمی برای ارزیابی غده تیروئید است. این روش با ارائه تصاویر باکیفیت، امکان بررسی اندازه، ساختار و ناهنجاری های تیروئید را فراهم می کند. گواتر، به ویژه در مراحل پیشرفته، می تواند بر سلامت عمومی تأثیر بگذارد و تشخیص به موقع آن اهمیت بسیاری دارد. در این مقاله، به بررسی نقش سونوگرافی در شناسایی گواتر شدید، کاربردهای بالینی و مزایای این روش پرداخته ایم.

علت بیماری گواتر

گواتر به بزرگ شدن غده تیروئید گفته می شود که دلایل مختلفی دارد. اصلی ترین علت آن کمبود هورمون تیروئید است که باعث بزرگ شدن غده تیروئید به منظور جبران کمبود می شود. گواتر آندمیک در مناطقی که کمبود ید در رژیم غذایی شایع است، رخ می دهد. گواتر غیر رسمی اغلب علت مشخصی ندارد، اما مصرف برخی داروها مانند لیتیوم می تواند عامل ایجاد آن باشد. عوامل دیگر شامل وراثت، جنسیت زن، سن بالای 40 سال و بیماری های خود ایمنی مانند بیماری گریوز و هاشیموتو هستند.

عوامل دیگر عبارتند از: گواتر ندولر (گره دار)، سرطان تیروئید ، بارداری، تیروئیدیت خودایمنی، و قرار گرفتن در معرض اشعه. این شرایط می توانند باعث رشد غیرطبیعی غده تیروئید شوند.

انواع گواتر

گواتر به طور کلی به دو گروه طبقه بندی می شود به شرح زیر است:

گواتر آندمیک

• کل جامعه تحت تأثیر ید غذایی ناکافی قرار می گیرند. یک دلیل رایج این است که خاکی که در آن غذاها پرورش می یابند، عاری از ید است. مناطق کوهستانی و مناطق دور از دریا مکان هایی هستند که به احتمال زیاد با کمبود ید مواجه هستند. با این وجود، گواترهای بومی در کشورهای در حال توسعه شیوع بیشتری دارند. این عارضه به دلیل مکمل های گسترده ید در کشورهای پیشرفته، امری نادر است.

گواتر غیررسمی

• این گواتر به صورت منطقه ای رخ نمی دهد. عوامل خطرساز گواتر غیر رسمی شامل سابقه خانوادگی، رژیم غذایی، سن (بالای 40 سال) و جنسیت (زنان مستعدتر از مردان هستند).

علائم بیماری گواتر در زنان

گواتر به بزرگ شدن غده تیروئید اطلاق می شود که می تواند باعث تغییرات هورمونی در بدن شود. زنان بیشتر از مردان در معرض ابتلا به گواتر قرار دارند، و علائم این بیماری ممکن است از خفیف تا شدید متفاوت باشد. برخی از علائم رایج گواتر در زنان شامل موارد زیر هستند:

• تغییرات در اندازه غده تیروئید
• تورم گردن
• احساس فشار در ناحیه گردن یا گلو
• مشکلات در بلع و تنفس
• افزایش ضربان قلب و احساس بی قراری
• تغییرات هورمونی مانند افزایش یا کاهش وزن
• خستگی و ضعف عمومی

علائم گواتر عصبی

گواتر عصبی به گواتری اطلاق می شود که به دلیل اختلالات عصبی یا عملکرد غیرطبیعی سیستم عصبی رخ می دهد. این نوع گواتر معمولاً با علائم شدیدتر از نوع معمولی همراه است. علائم آن می تواند شامل تغییرات روانی و جسمی باشد که به طور مستقیم بر کیفیت زندگی فرد تأثیر می گذارد. برخی از علائم گواتر عصبی عبارتند از:

• اضطراب و استرس
• تعریق زیاد
• افزایش حساسیت به سرما یا گرما
• لرزش بدن
• تغییرات در خواب و بی خوابی
• تپش قلب و افزایش فشار خون
• مشکلات در تمرکز و حافظه

علائم گواتر سرطانی

گواتر سرطانی نوعی گواتر است که ناشی از وجود تومور سرطانی در غده تیروئید است. این نوع گواتر معمولاً علائمی متفاوت از سایر انواع گواتر دارد و ممکن است به سرعت پیشرفت کند. علائم این نوع گواتر ممکن است به اندازه گیری دقیق و ارزیابی های پزشکی نیاز داشته باشد. علائم گواتر سرطانی شامل موارد زیر است:

• بزرگ شدن ناگهانی غده تیروئید
• احساس درد در ناحیه گردن
• تغییرات در صدا یا گرفتگی صدا
• تورم غیرمعمول در گردن
• مشکلات در بلع یا تنفس
• وجود گره های سفت در گردن
• خستگی و کاهش وزن غیرقابل توضیح

علائم گواتر کم کار

گواتر کم کار زمانی رخ می دهد که غده تیروئید فعالیت کمتری از حد معمول داشته باشد. این نوع گواتر می تواند باعث کاهش سرعت متابولیسم بدن شود و به علائمی مانند خستگی، افزایش وزن و افسردگی منجر گردد. در این شرایط، بیمار ممکن است با مشکلات جسمی و روانی مختلف روبه رو شود. علائم گواتر کم کار عبارتند از:

• احساس خستگی و ضعف
• افزایش وزن بدون دلیل واضح
• خشکی پوست و مو
• سردی بدن و احساس سرما
• کاهش ضربان قلب
• یبوست و مشکلات گوارشی
• افسردگی و کاهش تمرکز
• اختلالات خواب

افراد در معرض ابتلا به گواتر

گواتر می تواند در هر فردی و در هر سنی ایجاد شود، اما برخی عوامل خطر ابتلا به آن را افزایش می دهند. این عوامل عبارتند از:

• رژیم غذایی فاقد ید
• سابقه خانوادگی بیماری های تیروئیدی
• جنسیت زن
• سن بالای 40 سال
• بیماری های خودایمنی
• بارداری و یائسگی
• مصرف برخی داروها مانند آمیودارون (داروی قلبی) و لیتیوم (داروی اعصاب و روان)
• سابقه تماس با اشعه

عوارض گواتر

• در مورد گواترهای کوچک که مشکلات جسمی یا زیبایی ایجاد نمی کنند، جای نگرانی نیست؛ اما گواترهای بزرگ می توانند باعث مشکل در تنفس یا بلعیدن و همچنین سرفه و کوفتگی شوند.
• گواترهایی که ناشی از شرایط دیگر مانند کم کاری تیروئید یا پرکاری تیروئید است، ممکن است با تعدادی از علائم همراه باشد، از خستگی و افزایش وزن گرفته تا کاهش وزن ناخواسته، تحریک پذیری و مشکل خواب.

درمان گواتر

درمان گواتر به عوامل مختلفی همچون اندازه، علائم و نشانه های گواتر بستگی دارد. تشخیص روش درمان قطعی توسط پزشک تأیید می شود. در مواردی که گواتر نیاز به درمان دارد یکی از روش های زیر بنا به صلاح دید پزشک انتخاب می شود.

• درمان دارویی: اغلب با هورمون تراپی و مصرف لووتیروکسین انجام می شود.
• تیروئیدکتومی: تیروئید بیمار باید به طور کامل خارج شود.
• ید رادیواکتیو: به طور خاص در درمان تیروئید پرکار استفاده می شود.
• تغییر سبک غذایی: در صورتی که پزشک تشخیص دهد که علت گواتر کمبود ید، به خاطر رژیم غذایی فاقد ید است، بیمار باید اصلاحاتی را طبق نظر پزشک در رژیم غذایی روزانه خود انجام دهد.

مزایای سونوگرافی تیروئید

• بیشتر روش های تصویربرداری توسط سونوگرافی غیرتهاجمی بوده و بدون سوزن یا تزریق انجام می شوند.
• استفاده از این روش آسان بوده و هزینه کمتری نسبت به سایر روش های تصویربرداری دارد.
• سونوگرافی یک روش بی خطر بوده و از اشعه در طول آن استفاده نمی شود.
• این روش تصاویر واضحی از بافت های نرم ارائه می دهد که در تصاویر اشعه ایکس به خوبی نمایش داده نمی شوند.

نحوه انجام سونوگرافی تیروئید

در طی انجام این روش تشخیصی، بیمار بر روی یک تخت رو به پشت دراز می کشد. ممکن است یک بالش در پشت شانه ها قرار داده شود تا ناحیه مورد بررسی برای سونوگرافی تیروئید گسترش یابد. پزشک رادیولوژیست یا سونوگرافیست ناحیه تیروئید که قرار است از آن سونوگرافی انجام شود را با یک ژل با پایه آب پوشش می دهد. این ژل به برقراری ارتباط امن مبدل با پوست و از بین بردن حباب های هوا بین مبدل و پوست کمک می کند و از عبور امواج صوتی به بدن جلوگیری می کند.سپس مبدل بر روی ناحیه مورد نظر قرار گرفته و در آن ناحیه به عقب و جلو حرکت داده می شود تا تصاویر مورد نظر گرفته شوند.

آمادگی های لازم قبل از سونوگرافی تیروئید

هیچ آمادگی خاصی برای انجام سونوگرافی تیروئید نیاز نیست.

عوارض سونوگرافی تیروئید

اکثر سونوگرافی ها غیرتهاجمی می باشند و جزء یکی از روش های آسان راحت و در دسترس می باشد. در این روش از هیچ اشعه ایکسی استفاده نمی شود، بنابراین کاملاً بی خطر می باشد.

نسخه اصلی مطلب تشخیص گواتر شدید با سونوگرافی را در سایت دکتر غلامرضا سیف بخوانید.

---