بیرون زدگی چشم از حدقه که به عنوان اگزوفتالموس (Exophthalmos) یا پروپتوزیس (Proptosis) نیز شناخته می شود به شرایطی گفته می شود که در طی آن کره چشم بصورت غیرطبیعی از حدقه بیرون آمده و برآمدگی در کره چشم ایجاد می شود. این مشکل ممکن است در یک یا هر دو چشم بروز کند. بیرون زدگی چشم از حدقه بعنوان یک بیماری شناخته نمی شود بلکه شرایطی است که نشانگر وجود مشکلات دیگر یا بیماریهای زمینه ای است.

بسته به اینکه شدت بیرون زدگی چشم از حدقه چقدر است می تواند موجب ایجاد مشکلات مختلفی در چشم شود. برای مثال بیرون زدگی چشم از حدقه می تواند خود به عنوان عامل خشکی قرنیه و التهاب ساختارهای سطحی چشم معرفی شود. علائم بیرون زدگی چشم از حدقه ممکن است بصورت خود بخودی و با گذشت زمان کاهش یابند اما این دوره ممکن است سالها طول بکشد. با این حال ممکن است با گذشت زمان علائم تشدید شده و چشم دچار بیرون زدگی بیشتری از حدقه شود.

دلایل بیرون زدگی چشم از حدقه چیست؟

اصلی ترین علت بیرون زدگی چشم از حدقه بیماری گریوز (Graves’ disease) يا تيروئيد چشمى است. بیماری گریوز يا تيروييد چشمى یک بیماری خود ایمن است که منجر به هایپرتیروئیدیسم می شود. هایپرتیروئیدیسم به شرایطی گفته می شود که در طی آن فعالیت غده تیروئید بیش از حد طبیعی باشد. بسته به شرایط مختلف، بین ۲۵ تا ۵۰ درصد افرادی که دچار بیماری گریوز می شوند بعدها دچار بیرون زدگی چشم از حدقه می شوند. درگیری چشم در اثر بیماری های تیروئید ممکن است بین بازه 10 سال قبل از تشخیص بیماری تیروئیدی تا 20 سال پس از ایجاد علائم آن رخ دهد.

مکانیسم ایجاد بزرگ شدن چشم و بیرون زدگی چشم از حدقه در اثر بیماری گریوز این است که در این بیماری خود ایمن، سلول های ایمنی بدن که به تیروئید حمله می کنند در کاسه چشم نیز تجمع دارند. در اثر این تجمع، بافت عضلانی و چربی در چشم بزرگ می شوند که موجب فشار به کره چشم و در نتیجه بیرون زدن چشم از حدقه می شوند.
علاوه بر بیماری گریوز، شرایط دیگری نیز ممکن است منجر به بیرون زدگی چشم از حدقه شوند. از جمله این عوامل می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• تومورها: تومورها توده های سلولی بدن هستند که بصورت غیر طبیعی رشد کرده و تکثیر می شوند. این توده های سلولی غیرطبیعی می توانند خوش خیم باشند یا بدخیم شده و منجر به ایجاد سرطان شوند.
• وجود لخته خونی در چشم
• سلولیت اوربیتال (به ایجاد عفوند در بافت اطراف چشم گفته می شود.)
• برخى ناهنجاری هاى تومورال يا عروقى که مغز را درگیر کرده باشند.

بنابراین، بیرون زدگی چشم از حدقه می تواند نشانگر بیماری های زمینه ای باشد که گاهی بسیار خطرناک هستند و نیاز به مداخلات درمانی جدی دارند. در صورت ایجاد بیرون زدگی چشم از حدقه بهتر است در نزدیک ترین زمان به پزشک متخصص مراجعه کرد تا علت ایجاد آن بررسی شود.

روشهای درمان بیرون زدگی چشم از حدقه

برای بهبود وضعیت بیرون زدگی چشم از حدقه درمان بیماری های زمینه ای و علل ایجاد آن الزامی است؛ برای همین لازم است تا بررسی هایی دقیق در طی یک بازه زمانی معین توسط پزشک متخصص انجام گیرند. در نهایت روش درمانی انتخاب شده به عوامل مختلفی مانند علت ایجاد بیرون زدگی چشم از حدقه، سن بیمار و وضعیت سلامتی عمومی فرد بستگی خواهد داشت. یکی از توصیه های اولیه برای افرادی که به بزرگ شدن از حدقه در اثر تیروئید چشمی ، مبتلا هستند ترک سیگار و دوری از دود آن است. سیگار منجر به بدتر شدن وضعیت بیرون زدگی چشم از حدقه در اين گروه از بيماران شده و روند درمانی را نیز با مشکل مواجه می کند.

در صورتی که فرد به بیماری های تیروئیدی مبتلا باشد پزشک سعی می کند تا بیماری زمینه ای مرتبط با درمان کرده و سطح هورمون های تیروئیدی را به سطح طبیعی برساند. با این حال ممکن است این مسئله به طور کامل نیاز درمانی فرد را برطرف نکرده و بیرون زدگی چشم بر اثر تیروئید را برطرف نکند. در این حالت روش های درمانی تکمیلی به کار گرفته می شوند. روشهای درمانی دیگری نیز برای درمان بیرون زدگی چشم از حدقه وجود دارند. در صورتی که درگیری چشم و شدت بیرون زدگی بالا باشد، یکی از گزینه های موجود جراحی اصلاح بیرون زدگی چشم خواهد بود.
روشهای غیرتهاجمی (بدون نیاز به جراحی) برای کنترل، بهبود وضعیت و نیز درمان بیرون زدگی چشم از حدقه شامل موارد زیر هستند:

• استفاده از اشک طبیعی برای مرطوب سازی چشم.
• استفاده از عینک آفتابی استاندارد.
• استفاده از کورتیکو استروئیدها.
• استفاده از داروهایی که منجر به کاهش پاسخ ایمنی بدن می شوند.
• استفاده از داروهایی که منجر به بلاک شدن برخی آنتی بادی ها می شوند.
• پرتو درمانی: معمولا این روش همراه با مصرف کورتیکو استروئیدها توصیه می شود.

علاوه بر روشهای غیرتهاجمی، روشهای تهاجمی، جراحی چشم بیرون زده نیز برای درمان بیرون زدگی چشم از حدقه به کار می رود که بسته به نوع جراحی، هدف درمانی مختلفی را در پی دارد. انواع روش جراحی برای درمان بیرون زدگی چشم از حدقه شامل موارد زیر هستند:

• کاهش فشار اوربیت چشم: افزایش اندازه اوربیت چشم می تواند فضای اضافی بیشتری برای چشم، عضلات مرتبط و سایر بافت ها ایجاد کرده و اثرات بیرون زدگی چشم را کاهش می دهد.
• جراحی عضله چشم: گاهی اوقات در افرادی که بیرون زدگی چشم ایجاد شده است شاهد آسیب عضلات چشم یا عضلات غیرطبیعی هستیم. این جراحی می تواند چنین مشکلاتی را ترمیم کند.
• جراحی پلک: این جراحی برای ایجاد لایه ای جهت محافظت از قرنیه و سایر اجزای کره چشم از آسیب های محیطی صورت می گیرد.

نسخه اصلی مطلب چرا بعضی چشم ها از حدقه بیرون می زند؟ را در سایت دکتر بهرام اشراقی بخوانید.

---