زانو به عنوان بزرگ ترین مفصل بدن شناخته می شود که در طی فعالیت های روزانه بخش عمد های از وزن بدن را تحمل می کند. این مفصل از چندین استخوان، چندین رباط، چندین تاندون و همچنین ساختار های منعطف و در عین حال مستحکمی به نام عضروف تشکیل شده است. در صورتی که استخوان ها در طی فعالیت شدید، تکرارشونده و آسیب زا بر روی مفصل ها فشار ایجاد کنند موجب ساییدگی غضروف های سر استخوان ها شده و آرتروز زانو ایجاد می شود.

دلایل ایجاد آرتروز زانو چیست؟

همانگونه که اشاره شد، در صورتی که فشار بیش از اندازه ای بر غضروف های زانو وارد شود می تواند باعث ساییدگی و پارگی آن ها شده و در نهایت آرتروز زانو را ایجاد کند. از جمله دلایل ایجاد آرتروز زانو می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• افزایش سن: با افزایش سن، میزان آسیب های وارد بر غضروف نیز به صورت تجمعی افزایش می یابد. حدود ۸۰ درصد افراد نزدیک به ۶۵ سال علائم آرتروز زانو را بروز می دهند. همچنین با افزایش سن، سلول های بدن توانایی ترمیم خود را از دست می د هند که امکان ترمیم بافت های زانو نیز در نتیجه ی آن کاهش می یابد.
• چاقی و اضافه وزن: هر چه میزان نیروی واردشده بر ساختار های مختلف زانو از جمله غضروف ها بیشتر باشد احتمال آسیب و پارگی آن ساختار ها نیز بیشتر است. به ازای هر یک کیلو اضافه وزن، ۳ تا ۴ کیلو نیروی بیشتری بر زانو وارد می شود.
• توارث و سابقه ی خانوادگی: برخی بدشکلی های استخوان که به صورت توارثی از والدین به فرزندان منتقل می شوند احتمال ایجاد آرتروز زانو را افزایش می دهند.
• جنسیت: از سن ۵۵ سالگی به بالا، احتمال ایجاد آرتروز زانو در زنان بیشتر از مردان است.
• آسیب های ناشی از فشار های تکرارشونده: در صورتی که شغل افراد به گونه ای باشد که فشار زیادی را بر مفاصل مختلف بدن از جمله زانو وارد کند می توانند پس از چندین سال منجر به ایجاد آرتروز زانو شوند. این شغل ها نیاز به زانوزدن و بلند کردن اجسام سنگین دارد که فشار زیادی را بر زانو وارد می کند.
• ورزشکاران: ورزشکارانی که به صورت حرفه ای در ورزش هایی مانند فوتبال، تنیس یا دو استقامت شرکت می کنند احتمال بالاتری را برای بروز آرتروز زانو دارند. باید توجه داشت که ورزش ملایم نه تنها برای زانو ها مضر نیست بلکه می تواند تضمینی برای جلوگیری از آرتروز زانو در پیری باشد. نکته ای که باید توجه کرد این است که ورزش های انتخابی باید مناسب با شرایط بدن باشند و فشار زیادی بر زانو وارد نکنند.
• بیماری ها: برخی بیماری ها وجود دارند احتمال آرتروز زانو را را بالا می برند. از جمله ی این بیماری ها می توان به روماتیسم مفصلی و مشکلات متابولیکی همچون ترشح بیش از اندازه هورمون رشد اشاره کرد.
• شکل پا: وجود پای پرانتزی یا ضربدری باعث عدم تعادل در نیروی واردشده بر مفصل زانو می شوند. این عدم تعادل در نیروی وارد شده بر غضروف زانو باعث خوردگی بیشتر قسمتی از آن خوا هدشد که نیروی بیشتری بر آن وارد می شود.
• ضعف عضلات پا: عضلات پا می توانند نیروی وارد بر مفصل زانو را کاهش د هند. در صورتی که عضلات پا از جمله عضله چهار سر ران ضعیف باشد نیروی واردشده بر زانو نیز افزایش پیدا می کند که به تدریج باعث خوردگی مفصل زانو می شود.

علائم آرتروز زانو شامل چه مواردی است؟

• درد در زانو که هنگام فعالیت افزایش می یابد و در هنگام استراحت کمی از شدت آن کاسته می شود
• تورم و بادکردگی زانو
• احساس گرما در مفصل زانو
• سفتی در زانو ازجمله پس از مدتی نداشتن فعالیت مانند هنگامی که فرد از خواب برمی خیزد.
• کاهش باز ه ی حرکتی زانو
• صدادارشدن زانو

درمان آرتروز زانو در کلینیک درد چگونه است؟

روش های درمانی مختلفی برای درمان آرتروز زانو وجود دارند که بسته به شدت آسیب و وضعیت سلامتی فرد انتخاب می شوند. مهم ترین روش های درمانی یا التیام بخش شامل موارد زیر هستند:

افزایش فعالیت های بدنی:

انجام برخی ورزش های تقویت کننده که موجب تقویت عضلات چهارسر ران می شوند می توانند مقدار نیروی وارده بر زانو را کاهش د هند.

کاهش وزن:

همانگونه که اشاره شد هر چه میزان وزن بدن بیشتر باشد نیروی وارد بر زانو نیز بیشتر است. با کاهش وزن می توان از نیروی وارد بر زانو کاسته و میزان درد آن را نیز کاهش داد.

استفاده از ابزار های کمکی:

زانوبند طبی می تواند با کنترل نیروی وارد بر زانو، از آسیب های بیشتر آن پیشگیری کند. استفاده از عصا یا واکر نیز می تواند نیروی وارده بر مفصل زانو را کاهش د هد و از درد آن بکا هد. در افرادی که دارای پای پرانتزی یا ضربدری هستند استفاده از کفش های مخصوص توصیه می شود. این کفش ها می توانند از تمرکز نیروی وزن به صورت نامتوازن بر روی یک قسمت از زانو جلوگیری کنند.

درمان های دارویی:

استفاده از دارو های مسکن و ضد التهاب می تواند با کنترل درد و التهاب زانو عملکرد بهتری را در زانو ایجاد کند. دارو های استفاده شده باید زیر نظر پزشک متخصص و با توجه به شرایط و میزان آسیب زانو باشند.

تزریق های درون مفصلی:

در افرادی که به درد شدید زانو یا التهاب مفاصل مبتلا هستند دارو هایی به داخل مفصل تزریق می شوند که موجب کاهش درد بصورت کوتاه مدت می شوند.این دارو ها معمولا شامل کورتیکواستروئید ها هستند. با توجه به اینکه این روش درمانی بصورت موقت تاثیرگذار است برای برخی افراد لازم است تا چندین بار در سال تکرار شود. همچنین باید به این نکته نیز توجه داشت که تکرار بیش از 4 بار در سال می تواند تاثیر منفی بر مفصل زانو داشته باشد.

پرولوتراپی (Prolotherapy):

این روش درمانی یک روش درمانی وابسته به تزریق است که برای درمان درد های مزمن اسکلتی-عضلانی مانند آرتروز زانو به کار می رود. مکانیسم عملکرد این روش مشخص نیست اما فرضیات موجود بیان می کنند که در طی تزریق، تحریکی در بافت های آسیب دیده ایجاد می شوند که می تواند پیام ترمیم بافتی را فعال کند. معمول ترین ماد ه ای که برای تزریق در این روش استفاده می شود دکستروز هایپرتونیک است.

شستشوی تخلیه ای زانو:

گاهی اوقات بافت ها یا سایر اجزای باقی مانده ی بافتی در محل مفصل زانو حضور دارند که باعث التهاب مفاصل زانو می شوند. در این حالت می توان با استفاده از بی حسی موضعی و محلول شستشو که معمولاً محلول نمک معمولی است این واسطه های التهابی را از مفصل جدا کرده و التهاب را سرکوب کرد.

سلول های بنیادی:

امروز سلول های بنیادی نقش بسیار مهمی در ترمیم آسیب های بافت های مختلف مانند آسیب های نخاعی و ... ایفا می کنند. آرتروز زانو نیز به عنوان یک بیماری شایع از این روش درمانی بهره مند شد ه است. سلول های بنیادی که در مغز استخوان انسان ها ساخته می شوند و می توانند در اثر پیام های بیوشیمیایی مختلف، به سلول ویژه با عملکرد تخصصی تبدیل شوند. باید توجه داشت که این روش درمانی هنوز در ابتدای مسیر است و به دلیل نداشتن مسیر درمانی استاندارد و مشخص و عدم اطمینان کامل از ایمنی و اثربخشی این روش برخی پزشکان استفاده از این روش را توصیه نمی کنند.

فرکانس رادیویی پالس دار (PRF):

این روش درمانی ابتدا برای درمان درد های مزمن، تخریب تومور ها و از بین بردن رگ های خونی با ساختار نامناسب به کار گرفته می شد. در این روش ابتدا نوک یک الکترود به دمای بالا (70 تا 90 درجه سلسیوس) می رسد. سپس این الکترود به تخریب سلول های عصبی انتقال دهنده ی درد در درمان درد های مزمن به کار می رود. به تازگی و در سال 2006 میلادی مشخص شد که روش PRF می تواند درد ها و ناراحتی های ناشی از آسیب مفاصل را نیز التیام بخشد.

آرتروسکوپی:

آرتروسکوپی یک روش جراحی کمتر تهاجمی است که به پزشک اجازه می د هد تا مفصل زانو را بدون برش های بزرگ بر روی پوست و بافت های زانو مشا هده کند. در این حالت به وسیله برش های کوچکی که در روی پوست زانو ایجاد می شوند دوربین های کوچک به داخل زانو وارد می شوند که می توانند محل آسیب های مفصل زانو را به پزشک نشان دهند. پس از بررسی نوع آسیب می توان به وسیله ی ابزار های کوچکی ازطریق شکاف های کوچک دیگری که بر روی پوست ایجاد می شوند به ترمیم آسیب های موجود در مفصل پرداخت. این روش برای درمان پارگی منیسک زانو، ترمیم رباط زانو، از بین بردن بافت سینوویال ملتهب، ترمیم مشکلات کشکک زانو و غیره مورد استفاده قرار می گیرد.

جراحی:

در صورتی که روش های درمانی غیرتهاجمی یا کمتر تهاجمی در درمان درد آرتروز زانو موثر نباشند از جراحی های تهاجمی زانو برای درمان آرتروز زانو استفاده می شوند. انواع مختلفی از جراحی های زانو با توجه به میزان و نوع آسیب زانو وجود دارند که مهم ترین آن ها جراحی تعویض کامل مفصل زانو، جراحی تعویض جزئی مفصل زانو و آرتروپلاستی را شامل می شوند.

نسخه اصلی مطلب درمان آرتروز زانو در کلینیک درد چگونه است؟ را در سایت دکتر علی نقره کار بخوانید.

---