سونوگرافی دقيق ابزاری ارزشمند در تصویربرداری از رحم، تخمدانها و فضای لگن زنانه به حساب میآید. لوله هاي رحمی که وظیفه انتقال تخمکها را از تخمدانها به رحم بر عهده دارند به جهت آنکه بسیار باریک هستند، در حالت عادی و طبیعی در سونوگرافی دیده نمی شوند.از جمله بیماریهای قابل بررسی توسط سونوگرافی دقيق میتوان به فیبروم و سایر توده های رحم، کیستهای طبیعی و غیرطبیعی تخمدانی که نیاز به پیگیری از طریق متخصص زنان و زایمان دارند، تومورهای تخمدان، عفونتهای لگن و بیماریهای سیستم ادراری اشاره نمود.
اکثراً در این موارد سونوگرافی از روی شکم انجام میشود ولی در برخی از موارد که تشخیص آن بر عهده متخصصین زنان یا پزشک معالج شما میباشد روش سونوگرافی داخل واژن مفیدتر و دقیقتر است. اگرچه سونوگرافی خوب و دقيق ارزش زیادی در تشخیص انواع سرطانهای رحم و تخمدان دارد اما تشخیص زودرس سرطانهای دستگاه تناسلی زنان خصوصاً سرطان دهانه رحم تنها با معاینه بالینی و انجام آزمایش سرطان دهانه رحم که نام دیگر آن پاپ اسمیر است امکانپذیر میباشد. برای شناخت زودرس سرطان دهانه رحم که ممکن است در هر خانمی اتفاق بیفتد به صورت مرتب جهت انجام پاپ اسمیر به متخصصین زنان مراجعه نمایید.
کاربردهای متعدد سونوگرافی خوب در مامایی سبب تحول زیادی در مراقبتهای بهداشتی از مادر و جنین نیز مراقبتهای دوران بارداری شده است. در ذیل به چند نمونه مهم از این موارد اشاره میشود.
از جمله مهمترین این موارد میتوان به پیگیری محل IUD (ابزاری که برای پیشگیری از حاملگی در رحم زنان سنین باروری قرار داده میشود. اشاره نمود. فردی که IUD برای وی گذاشته شده است، همواره باید به ۲ نکته توجه داشته باشد:
ـ IUD در اکثر افراد سبب افزایش خونریزی مخصوصا در زمان عادت ماهیانه شده و در نتیجه فرد را مستعد کمخونی از نوع فقر آهن مینماید. لذا افرادی که از IUD استفاده میکنند باید به صورت دورهای توسط کارشناسان مامایی یا متخصصین زنان مورد بررسی قرار گرفته و در صورت لزوم از ترکیبات جبران کنند کم خونی استفاده نمایند.
ـ IUD گاهی به جهت حرکات و انقباضات رحم از جای اصلی خود خارج شده و حتی گاهی اوقات از رحم بیرون رفته و وارد حفره شکم میشود. بنابراین فردی که از IUD استفاده میکند باید همواره با بررسی نخ IUD و مشاوره منظم و مرتب کارشناس مامایی از وضعیت IUD خود مطلق شود. در مورادی که IUD جابجا شده و محل دقیق آن مشخص نیست (IUD گم شده!) سونوگرافی دقيق اولین قدم در شناسایی محل IUD به حساب میآید.
سونوگرافی درماههای مختلف حاملگی قابل انجام است، اما طبق مطالعات انجام شده بهترین زمان تعیین سن حاملگی و میزان تکامل جنین هفتههای ۲۰- ۱۸ بارداری است، اما برای تشخیص برخی از اختلالات مانند عدم شکلگیری مغز جنین، تشخیص دو قلویی یا چند قلویی، وجود یا عدم وجود جنین (کیسه فاقد جنین) انجام سونوگرافی در زیر ۱۲ هفتگی حاملگی نیز توصیه میشود.
ـ توجه: منظور از زمان فوق، هفتههای ۲۰- ۱۸ پس از آخرین قاعدگی فرد است. به خاطر به حداقل رسیدن خطا سعی کنید همیشه زمان شروع آخرین قاعدگی خود را در تقویم یادداشت نمایید. چون کارشناسان مامایی و متخصصین زنان و همچنین متخصصین رادیولوژی برای تفسیر بسیاری از یافته های بالینی و تنظیم برنامه تشخیصی و درمانی شما به این زمان نیاز دارند. تنظیم بزرگتر و یا کوچکتر از حد انتظار بودن رحم تغییر وضعیت جفت و جنین و غیره نیاز به بررسیهای بیشتری دارند.
سونوگرافی دقيق همچنین در بررسی سقط جنین و تعیین بیمارانی که در خطر سقط قرار دارند و نیز حاملگیهای خارج رحم و مرگ جنین در داخ رحم به کار میرود. خانمهای باردار، خصوصا خانمهایی که سابقه سقط جنین داشته اند باید در صورت خونریزی از دستگاه تناسلی زنانه در هر زمان از حاملگی، کاهش حرکات جنین و یا از بین رفتن حرکات جنین بلافاصله و به صورت اورژانسی به یک مرکز تخصصی زنان و زایمان مراجعه نمایند.
بسیاری از ناهنجاریهایی که منجر به اختلال شکم بدن جنین میشوند را میتوان در جنینی که در رحم به سر میبرد از طریق سونوگرافی خوب تشخیص داد. ازجمله این نقائص میتوان به بزرگی سر جنین، عدم تشکیل مغز در جنین، شکافهای ستون فقرات و بیرون زدی نخاع، ناهنجاریهای گوارشی و اختلات کلیوی در جنین اشاره نمود.
۱) مثانه باید پر از ادرار باشد زیرا مثانه پر همانند یک ذرهبین برای بررسی رحم و تخمدانها در سونوگرافی عمل نموده و موجب شفافیت تصویر میشود. به علاوه مثانه پر، گازهای روده را که مزاحم سونوگرافی خوب هستند به بالا رانده و آنها را از صحنه تصویربرداری دور میسازد.
۲) سونوگرافی باید از روی پوس کاملاً لخت و برهنه و تماس با ژل مناسب و پاکیزه انجام شود.
۳) وجود موی اندک در ناحیه سونوگرافی مزاحمتی ایجاد نمیکند ولی در مواردی که موی بیش از حد در محل وجود دارد باید قبل از انجام سونوگرافی نسبت به تراشیدن آن اقدام نمود.
۴) زخمهای باز با انجام سونوگرافی خوب مغایرت دارندف زیرا ژل سونوگرافی موجب تحریک زخم یا آلودگی بیشتر آن میشود.
۵) همیشه قبل از انجام سونوگرافی، پزشک خود را از سابقه اعمال جراحی قبلی خود مطلع نمائید.
۶) انجام سونوگرافی داخل واژن در ماههای پایین حاملگی اشکالی نداشته و در ماههای بالاتر نیازی به انجام این روش نیست.
شما را به مطالعه مقاله ای با موضوع تشخیص و درمان عفونت لگن در زنان دعوت می کنیم .
دستگاه ادراری در هر دو جنس از دو کلیه، دو میزنای (حالب)، مثانه و پیشابراه تشکیل شده است. اصولاً تمامی بخشهای دستگاه ادراری با سونوگرافی دقيق قابل بررسی است، اما حالبهای طبیعی معمولاً به جهت آنکه قطر بسیار کمی داشته و دو جدار آن به صورت مجازی روی هم خوابیدهاند، در بهترين سونوگرافی دیده نمیشوند. سونوگرافی خوب کاربردهای متعددی در بررسی دستگاه ادراری دارد که از آن جمله میتوان به بزرگ شدن کلیهها به علت پس زدن ادرار ناشی از انسداد با سنگ یا دیگر تودهها، بررسی تومورها، کیستها و آبسههای کلیه، بررسی اندازه کلیه در بیمارانی که پیوند کلیه شدهاند، ارزیابی پروستات و مثانه و ... اشاره نمود.
برای بررسی مثانه و مجاورات آن باید مثانه پر باشد. اما مثانه لبریز از ادرار (به شدت پر) به علت پس زدن ادرار به حالبها و سیستم جمع کننده ادرار و لگنچههای کلیه ممکن است منجر به تشخیص اشتباه شود.
ـ توجه: گاهی لازم است که مثانه در دو حالت پر و پس از تخلیه (مثلاً برای بررسی بزرگی پروستات) مورد سونوگرافی قرار گیرد.وجود پانسمان و زخم پوستی در محل کلیهها از دقت سونوگرافی میکاهد. مثلاً در سوختگیهای شدید انجام سونوگرافی خوب غیرممکن است.
حفره شکم جدای از دستگاه ادراری و تولید مثل در برگیرنده دستگاههای متعددی از جمله دستگاه گوراش، کبد، کیسه صفرا، طحال و لوزالعمده (پانکراس) است. این اعضاء به سه گروه تو خالی حاوی هوا و گاز (معده، روده باریک، روده بزرگ)، اعضاء توپر (مانند کبد، طحال و ...) و اعضاء تو خالی حاوی مایعات (مانند مثانه و کیسه صفرا) تقسیم میشوند. سونوگرافی بیشتر برای بررسی اعضاء توپر و توخالی حاوی مایع به کار میرود و در این بین مهمترین کاربرد آن در تشخیص بیماریهای کیسه صفرا است. هوا یا گاز درون اعضاء توخالی مانند معده با انعکاس امواج صوتی مزاحم، مانع از انجام سونوگرافی دقيق میشوند. لذا داخل معده و روده را نمیتوان در شرایط عادی دید ولی در برخی بیماری ها متخصص سونوگرافی با انجام مانورهای خاص قادر است تا جدار معده و روده ها و ضخامت آنها را مورد بررسی قرار دهد.
با سونوگرافی دقيق میتوان تورم کیسه صفرا را در اثر تجمع و غلیظ شدن صفرا به علت سنگها و تومورها تشخیص داد. همچنین از این روش برای بررسی کیستهای عفونی مانند کیست هیداتیک (انگلی که از طریق خوردن مواد غذایی خصوصا سبزیجات آلوده به مدفوع سگ مبتلا منتقل میشود)، کیست های مادرزادی، آبسه های عفونی و میکروبی کبد، تومورهای کبد و طحال نیز استفاده میشود. از سونوگرافی همچنین میتوان برای تشخیص مواردی مانند آپاندیسیت (التهاب آپاندیس) نیز بهره جست. گاهی دقت سونوگرافی خوب برای بررسی تودهها و متاستازهای کبد (تومورهایی که از دیگر نقاط بدن منشاء گرفته و به کبد رسیدهاند) حتی از سیتیاسکن بیشتر است.
۱) بهتر است بیماری که قرار است تحت سونوگرافی دقيق کبد، کیسه صفرا و مجاری صفراوی قرار گیرد ناشتا باشد.
ـ توجه: مصرف غذاهای چرب مانند کره، تخممرغ و ... اکیداً ممنون است. زیرا مصرف غذاهای چرب موجب انقباض کیسه صفرا و تخلیه صفرا به روده شده و این موضوع سبب میشود تا کیسه صفرا در بهترين سونوگرافی دیده نشده یا قابل بررسی نباشد.
ـ توجه ۲: مصرف مایعات ساده مثل آب و چای بلامانع است.
۲) برخی از متخصصین پس از انجام سونوگرافی در مرحله ناشتایی، زرده تخممرغ به بیمار داده و یکساعت پس از خوردن زرده تخممرغ مجدداً بیمار را سونوگرافی میکنند.
۳) در بیشتر موارد متخصص سونوگرافی شما را در دو حالت خوابیده و نشسته تحت سونوگرافی قرار میدهد زیرا سونوگرافی کیسه صفرا باید در این دو وضعیت انجام شود تا سنگهای پنهان شده در کیسه صفرا به حرکت در آمده و قابل مشاهده گردند. این موضوع خصوصاً زمانی انجام میشود که نتیجه سونوگرافی کیسه صفرا در وضعیت خوابیده طبیعی است.
عناصر سطحی شامل اعضایی مانند پوست، غده تیروئید در گردن، غدد بزاقی و پستانها است. ابداع دستگاههای بسیار جدید سونوگرافی که با فرکانسهای فوقالعاده بالای صوت کار میکنند امکان بررسی عناصر سطحی را فراهم آورده است. به جهت اهمیت بالای پستانها و غده تیروئید به این دو مورد اشاره مینماییم :
پستان که در اصطلاح غلط سینه نامیده میشود (سینه یا قفسه سینه محفظه استخوانی حاول قلب و ریههاست) از بافت نرمی که حاوی چربی، غدد و مجاری شیری است تشکیل شده است.سونوگرافی در کنار روشهای دیگری چون معاینه بالینی و ماموگرافی برای بررسی، تشخیص و درمان برخی از تومورها و بیماریهای پستان مورد استفاده قرار میگیرد. سونوگرافی از پستانها گاهی در مردان نیز ضرورت مییابد.زنانی که هرماه پس از پایان دوره قاعدگی به معاینه پستانهای خود میپردازند بسیار زودتر متوجه تشکیل توده در پستانهای خود شده و در آینده در معرض خطرات کمتری قرار میگیرند. لذا حتماً
۱) از سن ۲۰ سالگی به معاینه مرتب و صحیح پستانهای خود که توسط پزشک یا کارشناسان مامایی به شما آموزش داده میشود بپردازید.
۲) در حوالی سن ۳۵ سالگی طبق نظر پزشک معالج خود یک عکس ماموگرافی از پستانهایتان تهیه نمود و آن را به عنوان سابقه نگاه دارید.
۳) معمولاً انجام ماموگرافی سالیانه پس از سال ۵۰ سالگی در خانمها توصیه میشود. در زیر این سن معمولاً باید هر دو سال یک ماموگرافی تهیه شود. سونوگرافی پستان در هر سنی قابل انجام است. سونوگرافی به خصوص در سنین زیر ۳۰ سالگی که ماموگرافی انجام نمیشود، کاربرد دارد. کاربرد اصلی سونوگرافی پستان در تشخیص کیستها یا حفرات توخالی آن است. از این روش همچنین میتوان برای مقاصد درمانی مانند تخلیه کیستها یا نمونهبرداری از تومورهای توپر استفاده نمود. پستانهایی که در حالت خوابیده کم ضخامت به نظر میرسند. را میتوان در وضعیت نشسته مورد امتحان سونوگرافی قرار داد.
ـ در بهترين سونوگرافی پستان باید همیشه زیر بغلها را همبررسی نمود، لذا همیشه قبل از مراجعه سعی کنید تا دوش بگیری و مراقب بهداشت، تعریق و بوی بد زیربغل و ضایعات قارچی این ناحیه باشید.
ـ آگاهی داشته باشید که برای انجام سونوگرافی دقیق، پستانهای بیمار باید برهنه و فاقد پوشش باشند. لذا سعی کنید تا خجالت نکشیده و خونسردی خود را حفظ کنید زیرا اضطراب شما به پزشکتان نیز منتقل شده و نتایج سونوگرافی را دستخوش تغییر قرار میدهد.
ـ همیشه نتایج سونوگرافیها و ماموگرافیهای قبلی را همراه داشته باشید.
غده تیروئید نیز مانند سایر غدد بدن میتوان دچار تومورهای توپر یا حفرات توخالی (کیست) شود. معمولاً متخصص غدد مترشحه داخلی پس از معاینات اولیه و احیاناً انجام اسکن رادیو ایزوتوپ، سونوگرافی غده تیروئید را به دو منظور درخواست میکند:
۱) تشخیص تومورهای توپر از کیستها
۲) تشخیص این مسئله که غده تیروئید فقط در گردن قرار دارد یا اینکه به داخل سینه و پشت جناغ کشیده شده است.
ـ نیاز به آمادگی خاصی نیست.
ـ در حین سونوگرافی حرف نزنید و غیر از مواقعی که پزشک سونوگرافیست اجازه میدهد آب دهانتان را قورت ندهید.
ـ نتایج آزمایشات و اسکن رادیوایزوتوپ قبلی را همراه داشته باشید.
بیضه ها که اعضاء اصلی تولید مثل در مردان به حساب میآیند نیز ممکن است بنا به دلایلی متعددی تحت سونوگرافی قرار گیرند. از جمله این موارد میتوان به واریکوسل (گشادی و اتساع سیاهرگهای بیضه)، هیدروسل (آب آوردن کیسه بیضه) و بیضه های پایین نیامده (بیضه هایی که پایین نیامده یا به داخل کانال کشاله ران و شکم کشیده شدهاند)، ضربه های وارده به بیضه و پیچش بیضه ها و ... اشاره نمود. معمولاً در حین بررسی سونوگرافی واریکوسل از بیمارخواسته میشود تا نفس عمیق کشیده و آن را در سینه حبس کند تا وریدهای بیضه برجستهتر شده و راحتتر تحت بررسی قرار گیرند. به علاوه بیضه ها و کیسه بیضه در حالت ایستاده نیز تحت بررسی قرار میگیرند.حتماً نوزاد پسرتان را در ماه اول پس از تولد جهت معاینه بیضه ها به نزد متخصصین اطفال ببرید. توجه داشته باشید که پایین نیامدن بیضهها و باقیماندن آنها در داخل شکم و کانال اینگوینال (کشاله ران) احتمال نازایی و بروز سرطان در بیضه ها را افزایش میدهد، لذا باید سریعاً تحت درمان و در صورت نیاز دیگر اقدامات لازم و جراحی قرار گیرند.
با استفاده از سونوگرافی میتوان اطلاعات با ارزشی از کره چشم و فضای پشت چشم و محتویات آن به دست آورد.
برای سونوگرافی چشم از دو روش :
۱) سونوگرافی از روی پلک
۲) بهترين سونوگرافی مستقیم از روی سطح قرنیه استفاده میشود. با سونوگرافی دقيق چشم میتوان به بررسی قطر چشم، وجود تومورهای داخل چشمی و پشت کره چشم، وضعیت عروقی چشم و ... دست یافت.
ـ خانمها باید قبل از انجام این سونوگرافی از استفاده از هرگونه مواد آرایشی صورت و خصوصاً پلکها بپرهیزند.
ـ قبل از انجام آزمون، لنزهای تماسی را از چشم خود خارج نمائید.
ـ در حین آزمایش حتیالمقدور از پلک زدن بپرهیزید.
سونوگرافی در بررسی بافتهای نرماندامها و بخشهای غضروفی نیز کاربرد دارد. از جمله این بافتهای نرم میتوان به وترها و رابطها، مفاصل و عضلات اشاره نمود.
این روش در تشخیص بیماری چون :
۱) دررفتگی مادرزادی مفصل ران
۲) پارگی تاندون پشت پا (تاندون آشیل)
۳) پارگی عضلات چرخاننده شانه
۴) خونریزی داخلی عضلات
۵) تومورها و کیستهای بافتهای نرم
۶) منیسکهای زانو اشاره نمود.
نیاز به آمادگی خاصی وجود ندارد. بهتر است ناحیه مورد بررسی زخم باز نداشته باشد، به علاوه اندام مورد نظر نباید در داخل گچ باشد.
از سونوگرافی داپلر دقيق جهت بررسی جریان خون در داخل رگها استفاده میشود. خونی که به دستگاه نزدیک میشود و خونی که از آن دور میشود به ترتیب با رنگهای قرمز و آبی در صفحه نمایشگر قابل دیدن است. از این روش برای بررسی و تشخیص و تنگیهای عروقی، جداسازی تومورهای بدخیم از خوشخیمف تودههای کمخون از پرخون، انسداد گرفتگی عروقی اندام در افراد سیگاری و ... استفاده میشود.
مشابه آمادگی سونوگرافیهای ارتوپدی است. به علاوه ترس و اضطراب بیمورد بیمار ممکن است اختلال مختصری در نتایج سونوگرافی داپلر ایجاد نماید.
انجام بهترين سونوگرافی داپلر با صدای حرکت خون سرخرگی و سیاهرگی که گاهی شبیه صدای جیغ گربه است همراه میباشد. از این صداها هراس پیدا نکنید.
از دیگر کاربردهای سونوگرافی میتوان به سونوگرافی قلب (اکوکاردیوگرافی)، اندوسونوگرافی (سونوگرافی از داخل حفرات بدن) که در بررسی مری، معده، پروستات ، بیماریهای زنان و ... به کار میرود، سونوگرافی اینتر اوپراتیو (سونوگرافیهای حین جراحی) که در طی آن، در اتاق عمل هنگامی که شکم بیمار در حین جراحی باز شده است مستقیماً پروب سونوگرافی روی کبد یا سایر اعضاء قرار داده شده و ضایعات به صورت دقیقتر بررسی میشوند، روشهای مداخلهای و درمانی سونوگرافی (اینترونشنال) که برای انجام بیوپستی، تخلیه کیستها، سوزاندن تومورها، لیزردرمانی و ... مورد استفاده قرار میگیرد اشاره نمود.
اگر بهترين سونوگرافی به دست پزشکان توانمند و با سواد و با تکنیکهای معقول و دفعات مناسب انجام گیرد فاقد هرگونه ضرری خواهد بود. انجام سونوگرافی برای زمانهای طولانی، مقاصد غیرعلمی و خصوصاً توسط افراد غیرپزشک و ناوارد پسندیده نیست.خانمهای باردار باید به این موضوع توجه نمایند که جنسیت جنین و تصویر سه بعدی جنین که در شکمشان وجود دارد گرچه زیبا به نظر میرسد، لیکن نباید بیش از حد نظرشان را به این مسئله معطوف نموده و از پزشکشان بخواهند که فراتر از حد متعارف به انجام سونوگرافی بر روی آنان اقدام نماید. به نظر میرسد که انجام سه نوبت سونوگرافی در هفتههای ۱۲ و ۲۶ و ۳۶ حاملگی لازم و کافی باشد.
سونوگرافی خوب در هفته ۱۲ برای این انجام میشود که بدانیم که آیا اصلاً جنینی وجود دارد یا نه؟ آیا مغز جنین تشکیل شده است و آیا دوقلوییها چند قلویی وجود دارد یا خیر. بهترين سونوگرافی در هفته ۲۶ برای تعیین دقیق سن و مطالعه بدن و حرکات جنین و بهترين سونوگرافی هفته ۳۶ برای تعیین وضعیت قرارگیری جنین (آیا عرضی قرار گرفته است، سر جنین رو به پایین است، پای جنین رو به پایین است و ...)، وضعیت جفت ، بندناف و مایع داخل کیسه آب و ... انجام میشود. در مواردی که وضعیت خاصی برای مادر یا جنین وجود داشته یا پزشک معالج تشخیص دهد میتوان دفعات انجام سونوگرافی دقيق در طی بارداری را افزایش داد.
علمی از قبیل تعیین جنسیت جنین آن هم توسط افراد غیرپزشک و غیرمتخصص در زمان بارداری توصیه نمیشود.معهذا هیچگونه گزارشی دالّ بر عوارض بالینی سونوگرافی گزارش نشده و استفاده از سونوگرافی دقيق طبق نظر پزشک معالج با رعایت حدّ اعتدال کاملاً بیضرر است.
سونوگرافی پستان یکی از روشهای تشخیصی بدخیمی های پستان است که در مرکز رادیولوژی و سونوگرافی شقایق در تهران - ونک - خيابان ملاصدرا - خيابان پرديس - پلاک 15 - واحد 12 - طبقه چهارم - راديولوژي و سونوگرافي پرديس ونک، با دقت بالا انجام می شود. شما می توانید جهت هماهنگی و کسب اطلاعات بیشتر با این مرکز از طریق تماس با شماره تلفن 02188203875 | 02188782900 | 88553155 - 021 اقدام فرمایید.