سونوگرافی داپلر اندام به پزشکان کمک می کند تا بدون استفاده از اشعه ی ایکس یا هرگونه تزریق، بتوانند از آنچه درون بدن در حال روی دادن است سر در بیاورند.این سونوگرافی به جای استفاده از اشعه، امواج صوتی را به تصویر تبدیل می کند. پزشکان معمولا از این روش برای بررسی مسائل مرتبط با جریان خون، نظیر لختگی درون رگ ها یا انسداد عروق استفاده می کنند.

سونوگرافی داپلر یکی از روش های اصلی برای تشخیص ترومبوز وریدی عمقی (DVT) است؛ نوعی بیماری که در آن، لخته های خون در دیواره ی سیاه رگ های عمقی و خصوصا در پاها شکل می گیرند. ترومبوز وریدی عمقی ممکن است منجر به بروز مشکلاتی جدی تر نظیر بروز لختگی خون در ریه ها شود. این بیماری می تواند منجر به مرگ گردد به همین دلیل در صورت مشاهده ی علائم بیماری، بررسی و تشخیص آن امری مهم و ضروری است.

در صورت مشاهده ی علائم و نشانه های DVT، نشانه هایی نظیر درد و ورم پا، پزشک از سونوگرافی داپلر استفاده می کند تا ببیند که درون بدن تان چه خبر است و مشکل از چه قرار است. تصاویر بدست آمده در این سونوگرافی مشخص می کنند که جریان خون کجا کند یا متوقف می شود و این می تواند به این معنی باشد که لختگی خون دارید.
سونوگرافی داپلر در موارد زیادی موفق و کارامد عمل میکند ولی در یافتن لخته های خون در رگ های باریک و کوچک لگن و پشت ساق پا خوب عمل نمی کند.

علاوه بر یافتن لخته های خون، این سونوگرافی در موارد زیر نیز مورد استفاده قرار می گیرد:

• بررسی گردش خون در رگ ها، شریان ها و قلب
• جستجو جهت یافتن شریان های تنگ یا بسته شده
• مشاهده و بررسی جریان خون پس از فرایند درمان
• جستجو جهت یافتن برآمدگی و ورم در شریان ها؛ پدیده ای که به آن، اتساع عروق گفته می شود.
• به کارگیری این سونوگرافی روی شکم می تواند در تشخیص موارد زیر کارایی داشته باشد:
• شناسایی مشکلات مرتبط با جریان خون در کبد ، کلیه ها، پانکراس و طحال
• اتساع عروقی در شاهرگ های شکم

همچنین در دوران بارداری می توان از این سونوگرافی برای بررسی جریان خون از مادر به جنین استفاده کرد.

آمادگی جهت سونوگرافی داپلر اندام

عموما بهتر است که برای انجام این سونوگرافی لباسی گشاد به تن کنید، گرچه ممکن است پزشک از شما بخواهد که لباس تان را دربیاورید و روپوش مخصوص را بپوشید. همچنین بهتر است که زیورآلات و جواهرات خود را در منزل بگذارید زیرا در حین انجام فرایند از شما خواسته می شود تا تمام زیورآلاتی که در ناحیه ی مورد آزمایش بدن قرار دارند را دربیاورید. اگر این سونوگرافی برای آزمایش DVT روی پاهای تان است نیاز نیست که کار دیگری انجام دهید.

اما اگر سونوگرافی داپلر روی شکم تان انجام گیرد، پزشک از شما می خواهد که بین 6 تا 12 ساعت قبل از سونوگرافی چیزی نخورید و نیاشامید. در این بازه ی زمانی فقط می توانید برای مصرف داروهای تان مقدار بسیار کمی آب بنوشید. آن دسته زنانی که قرار است سونوگرافی داپلر روی لگن شان انجام گیرد باید یک ساعت قبل از سونوگرافی، حدود یک لیتر آب بنوشند. برای اینکه سونوگرافی کارایی لازم را داشته باشد باید مثانه پر باشد.

انجام سونوگرافی داپلر اندام

معمولا به پشت، روی تخت دراز می کشید. پزشک یا مسئول سونوگرافی روی محلی که قرار است مورد آزمایش قرار بگیرد، ژل می مالد. این امر سبب می گردد تا امواج صوتی بهتر حرکت کنند و در نتیجه تصاویر واضح تری بدست بیاید. سپس پزشک دستگاه کوچکی شبیه میکروفون یا عصا را روی پوست تان فشار می دهد. هنگامیکه پزشک دستگاه را روی پوست حرکت می دهد، اواج صوتی به درون بدن تان فرستاده می شوند.

این امواج با سلول های خون، ارگان های داخلی و دیگر بخش های بدن برخورد می کنند، بازتاب می یابند و دوباره به دستگاه باز می گردند. در طول این فرایند، کمی فشار احساس می کنید؛ اگر بدن حساسی نداشته باشید، این فشار درد نخواهد داشت. کامپیوتر این امواج صوتی را می گیرد و آن ها را به تصاویر متحرکی تبدیل می کند که می توانید به صورت زنده آن ها را روی صفحه ی نمایشگر ببینید. پس از انجام آزمایش، ژل را از روی بدن تان پاک می کنید و دیگر آزاد هستید که بروید. این سونوگرافی معمولا بین 30 تا 60 دقیقه طول می کشد.

نتیجه ی این سونوگرافی خیلی زود آماده می شود. گاهی اوقات مسئول سونوگرافی ، پزشک نیست و فقط برای انجام سونوگرافی آموزش دیده است. حتی در این صورت هم، تصاویر بلافاصله آماده می شوند و می توان آن ها را سریعا به پزشک داد تا نتیجه را بررسی کند.باز هم تاکید می شود که سونوگرافی داپلر، بی خطر و بدون درد است و در انجام آن از پرتوافشانی استفاده نمی شود.

نتایج سونوگرافی داپلر اندام

پزشک معنای تصاویر بدست آمده را برای تان توضیح می دهد. اگر این سونوگرافی را به منظور تشخیص DVT انجام داده باشید، پزشک آنچه را که تصاویر در مورد جریان خون تان نشان می دهند را برای تان توضیح می دهد و شما را در مورد قدم بعدی و اقداماتی که باید انجام دهید، راهنمایی می کند. چنانچه لختگی در خون تان مشاهده شود، ممکن است از شما خواسته شود تا طی چند روز متوالی، سونوگرافی های داپلر بیشتری انجام دهید تا مشخص شود که آیا لخته بزرگتر می شود یا نه و همچنین اینکه آیا لخته ی جدیدی تشکیل می گردد یا نه.

انواع سونوگرافی داپلر اندام

داپلر رنگی

دراین نوع داپلرتوسط رایانه ای از رنگ های مختلف برای تغییرامواج صوتی استفاده می کنند. این رنگ ها سرعت و جهت گردش خون را در زمان واقعی نشان می دهند.

پاور داپلر(Power Doppler)

پاور داپلر نوع جدیدتر داپلر رنگی است که می تواند جزئیات بیشتری از جریان خون نسبت به داپلر رنگی استاندارد ارائه دهد. ولی جهت جریان خون را نمی تواند نشان دهد. در بعضی موارد این موضوع می تواند بسیار مهم باشد.

داپلر طیفی

با انجام داپلر طیفی نتایج حاصل از انجام این سونوگرافی ،به جای اطلاعات تصاویر رنگی ،اطلاعات جریان خون را روی نمودار نشان می دهد . نتایج حاصله نشان می دهد که چه مقدار رگ خونی مسدود شده است.

داپلر دوبلکس

در این آزمایش از سونوگرافی استاندارد برای تصویربرداری از رگ های خونی و اندام ها استفاده شده است، سپس یک کامپیوتر، مانند داپلر طیفی، تصاویر را به نمودار تبدیل می کند.

داپلر موج مداوم

در این مدل سونوگرافی، امواج صوتی بطور مداوم ارسال و دریافت می شوند. این کاراجازه می دهد تا اندازه گیری دقیق تری از خون که با سرعت بیشتری جریان دارد، صورت گیرد.

علائم نیاز به سونوگرافی داپلر اندام

در صورت بروزعلائم کاهش جریان خون یا بیماری قلبی ممکن است به سونوگرافی داپلر نیاز داشته باشید. علائم بسته به شرایط ایجاد کننده مشکل در بیماران مختلف متفاوت است.

1. علائم بیماری شریانی محیطی (PAD) :

• تهوع یا ضعف درپاها
• گرفتگی دردناک درباسن یا عضلات ساق پا به هنگام راه رفتن یا بالا رفتن از پله ها
• احساس سرما در ناحیه پا
• تغییر رنگ و یا براق شدن پوست پا

2. علائم مشکلات قلبی:

• تنگی نفس
• تورم در پاها یا شکم
• خستگی

3. در صورتی که یکی از این موارد را داشته باشید:

• فرد سکته کرده باشد. بعد از سکته مغزی پزشک ممکن است نوع خاصی از سونوگرافی داپلر به نام ترانس کرانیال داپلر(transcranial Doppler) برای بررسی جریان خون به مغز را درخواست دهد.
• اگر صدمه ای به رگ های خونی شما وارد شده باشد.
• چنانچه در حال درمان یک اختلال جریان خونی هستید.
• اگر باردار هستید و پزشک شما تشخیص دهد که شما یا نوزاد متولد نشده ممکن است مشکل جریان خون داشته باشید.

اگر باردار هستید در صورتی که کودک متولد نشده شما کوچکتر از آنچه در این مرحله از بارداری است، باشد و یا اگر از نظر سلامتی مشکل خاصی داشته و پزشک شما مشکوک شود نیاز به سونو داپلر احساس میشود که از جمله این موارد می توان به بیماری فشار خون بالا اشاره کرد که بر روی زنان باردار و جنین تأثیر می گذارد.

آیا انجام سونوگرافی داپلر خطر یا عوارض خاصی دارد ؟

خطرات شناخته شده ای برای انجام سونوگرافی داپلر وجود ندارد. انجام این آزمایش همچنین در دوران بارداری بی خطر محسوب می شود.
سونوگرافی داپلر را می توان با خیال راحت در طی دوران بارداری انجام داد، زیرا تا کنون تحقیقات مختلف نشان داده است هیچ گونه آسیبی به جنین وارد نمی شود.

نسخه اصلی مطلب سونوگرافی داپلر اندام در چه مواردی درخواست شده و چگونه انجام میشود؟ را در سایت دکتر غلامرضا سیف بخوانید.

---