بیرون زدگی دیسک که به آن فتق دیسک ( herniated disk ) نیز گفته می شود، بروز مشکل در یکی از بالشتکهای لاستیک مانند (دیسک) بین استخوان مهره های ستون فقرات است. دیسکهای ستون فقرات شبیه به یک دونات ژله ای کوچک هستند که هسته مرکزی آنها نرمتر بوده و با حلقه سخت تر حلقوی شکل احاطه می شوند. فتق دیسک که گاهی اوقات به آن پارگی دیسک ، بیرون زدگی دیسک و یا لغزش دیسک گفته می شود زمانی اتفاق می افتد که هسته نرم ژله ای شکل دیسک از طریق پارگی دیواره سخت بیرونی، خارج می شود.

بیرون زدگی دیسک باعث تحریک عصب های مجاور شده و منجر به احساس درد، بی حسی یا ضعف دست یا پا می شود. با این حال بسیاری از افرادی که دچار بیرون زدگی دیسک هستند ممکن است هیچ علائمی را تجربه نکنند و متوجه آن نباشد. بیشتر افرادی که دچار فتق دیسک هستند برای اصلاح این مشکل، نیازی به عمل جراحی ندارند.

علائم بیرون زدگی دیسک

در بیشتر موارد بیرون زدگی دیسک در پایین کمر (لامبار) اتفاق می افتد اما ممکن است در ناحیه گردن نیز رخ دهد. متداولترین علائم و نشانه های بیرون زدگی دیسک عبارتند از:

درد بازو یا ران

در صورتی که بیرون زدگی دیسک در پایین کمر باشد، احتمالاً درد شدیدی در باسن و ران ها تجربه می کنید. همچنین ممکن است بخشی از مچ پا نیز درگیر شود. در صورتی که دیسک بیرون زده در ناحیه گردن قرار داشته باشد، معمولاً درد بیشتر در شانه و بازو شدید است. همچنین در هنگام سرفه، عطسه و یا حرکت ستون فقرات در برخی حالات ممکن است درد به بازو یا پاها بزند.

بی حسی یا مور مور شدن

افرادی که دچار بیرون زدگی دیسک هستند اغلب در بخشی از بدن که عصب های تحت فشار قرار دارند بی حسی، گزگز یا مور مور شدن را تجربه می کنند.

ضعف

عضلاتی که عصب های تحت فشار در آن ها قرار دارد ضعیف می شوند. این وضعیت ممکن است باعث شود در توانایی بلند کردن اجسام یا نگه داشتن آنها اختلال ایجاد شود یا گاهی بیمار هنگام راه رفتن نتواند تعادل خود را حفظ کند.

توجه داشته باشید ممکن است دچار بیرون زدگی دیسک باشید اما خودتان خبر نداشته باشید. گاهی اوقات بیرون زدگی دیسک در عکس ستون فقرات افرادی که هیچ علائمی از این مشکل ندارند، شناسایی می شود.

چه عواملی باعث بیرون زدگی دیسک می شود؟

بیرون زدگی دیسک غالباً در نتیجه ساییدگی و استهلاک تدریجی مرتبط با افزایش سن ایجاد می شود که به آن تخریب یا دژنراسیون دیسک می گویند. با افزایش سن، دیسک های ستون فقرات بخشی از محتوای آب خود را از دست می دهند. این امر باعث می شود که انعطاف پذیری آنها کاهش یافته و در مقابل پارگی حتی تحت فشار کم، آسیب پذیر شوند. در بیشتر افراد نمی توان علت دقیق بیرون زدگی دیسک را مشخص کرد.

گاهی اوقات هنگام بلند کردن اجسام سنگین یا بزرگ با استفاده از عضله های کمر (به جای استفاده از عضله های پا)، فشار زیادی بر کمر وارد می کنید که این فشار باعث بیرون زدگی دیسک می شود. همچنین خم شدن و چرخیدن در هنگام بلند کردن اجسام می تواند باعث بیرون زدگی دیسک شود. در موارد نادر حوادثی مانند زمین خوردن یا وارد آمدن ضربه به ناحیة کمر ممکن است باعث فتق دیسک شود.

عوامل زمینه ساز بیرون زدگی دیسک

به طور کلی عوامل زیر احتمال بیرون زدن دیسک را افزایش می دهند:

• اضافه وزن : وزن اضافی بدن باعث می شود فشار بیشتری بر دیسک های پایین کمر وارد شود.
• شغل : افرادی که به واسطه شغل خود از نظر فیزیکی تحرک کمی دارند بیشتر دچار مشکلات کمر می شود. همچنین مشاغلی که حرکات مکرر بلند کردن اجسام، هل دادن اجسام، کشیدن اجسام، خم شدن یا چرخیدن با طرفین در آنها وجود دارد احتمال مشکلات کمر از جمله بیرون زدن دیسک را افزایش می دهند.
• ژنتیک : برخی افراد از نظر ژنتیکی زمینه بیرون زدگی دیسک را دارند.

عوارض بیرون زدن دیسک

در بخش پایینی ستون فقرات طناب نخاعی قرار ندارد. درست در زیر کمر، طناب نخاعی به گروهی از ریشه های عصبی بلند (دم اسب cauda equina) منشعب می شود که می توان آن را شبیه دم اسب تصور کرد. در موارد نادر بیرون زدگی دیسک ممکن است باعث تحت فشار قرار گرفتن ریشه های عصبی شود. برای جلوگیری از ضعف یا فلج دائمی در چنین مواردی ممکن است جراحی اورژانسی انجام شود.

در موارد زیر به پزشک مراجعه کنید

بدتر شدن علائم - در صورتی که درد، بی حسی یا ضعف به حدی افزایش یافته است که نمی توانید کارهای روزمره خود را انجام دهید
اختلال عملکرد مثانه یا روده - افرادی که دچار سندرم دم اسب هستند ممکن است دچار بی اختیاری ادرار یا مدفوع شده و یا با وجود مثانه پر، در دفع ادرار دچار مشکل شوند.
بی حسی زینی - از دست دادن پیشرونده حس در نواحی پشت پاها و پیرامون مقعد که به آن ناحیه زینی گفته میشود

پیشگیری از بیرون زدگی دیسک

ورزش

با ورزش عضلات بدن خود را تقویت کنید تا به پایدار سازی و پشتیبانی از ستون فقرات کمک شود

حفظ حالت مناسب بدن

همیشه بدن باید در حالت درست قرار داشته باشد تا فشاری که بر ستون مهره ها و دیسک ها وارد می شود کاهش یابد. همیشه صاف بنشینید و توجه داشته باشید که مهره ها در ردیف درست قرار داشته باشد به خصوص هنگامی که به مدت طولانی می نشینید. هنگام بلند کردن اشیای سنگین فشار را روی پاهای خود انتقال دهید و با کمک کمر چیزی را بلند نکنید.

وزن طبیعی

با حفظ وزن سالم و طبیعی به سلامت خود کمک کنید. وزن اضافی فشار بیشتری بر ستون فقرات و دیسک ها وارد کرده و آنها را مستعد بیرون زدن می کند.

نسخه اصلی مطلب چه عواملی باعث بیرون زدگی دیسک می شود؟ را در سایت دکتر علی نقره کار بخوانید.

---