فتق دیسک کمر یکی از مشکلات شایع در میان افراد بالغ است که می تواند به درد شدید و محدودیت های حرکتی منجر شود. دیسک ها، ساختارهای ژله مانندی هستند که بین مهره های ستون فقرات قرار گرفته و نقش مهمی در جذب فشارهای وارد شده بر ستون فقرات دارند. اما با گذر زمان، افزایش سن یا آسیب دیدگی ها، این دیسک ها ممکن است دچار بیرون زدگی یا فتق شوند و به اعصاب اطراف فشار آورند. این وضعیت، بسته به شدت آسیب، می تواند از یک برآمدگی ساده تا جداشدگی کامل دیسک متغیر باشد. در این مقاله، به بررسی انواع فتق دیسک و روش های تشخیصی و درمانی آن می پردازیم.

تقسیم بندی مشکلات دیسک از نظر شدت

شدت فتق دیسک به وضعیت دو بخش اصلی دیسک، یعنی حلقوی فیبروزوس (پوشش بیرونی سخت دیسک) و هسته پالپوسوس (مرکز ژله ای دیسک)، بستگی دارد. مشکلات دیسک از نظر شدت به سه دسته تقسیم می شوند:

• برآمدگی دیسک: برآمدگی دیسک زمانی رخ می دهد که دیسک و رباط های مرتبط به آن بدون آسیب مستقیم، از محل خود خارج شوند و بر اعصاب مجاور فشار وارد کنند.
• بیرون زدگی دیسک (اکستروژن): اکستروژن دیسک زمانی اتفاق می افتد که پوشش خارجی دیسک پاره شده و هسته ژله ای به خارج دیسک نشت کند. این وضعیت می تواند با آسیب به لیگامنت ها یا بدون آن رخ دهد.
• جداشدگی دیسک: جداشدگی دیسک نوع شدیدتر اکستروژن است که در آن ماده ژله ای کاملاً از دیسک خارج شده و باعث فشار مضاعف بر اعصاب نخاعی می شود.

علائم فتق دیسک

علائم فتق دیسک ممکن است بسته به محل فتق و شدت آن متفاوت باشد. برخی از علائم شایع فتق دیسک عبارتند از:

• درد موضعی: درد شدید و موضعی در ناحیه ای از ستون فقرات که فتق رخ داده است، معمولاً در ناحیه کمر یا گردن.
• درد تیرکشنده: درد که به سمت بازوها یا پاها تیر می کشد. به ویژه اگر فتق در ناحیه کمر باشد، ممکن است درد به سمت پا (درد سیاتیک) حرکت کند.
• بی حسی یا مورمور شدن: احساس بی حسی یا سوزن سوزن شدن در ناحیه ای که اعصاب توسط فتق تحت فشار قرار گرفته اند.
• ضعف عضلانی: ضعف در عضلات مربوط به ناحیه ای که فتق روی آن تأثیر گذاشته است. این می تواند به سختی در ایستادن، راه رفتن یا بلند کردن اشیا منجر شود.
• کاهش رفلاکس های عصبی: ممکن است رفلاکس های عصبی در ناحیه آسیب دیده کاهش یابد.
• درد شدیدتر هنگام حرکت: حرکت هایی مثل خم شدن، نشستن، یا بلند کردن اشیا می تواند درد را تشدید کند.
• اختلال در عملکرد مثانه یا روده: در موارد شدید، ممکن است فرد دچار بی اختیاری ادرار یا مدفوع شود، که نشانه اورژانسی است و نیاز به درمان فوری دارد.

اکستروژن دیسک

اکستروژن دیسک زمانی رخ می دهد که ماده هسته دیسک از طریق پارگی در لایه خارجی فیبروزوس بیرون زده و به اعصاب فشار وارد کند. این وضعیت می تواند باعث درد شدید و علائم عصبی شود.

هرنی دیسکال و اکستروژن

هرنی دیسکال به همان معنای فتق دیسک است. در واقع هرنی دیسکال شامل تمام انواع بیرون زدگی های دیسک می شود، اما اکستروژن دیسک نوع خاصی از هرنی است که در آن ماده ژله ای هسته از لایه فیبروزوس خارج می شود.

اکستروژن پاراسنترال

اکستروژن پاراسنترال به نوعی از بیرون زدگی دیسک اشاره دارد که به طور جانبی و نزدیک به مرکز دیسک رخ می دهد. این نوع بیرون زدگی معمولاً به اعصاب نخاعی در یک سمت فشار می آورد و می تواند علائمی همچون درد و بی حسی در یک طرف بدن ایجاد کند.

اکستروژن دیسک مرکزی

اکستروژن دیسک مرکزی به بیرون زدگی هسته دیسک در مرکز نخاع اشاره دارد. این وضعیت باعث فشار مستقیم بر نخاع می شود و می تواند به علائم جدی تری منجر گردد.

پروتروزیون سانترال در دیسک

پروتروزیون سانترال به معنای برآمدگی دیسک در ناحیه مرکزی است. این نوع بیرون زدگی می تواند به نخاع فشار بیاورد و علائم متعددی ایجاد کند.

تفاوت فتق دیسک با بیرون زدگی دیسک

بیرون زدگی دیسک به معنای جابه جایی دیسک است، اما فتق دیسک (هرنی دیسک) مرحله پیشرفته تری است که در آن پوشش دیسک پاره شده و ماده هسته ای نشت کرده است.

فرق برآمدگی دیسک با بیرون زدگی دیسک

برآمدگی دیسک به معنای جابه جایی ساده دیسک است، در حالی که بیرون زدگی دیسک یا اکستروژن، مرحله ای پیشرفته تر است که در آن هسته ژله ای دیسک به طور کامل از دیسک خارج شده است.

تشخیص فتق دیسک

تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI) اغلب ابزار انتخابی برای ارزیابی دیسک های ستون فقرات است. با این حال، چالش های خود را دارد. لازم است بدانید که همه بیرون زدگی های دیسک نیاز به درمان های تهاجمی و جراحی ندارند. از آنجایی که تخریب دیسک به طور طبیعی با افزایش سن شدت می یابد؛ یافتن ناهنجاری های دیسک در MRI امری بدیهی است. و پس از مسجل شدن بیرون زدگی دیسک و تطبیق آن با علائم بیمار، ممکن است پزشک و بیمار به انجام روشهای جراحی سوق پیدا کنند در صورتی که اغلب اوقات واقعا نیازی به انجام این روشها نیست و علائم و درد بیمار ممکن است به دلایلی جز بیرون زدگی دیسک مرتبط باشد.

درمان بیرون زدگی دیسک

بیشتر کمردردها خود به خود طی چهار تا شش هفته برطرف می شوند حتی اگر درمانی برای آنها درنظر گرفته نشود. برخی از یافته ها حاکی از آن است که هر چه آسیب دیدگی دیسک بیشتر باشد، به نظر می رسد که بهبودی خود به خود سریعتر رخ می دهد.

درمان فتق دیسک به طور معمول محافظه کارانه است و شامل موارد زیر می شود:

• داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAIDs) مانند ایبوپروفن برای کاهش التهاب
• مسکن های موضعی برای اسپاسم عضلانی
• ورزش و حرکات کشش : استراحت کامل به ندرت برای کمردرد توصیه می شود، حتی اگر حرکت چالش برانگیز باشد، برای جلوگیری از تحلیل عضلانی. یک رژیم می تواند شامل فیزیوتراپی باشد.
• تزریق های مسدود کننده درد (بی حس کننده ها یا کورتیکواستروئیدها) در منبع

معمولاً جراحی تنها زمانی توصیه می شود که درمان های محافظه کارانه پس از شش هفته یا بیشتر بی اثر باشند، اگر ضعف عضلانی قابل توجهی در اثر آسیب عصبی دارید، یا زمانی که عملکردهای حرکتی به خطر افتاده است. یکی از بیماری های مربوط با فتق دیسک کمر، سندرم دم اسبی است که یک اورژانس پزشکی محسوب می شود و نیاز به اقدامات درمانی فوری دارد.سندرم دم اسبی می تواند باعث اختلال در عملکرد ادرار یا مدفوع، بی حسی در اطراف مقعد، همراه با علائم رایج فتق دیسک شود.

نسخه اصلی مطلب علائم، تشخیص و درمان فتق دیسک را در سایت دکتر علی نقره کار بخوانید.

---