شپش انواع مختلفی دارد شامل شپش سر، شپش بدن ، شپش عانه و شپش مژه .اگر از کسانی که سنی از آنها گذشته است درمورد خاطراتشان پرس وجو کنید حتما به یاد دارند که در گذشته های نه چندان دور شپش از مواردی بوده که با شیوع فراوان در بین مردم و به خصوص اطفال وجود داشته که بعد ها با ارتقا سطح بهداشت عمومی از میزان شیوع آن کاسته گردیده. لیکن در سالهای اخیر هر از گاهی اخباری از اپیدمی های شپش سر در مدارس (به خصوص مدارس دخترانه ) به گوشتان می خورد که اتفاقا محدود به حد و مرز جغرافیایی، اقتصادی و اجتماعی خاصی نمی گردد.

البته با شرایطی که این روزها به دلیل شیوع کرونا پیش آمده، و تعطیلی مدارس، ابتلا به شپش نیز کمتر مشاهده می شود ولی همچنان کمپ هایی که به دلیل وقوع بلایای طبیعی دایر می گردند؛ ممکن است با ابتلای افراد موجود در این اماکن مواجه باشند. در ادامه این مطلب به انواع شپش، راه های انتقال آن و پیشگیری از این بیماری اپیدمی می پردازیم.

شپش چیست؟

شپش ها حشرات شش پای بدون بالی هستند که برای هزاران سال نسل بشر را آلوده نموده و حتی بر روی موهای اجساد مومیایی شده مصری نیز یافت شده اند. شپش سر در سرتا سر جهان و بدون توجه به سن، جنس، نژاد یا طبقه اقتصادی-اجتماعی یافت می شود و جای تعجب نیست که بروی سر شاهزاده ها و پرنسس ها نیز مشاهده شود. البته آلودگی با شپش سر در بچه های 11-3 ساله و به خصوص در دخترها ،احتمالا به خاطر تمایلشان به موی بلند و همچنین معاوضه شایع شانه،گیره مو و سایر وسایل مرتبط با مو به صورت شایعتری مشاهده می شود.

شپش حشره ای است در سایز دانه کنجد (3میلیمتر) که منحصراً از خون میزبان خود تغذیه می کند و روزانه بین 10-5 تخم بر روی تار موها می گذارد که بعلت نیاز به گرمای بدن میزبان عمدتا تخم گذاری خود را بر روی تار مو به فاصله ای نزدیک از پوست سر انجام می دهد. تخمها که به رشک نیز نامیده می شوند،بیضی شکل بوده و با زاویه ای حاده به وسیله ماده ای پروتئینی محکم به تار مو می چسبند. شپش در بیرون بدن بیمار به ندرت بیشتر از 36 ساعت زنده می ماند.

راه های انتقال شپش

انتقال شپش سر از طریق تماس مستقیم سر به سر و یا انتقال از طریق وسایل آلوده مثل شانه،برس و وسایل مرتبط با مو،همچنین وسایل خواب و کلاه اتفاق می افتد. حتی الکتریسیته ناشی از شانه کردن یا درآوردن لباس می تواند به صورت فیزیکی شپش را به فاصله 1 متر پرتاب کند. بیشترین مناطق درگیر در شپش سر، پشت گوش ها و پس گردن بوده و شایعترین علامت آن خارش شدید می باشد. که ثانویه به آن عفونت پوست سر ممکن است ایجاد شود، هر چند بعضی از افراد می توانند بدون علامت بوده و به عنوان ناقل محسوب شوند.

پیشگیری از شپش

با توضیحات فوق بهترین راه پیشگیری از آلوده شدن به این بیماری آموزش و آگاه سازی کودکان و والدین آنها با بیماری وتشویق آنها به عدم استفاده از وسایل شخصی دیگران مانند کلاه،شانه،برس و غیره در مدرسه و آرایشگاه ها می باشد. همچنین اولیا و مربیان مدارس می باید در صورت مشاهده موارد مشکوک به شپش بر روی سر دانش آموزان نسبت به معاینه آنان در مرحله اول توسط مربیان بهداشت مدارس و در مواردی که شک به تشخیص وجود دارد، توسط پزشک اقدام و در صورت تایید تشخیص، درمان گردند.

کوتاه کردن موی دختر بچه ها گرچه در کاهش بستر مورد نیازبرای تخم گذاری شپش موثر می باشد، لیکن تراشیدن سر آنها بجز در موارد آلودگی های بسیار شدید لازم نبوده و موجب سرخوردگی های روانی می گردد.درمان با شپش کش هایی همچون لیندان و پرمترین با دستور پزشک انجام می شود ضمن اینکه درمان اعضای خانواده که در تماس نزدیک با بیمار هستند از عفونت مجدد جلوگیری می کند. پاک سازی مستمر تخم های شپش با شانه فلزی دندانه ریز پس از استفاده ازکمپرس سرکه رقیق شده به تسریع روند درمان کمک می کند.

با توجه به اینکه ممکن است پوسته تخم ها بر روی موها بدون وجود شپش یا جنین زنده آن مدتی پس ازدرمان هنوز روی موها باقی بماند ، لذا انعطاف پذیری مربیان مدرسه نسبت به اجازه حضوردانش آموزان درمان شده در مدرسه مهم بوده و از عقب افتادگی درسی آنان جلوگیری می کند. توجه داشته باشید که تشخیص های افتراقی دیگری همچون شوره سر ، سیلندر مو، قارچ و ... وجود دارند که ممکن است در نگاه فرد غیر متخصص به عنوان تخم شپش در نظر گرفته شود.

نکته قابل توجه آخر اینکه متاسفانه همانند مقاومت های آنتی بیوتیکی مقاومت در برابر شپش کش هایی همچون لیندان و پرمترین نیز رو به گسترش می باشد و این ممکن است یکی ار دلایل شیوع مجدد شپش باشد.

نسخه اصلی مطلب پیشگیری از شپش را در سایت کلینیک پوست صدف بخوانید.

---