شپش سر (پدیکولوز کاپیتس) یک عفونت شایع و بسیار مسری است که در سرتاسر جهان و همه نژادها از هزاران سال قبل دیده می شود. این بیماری اغلب در مهد کودک ها، مراکز مراقبت های شبانه روزی، سربازخانه ها و مدارس رخ می دهد. علت آن آلودگی به شپش سر است و معمولاً بسیار خارش دار است. شپش حشرات بسیار کوچک بدون بال و شش پایی است که از خون انسان تغذیه می کند. شپش تخمهای خود را به پایه مو نزدیک پوست سر می چسباند و شپش ها 7-10 روز بعد از تخم خارج می شوند. شپش بالغ نمی تواند بیش از 2 روز در خارج سر انسان زنده بماند و برای، زندگی وابسته به گرما و خون پوست سر است. شپش ها از طریق تماس نزدیک به سر و از طریق به اشتراک گذاشتن وسایل آلوده به شپش از کودکی به کودک دیگر منتقل میشوند. تخم شپش یا نیت کمتر از یک میلی متر است و به صورت توده شفاف شبیه قطره اشک به ساقه مو محکم می چسبد. تشخیص شپش سر اغلب با دیدن تخم شپش تأیید می شود. این موجودات ریز حتی در بهداشتی ترین شرایط هم می توانند بر روی پوست سر پیدا شوند و لزوماً در نتیجه عدم رعایت بهداشت متولد نخواهند شد.

درمان شپش سر را می توان از طریق روش های خانگی انجام داد یا از داروهای مختلف استفاده کرد. در حال حاضر مشاهده شده است که بعضی از انواع این حشرات در برابر درمان های بدون نسخه مقاوم شده اند و برای از بین بردن آنها باید به سراغ داروهای جدیدتری رفت.

علت ابتلا به شپش سر

داشتن شپش سر آزاردهنده است؛ اما خطرناک نیست و باعث شیوع بیماری نمی شود. ابتلا به شپش، نشانه این نیست که بهداشت فرد ضعیف بوده است بلکه شپش سر به خون احتیاج دارد و فرقی نمی کند که این خون متعلق به فردی تمیز است که بهداشت را کاملاً رعایت می کند یا فردی که نامرتب و غیربهداشتی است. ابتلا به شپش سر از دو طریق صورت میگیرد:

انتقال شپش به روش مستقیم

• انتقال شپش بیشتر به صورت مستقیم و رو در رو رخ می دهد؛ زیرا شپش سر میخزد؛ اما قادر به پرش یا پرواز نیست.
• تماس با فردی که قبلاً آلوده بوده است در طول بازی، مدرسه یا فعالیتهای ورزشی و در مدرسه، خانه، مهمانی
• پوشیدن لباسهای آلوده، مانند کلاه، روسری، کت، لباس ورزشی یا اکسسوری های مو
• استفاده از شانه، برس یا حوله آلوده
• استفاده از هدفون آلوده
• درازکشیدن روی تخت، کاناپه، بالش، فرش یا حیوانی که اخیراً با فرد مبتلا به شپش در تماس بوده است

انتقال شپش به روش غیرمستقیم

انتقال غیرمستقیم شپش، روشی غیرمعمول است و می تواند از طریق لباس هایی که در کنار هم به چوب رختی آویزان شده اند، انجام شود. به عنوان مثال، کلاه یا روسری هایی که به یک قلاب آویزان شده یا در یک کمد مشترک نگهداری می شوند.

علائم ابتلا به شپش سر

• خارش
• مشاهده حشره در کف سر
• وجود تخم شپش چسبیده به ریشه موها شبیه به شوره سر
• زخم و خراشیدگی
• برآمدگی هایی مانند جوش

افراد در معرض خطر شپش سر

شپش سر ممکن است در هر کسی رخ دهد؛ اما کودکان 3 تا 11 ساله به احتمال بیشتری مبتلا می شوند. همه افراد می توانند دچار شپش سر شوند و ابتلا به بیماری ارتباطی با تمیزی شخص یا محیط اطراف او ندارد. از آنجا که پنجه های شپش قادر به چسبیدن به برخی از موهای خاص هستند، کسانی که موهای فر دارند، کمتر از کسانی که نوع موهای نرم تری دارند تحت تأثیر قرار می گیرند. دختران بیشتر از پسران دچار شپش می شوند، احتمالاً به این دلیل که تمایل بیشتری به داشتن موهای بلندتر دارند. حیوانات خانگی و حیوانات دیگر عفونت را گسترش نمی دهند.

درمان شپش سر

داروهای بدون نسخه (OTC) یا Over-the-counter برای معالجه افراد مبتلا و خانواده های آنها استفاده می شود. این مراحل درمانی را دنبال نمایید:

1. تمام لباس ها را دور کنید و شپش ها را بزدایید.
2. مطابق دستورالعمل های برچسب داروهای ضد شپش که به آن pediculicide نیز گفته می شود، عمل کنید. اگر کودکی موهایی بیش از اندازه بلندی دارد، نیاز به استفاده از سری دوم دارو است. قبل از استفاده از داروهای شپش، از شامپو یا نرم کننده ترکیبی یا خامه ای استفاده نکنید. در حین درمان، موها را به مدت یک یا دو روز نشورید.
3. فرد آلوده پس از درمان لباس تمیز بپوشد.
4. اگر بعضی از شپش های زنده، هشت تا 12 ساعت بعد از درمان یافت می شوند؛ اما کندتر از گذشته حرکت می کنند، عقب نشینی نکنید. با استفاده از یک شانه ریز دندانه دار (شانه شپش)، شپش های زنده و باقی مانده را از مو جدا کنید. گاهی داروها برای از بین بردن شپش ها به زمان بیشتری نیاز دارند.
5. اگر شپش های مرده دیده نشوند و به نظر می رسد که شپش ها پس از هشت تا 12 ساعت در حین درمان همچنان فعال هستند ممکن است دارو کار نکرده باشد. به منظور یافتن داروی دیگر به یک متخصص مراقبت های بهداشتی مراجعه کنید و دستورالعمل های درمانی آن ها را دنبال نمایید.
6. شانه های نیت (تخم شپش سر) که اغلب در بسته های داروهای شپش یافت می شوند باید برای از بین بردن تخم ها و شپش ها از ساقه مو استفاده شوند. بسیاری از شانه های ریز ساخته شده، برای گربه ها و سگ ها نیز مؤثر هستند.
7. بعد از درمان اولیه، هر دو تا سه روز یک بار تخم ها و شپش ها را از مو جدا نمایید.
8. حداقل برای هفت تا 10 روز از ادامه درمان عقب نشینی نکنید.
9. تمام افراد تحت درمان را دو تا سه هفته بررسی نمایید تا مطمئن شوید که همه شپش ها و تخم ها از بین رفته اند.

نسخه اصلی مطلب با بازگشایی مدارس مراقب شیوع شپش سر باشید را در سایت دکتر علیرضا واعظ شوشتری بخوانید.

---