كهیر یک واكنش عروقی در پاسخ به تحریكات مختلف است كه به صورت مناطق متورم به رنگ پوست یا صورتی رنگ با خارش و احساس سوزش مشخص می شود. كهیر حاد در عرض 6 هفته برطرف می شود و كهیر مزمن بیش از 6 هفته به طول می انجامد.

اپید میولوژی کهیر

به طور کلی کهیر حاد 12 تا 22 درصد جمعیت عمومی را در طول زندگی گرفتار می کند و در بچه های کوچکتر فرم حاد کهیر بیشتر از کهیر مزمن دیده می شود. تمام رده های سنی از شیرخوار 3 ماهه تا فرد مسن 88 ساله را ممکن است گرفتار کند. میانگین سنی آن اوایل بیست سالگی می باشد. در بچه های کوچکتر، در پسرها و دخترها به نسبت مساوی دیده می شود ولی در بزرگسالان در خانم ها شایع تر است (60 درصد موارد).

تشخیص افتراقی کهیر

نکته اصلی از کهیر حاد که آن را از سایر بیماری ها افتراق می دهد عوامل زیر از جمله:

1. موقتی بودن کهیر است که کمتر از 24 ساعت باقی می ماند.
2. آثاری از تاول یا پوسته ریزی ضایعه دیده نمی شود.

این ها وجه افتراق کهیر حاد از سایر بیماری های مشابه می باشد.

شکل 1 کهیر

علل ایجاد كهیر

به طور كلی عفونت ها، مواد خوراكی، داروهای خوراكی و تزریقی از علل كهیر هستند ولی در اكثر موارد علت كهیر نامشخص است. در موارد كهیر حاد، عفونت های ویروسی و تنفسی از شایع ترین علل می باشند. شایع ترین علل خوراكی و آلرژی زای در كهیر شامل شكلات، خشكبار، گوجه فرنگی، توت فرنگی، هندوانه، پنیر، سیر، پیاز، تخم مرغ، شیر، ادویه جات، موز، آووكادو و كیوی هم می توانند منجر به تشدید كهیر شوند. گاهی مواد افزودنی خوراكی هم در ایجاد كهیر نقش دارند.

کهیر مزمن خود به خودی (Chronic Spontaneous Urticaria)

کهیر مزمن خودبه خودی به طور معمول در اثر بیماری زمینه ای دیگر بروز می یابد، به عنوان مثال وجود یک عفونت مزمن مانند عفونت با هلیکوباکتر پیلوری یا انگل های روده ای. بعضی از بیماری های خودایمن مانند لوپوس، بیماری تیروئید، بیماری سیلیاک و ویتیلیگو نیز می توانند عامل زمینه ای برای بروز کهیر مزمن خودبه خودی باشند. در صورتی که عامل ایجاد کهیر یک بیماری زمینه ای (مانند عفونت یا یک بیماری خودایمن) می باشد، باید بیماری مزبور درمان شود.

شکل 2 کهیر مزمن خودبه خودی

کهیر مزمن القا شده (Chronic Inducible Urticaria)

کهیر مزمن القا شده با عامل محرک، همان کهیر معمول بوده که در اثر تماس با عامل محرک که در ادامه به آن ها اشاره خواهد شد، ایجاد می شود.

شکل 3 کهیر مزمن القا شده

انواع کهیر فیزیکی

کهیرهای فیزیکی (Physical urticaria) انواعی از کهیر مزمن هستند که با تحریک عوامل فیزیکی ایجاد می گردند. عوامل فیزیکی متعددی موجب ایجاد کهیر فیزیکی می شوند: گرما، سرما، نور آفتاب، ارتعاش، آب و فشار؛ البته این علل فقط آغازگر این نوع کهیر هستند و علت اصلی کهیر در این موارد هایپرسنسیتویتی یا افزایش حساسیت به دنبال تحریک سیستم ایمنی می باشد.

کهیر فیزیکال که علت فیزیکی مشخصی دارد و بیشترین تکرار شوندگی را دارد، چندین سال (میانگین 6 الی 7 سال) فرد مبتلا را به زحمت می اندازد و موجب افت کیفیت زندگی وابسته به سلامت می شود. کهیر فیزیکال خیلی جدی است و گاهی درمان های سخت هم از عهده بر نمی آید ولی توسط پزشکان جدی گرفته نمی شود. به صرف مشخص بودن علت متاسفانه بیشتر جوانان 20 الی 30 سال درگیر می کند، طبق تعریف مزمن محسوب می گردد که 30 درصد نوع مزمن شامل می شود و انواع مختلفی دارد که درموگرافیسم شایع ترین مدل آن است نزدیک به نصف موارد فیزیکال که با فشار عمودی یا مالش یا لرزش ایجاد می گردد.

1. کهیر فشاری (pressure urticarial)

این فرم کهیر به دنبال فشار بر روی سطح پوست ایجاد می شود و به دو شکل فوری و تاخیری طبقه بندی می شود:

• کهیر فشاری فوری یا درموگرافیسم (Dermographism): اطلاق نام درموگرافیسم بدین خاطر است که می توانیم روی پوست فرد مبتلا بنویسیم و ظرف چند دقیقه به صورت برجسته نوشته را ببینیم. در این حالت ظرف 3 تا 5 دقیقه بعد از فشار، خراش یا مالش روی پوست، کهیر ایجاد می شود. این بیماری با خارش،احساس سوزش پوست و برجستگی خطی با اریتم در اثر خراش روی پوست به وجود می آید و در بیشتر بیماران از چند دقیقه تا 2 ساعت در آن ناحیه باقی می ماند. کهیر درموگرافیسم شایع ترین نوع کهیر فیزیکی است (حدود 50 درصد موارد) و شیوع 5 درصد در جمعیت عمومی دارد. علایم این نوع کهیر می تواند زندگی افراد را مختل کند.

شکل 4 کهیر فشاری فوری یا درموگرافیسم

• کهیر فشاری تاخیری(Delayed pressure urticarial): به طور عمده در افراد جوان مشاهده می شود. به طور معمول چند ساعت (12 تا 72 ساعت) بعد از فشار روی ناحیه ای از پوست، کهیر ایجاد می شود. محل شایع روی نواحی باسن، شانه و کتف می باشد. برای مثال فشار کش جوراب موجب ایجاد کهیر در زیر آن می شود. اگر کهیر در اثر فشار ایجاد شده است از پوشیدن لباس های تنگ خودداری کنید. علاوه بر خارش، درد و سوزش که در محل فشار تاخیری وجود دارد، علایم شبیه آنفلوانزا، درد مفاصل یا بی حالی و ضعف می تواند در این نوع کهیر رخ دهد.موقعیت های خاص باعث این نوع کهیر می شوند مثل حمل کردن کیف با کمربندی که روی شانه فشار وارد می کند، راه رفتن با کفش هایی که تنگ هستند، ایستادن بر روی پله ی نردبان با پای بدون کفش و نشستن روی صندلی که تشک ندارد. کهیر فشاری تاخیری ممکن است تا 9 سال هم ماندگاری داشته باشد.

شکل 5 کهیر فشاری تاخیری (Delayed pressure urticarial)

2. کهیر کولینرژیک

در افراد جوان و با سابقه آتوپی به طور شایع تر رخ می دهد. معمولا به دنبال ورزش سنگین، نقاط کهیری خارش دار، سر سوزنی ریز (1 تا 4 میلی متری) و متعدد روی پوست ایجاد می شود. كهیر كولینرژیک ناشی از افزایش دمای بدن به دنبال استحمام با آب گرم و ورزش ایجاد می شوند و به صورت ضایعات كوچک، قرمز و خارش دار مشخص می شود. محل شایع ضایعات بر روی تنه می باشد و ضایعات ظرف یک ساعت برطرف می شوند. کهیر کولینرژیک بعد از درموگرافیسم شایع ترین نوع فیزیکال است که با گذشت سال ها ملایم تر می گردد و در زمستان ها شدید و در تابستان ها خیلی ملایم می شود.

• بالا یا پایین آمدن دمای بدن چه در ورزش، دوش داغ، خوردن غذاهای تند، الکل، تماس با بخاری و آفتاب، گرمای آشپزخانه، پوشیدن لباس زیاد وتعریق کردن به هر علتی موجب کهیر کولینرژیک می شوند.
• ورزش از مهم ترین و شایع ترین علل می باشد که لازم است به حد عرق کردن رسیده باشد و ربع ساعتی هم گذشته باشد تا کهیر کولینرزیک شروع شود ولی فقط نیم ساعت تا یک ساعت فرد را ناراحت می کند.

3. کهیر سرمایی (Cold urticarial)

به طور عمده در دهه دوم و سوم زندگی رخ می دهد و بعد از در معرض سرما قرار گرفتن و تماس با آب یخ بیمار دچار کهیر می شود. گاهی شدت ایجاد کهیر در زمان گرم شدن بعد از سرما بیشتر می شود. احتمال وجود بیماری های داخلی مانند کرایوگلوبولینمی وجود دارد. در تماس ناگهانی با آب سرد در استخر ممکن است بیماران دچار آنژیوادم، انسداد راه تنفسی و ایست قلبی شوند. کهیر سرمایی در تماس با سرما و به دنبال گرم شدن مجدد بیشتر در دست ها و صورت ایجاد می شود. کهیر ناشی از سرما آزمایش آسان و ساده ای دارد. تکه ای یخ را برای مدتی روی پوست قرار دهید، سپس آن را بردارید. اگر نشانه های کهیر ظاهر شد به کهیر مبتلا شده اید.

• اگر فرد در اثر تغییرات دما یعنی سرما یا گرما دچار کهیر می شود باید همیشه برای حمام کردن و شنا کردن از آب ولرم استفاده کند.

شکل 6 کهیر سرمایی (Cold urticarial)

4. کهیر در اثر تماس با آب (Aquagenic urticaria)

ظرف مدت چند دقیقه بعد از تماس با آب (صرف نظر از درجه حرارت آب) بیمار دچار کهیر می شود.

5. کهیر آفتابی (Solar urticaria)

به دنبال در معرض نور خورشید قرار گرفتن، بیمار دچار کهیر می شود؛ بیماری نادر است و در هر رده سنی رخ می دهد. در صورت ایجاد کهیر در اثر تابش نور آفتاب باید تا حد امکان از بیرون رفتن در هنگام روز و تابش آفتاب خودداری نماید. اگر فرد مجبور به بیرون رفتن می باشد باید از کلاه و عینک های محافظ مناسب استفاده نماید.

شکل 7 کهیر آفتابی Solar urticaria

6. کهیر ناشی از ارتعاش (Vibratory urticarial)

به دنبال کار با مته و دریل در بیمار ایجاد می شود.

شکل 8 کهیر ناشی از ارتعاش (Vibratory urticarial)

شکل 9 انواع کهیر

کهیر یا آنژیوادم؟!

بیماری آنژیوادم (Angioedema) که با تورم بافت های زیر پوست همراه است گاهی به دلیل شباهت ممکن است با بیماری کهیر اشتباه شود! بیماری آنژیوادم می تواند در اثر واکنش های آلرژیک، داروها یا به صورت مادرزادی در اثر کمبود بعضی از آنزیم ها ایجاد شود. علائم بیماری آنژیوادم عبارتند از: تورم در بافت های اطراف چشم، تورم در لب ها و همچنین سایر بافت ها دهان، تورم دست ها، پاها و گلو، تنگی و دشواری در تنفس.

درمان های انواع کهیر

• درمان کهیر فیزیکی در درجه اول اجتناب از عوامل آغازگر می باشد. به عنوان مثال از فشار یا پوشیدن لباس تنگ باید اجتناب کرد.
• در کهیر ناشی از سرما از روش حساسیت زدائی جهت کنترل بیماری موثر می باشد.
• برای درمان دارویی از آنتی هیستامین های نسل اول مثل هیدروکسی زین یا نسل دوم مثل سیتریزین، لوراتادین و نسل سوم مانند فکسوفنادین می توان بهره برد.
• در موارد عدم پاسخ به درمان از داروی مونته لوکاست و امالیزوماب omalizumab و داروهای تضعیف کننده سیستم ایمنی مانند پردنیزولون و سیکلوسپورین می توان بهره جست.
• در هر حال بهترین درمان در درجه اول شناسایی و اجتناب از عامل ایجادکننده کهیر فیزیکی است و نوع درمان دارویی را پزشک شما با صلاح دید خود شروع خواهد نمود.

اگر ضایعات كهیری بیشتر از 24 ساعت بمانند، تشخیص دیگری مطرح می شود و باید به متخصص پوست مراجعه شود و همچنین اگر تورم لب و دهان ایجاد شود و تنگی نفس وجود داشته باشد به علت احتمال خفگی سریعا به اورژانس مراجعه فرمایید.

جهت مطالعه بیشتر مقاله کهیر چیست را مطالعه فرمایید.

---