ملانوما یا سرطان پوست

شبکه اطلاع رسانی پزشک آن لاین [ پرتال اطلاع رساني ]آدرس وب سایت : www.pezeshkonline.ir

وقتي که پوست بيمار ميشود
به طور خلاصه پوست از 2 قسمت سطحی و عمقی به نام اپیدرم و درم ساخته شده است. در ضمن اپیدرم هم که موضوع صحبت ماست دارای 2 نوع سلول کراتینوسیت و ملانوسیت (سلول رنگدانهساز) است. در این میان تومور بدخیم پوست با منشاء کراتینوسیتها به 2 نوع کارسینوم (سرطان) سلول بازال (BCC) که 70 درصد موارد را تشکیل میدهد و کارسینوم (سرطان) سلول سنگفرشی (SCC) که 30 درصد موارد را تشکیل میدهد، تقسیم میشود. تومور بدخیم پوست با منشاء ملانوسیتها یا همان سلولهای رنگدانهساز پوست، ملانوم بدخیم نام دارد.

از کارسینومهای سلول بازال و سنگفرشی به عنوان سرطان غیرملانومی نیز یاد میشود. خوشبختانه BCC که شایعترین فرم سرطان پوست است بندرت متاستاز داده و در نتیجه بندرت باعث مرگ فرد مبتلا میشود؛ البته همین بیماری اگر بموقع و به درستی تشخیص داده نشده و درمان نشود میتواند بتدریج بزرگتر و وسیعتر شده و باعث از بین رفتن و خوردگی بافتهای پوستی یا غیرپوستی اطراف خود شود، مثلا باعث تخریب بینی یا استخوانهای صورت گردد. ضایعات پیشسرطانی یا پیشبدخیمی نیز به طور شایع در پوست به وجود میآیند که از نظر بهبود سطح سلامت کلی جامعه، تشخیص و درمان زودرس آنها بسیار مهم که در مبحث دیگری راجع به آنها صحبت میکنیم.

فاکتورهای خطر ابتلا
بعضی از انواع بیماریهای ژنتیکی مانند آلبینیسم (سفید بودن ارثی موها و پوست) نقص ایمنی به علت استفاده طولانیمدت از داروهای تضعیفکننده سیستم ایمنی بدن مانند کورتن، پیوند عضو و ایدز نیز از علل سرطانهای غیرملانومی پوست هستند.

توجه به این نکته ضروری است که بدن بیماران مبتلا به یکی از انواع سرطانهای پوست در آینده احتمال بیشتری برای ایجاد سرطانهای دیگر پوست از همان نوع یا انواع دیگر و نیز سایر سرطانهای غیرپوستی دارد. از نظر شکل ظاهری سرطانهای غیرملانومی پوست میتوانند به اشکال مختلف بروز کنند.

مثلا یک ناحیه قرمز و پوستهدار که به صورت مزمن وجود دارد و با درمانهای متعدد بهبود نیافتها ست یا برجستگیهای کوچک یا بزرگ در پوست به رنگهای مختلف (همرنگ پوست، صورتی، قرمز، قهوهای، آبی، خاکستری و سیاه)، زخمهای مزمن پوستی که پس از مدتی التیام نیافتهاند یا پس از بهبود مجدد عود میکنند را باید از نظر احتمال سرطان بررسی کرد.

این ضایعات میتوانند بدون درد یا دردناک بوده و به آسانی خونریزی کنند یا در لمس نرم و شکننده یا دارای قوام سنگی و سفت باشند. سرطان پوست میتواند به صورت زگیلهای مقاوم به درمان خصوصا در انگشتان و کف پا و اندامهای تناسلی تظاهر کنند.به طور کلی سرطانهای پوست در افراد با پوست و چشمهای روشن و بلوند شایعتر هستند، زیرا رنگ پوست، خود به عنوان یک سد دفاعی محافظتکننده مانع نفوذ و تاثیرگذاری اشعه ماوراء بنفش میشود.

با توجه به تنوع زیاد بالینی و شکلهای متفاوت بروز سرطانهای پوست باید برای تشخیص و درمان هر مشکل پوستی فقط به متخصص بیماریهای پوست مراجعه کرد تا حتیالمقدور از سهلانگاری در مورد تشخیص و درمان زودرس سرطان پوست جلوگیری شود. از آنجا که شیوع این بیماری در جهان روبه افزایش است، لازم است عموم مردم در مورد انواع مختلف تظاهرات سرطان پوست و فاکتورهای خطر ابتلا به آن آگاهی یابند.

معمولا متخصص بیماریهای پوست و مو با مشاهده و لمس ضایعه پوستی و نیز مصاحبه با بیمار در همان جلسه اول میتواند به تشخیص صحیح برسد. البته در اکثر موارد برای تشخیص قطعی و انتخاب روش صحیح درمان که کمترین میزان عود و ناراحتی را برای بیمار به همراه داشته باشد، انجام بیوپسی یا نمونهبرداری از ضایعه پوستی الزامی است. خوشبختانه در مورد اکثر سرطانهای شایعه پوست، در صورت کوچک بودن اندازه ضایعه، بیوپسی هم جنبه تشخیصی و هم جنبه درمانی دارد.

درمانهای پیشرو
شایعترین و بهترین درمان در مورد اکثر سرطانهای پوست، جراحی و برداشتن ضایعه با تکنیک صحیح است.

گاهی رادیوتراپی و شیمیدرمانی نیز در روند درمان مورد استفاده قرار میگیرد.

از درمانهای نسبتا جدید و موثر در انواع خاصی از سرطانهای پوست که سطحی و متعدد هستند یا امکان جراحی برای فرد مبتلا وجود ندارد، فتودینامیکتراپی یا استفاده از نور همراه با مواد حساسکننده پوست نسبت به نور است. در مورد انواع خاصی از سرطانهای غیرملانومی پوست که سطحی و کوچک باشند میتوان از داروهای موضعی خاص به صورت کرم یا تزریق در موضع ضایعه سرطانی به عنوان درمان سود جست.

نکته مهم دیگر در پیگیری بعدی بیمار، ویزیت دورهای و معاینه کامل پوست بدن فرد در فواصل زمانی منظم است تا در صورت ایجاد سرطان در سایر مناطق پوست در سریعترین زمان، تشخیص و درمان صحیح صورت پذیرد. نوع دیگر سرطان پوست که بسیار مهاجمتر و خطرناکتر از قبلی است، از منشاء سلولهای رنگدانهساز پوست است و ملانوم بدخیم نام دارد. فاکتورهای خطر ابتلا به ملانوما عبارتند از: زمینه ژنتیکی و ارثی، سابقه شخصی یا خانوادگی ابتلا به ملانوما یا خالهای دیسپلاستیک، کک و مک، پوست روشن و موی بلوند و قرمز، نقص در ترمیم DNA در هسته سلول، آفتاب سوختگی، تماس با آفتاب به صورت متناوب و شدید، زندگی در مناطق استوایی، تعداد خالهای ملانوسیتی یا همان خالهای قهوهای رنگ، خال مادرزادی خصوصا انواع بزرگتر که در نواحی ستون فقرات نوزاد قرار دارند.

UVA که طول موج بیشتری از UVB دارد بیشتر فرد را در معرض ابتلا به ملانوما قرار میدهد، در حالی UVB ریسک ابتلا به سرطانهای غیرملانومی پوست را افزایش میدهد.

در مورد انتخاب ضد آفتاب مناسب لازم است به این مساله توجه کرد که هر دو طیف نوری UVB,UVA را پوشش دهد. جالب است بدانید استفاده از مقدار کافی، صحیح و بموقع از کرم ضد آفتاب مناسب با حفاظت کافی میتواند تعداد خالهای فرد را کاهش دهد و از به وجود آمدن خالهای بیشتر جلوگیری کند. ملانوما میتواند به صورت برجستگیهای قهوهای سیاه، قرمز یا همرنگ پوست یا شبیه خال خوشخیم معمولی با تغییرات خفیف یا ضایعات رنگی در زیر ناخن و کف دست و پا تظاهر کند. در صورت مشاهده هرگونه تغییری در خالهای خوشخیم شامل تغییر در اندازه رنگ، شکل، حدود تقارن یا احساس سوزش و خارش، درد یا خونریزی و ترشح مایع باید سریعا به پزشک متخصص پوست مراجعه شود. ملانومای بدخیم به اشکال مختلف ضایعات پوستی تظاهر میکند که شایعترین آنها ندول یا برجستگی قهوهای سیاه با حدود نامنظم و نامتقارن در تنه و اندامهاست و معمولا در معرض آفتاب ایجاد میشود. البته در مواردی هم این سرطان به صورت کاملا بدون رنگ یا حتی به رنگ پوست یا قرمز است، ولی در اصل تکثیر بدخیم سلولهای رنگدانهساز پوست است. در سیاهپوستان که رنگ پوست عامل محافظتی به شمار میرود شایعترین منطقهای که به ملانوما گرفتار میشوند، دست و پا و زیر ناخن میباشد. تقریبا نیمی از موارد ملانوم بدخیم در آسیاییها نیز در دست و پاها و زیر ناخن ایجاد میشود. نوارهای قهوهای یا تیره رنگ در زیر صفحه ناخن میتواند علل متفاوتی مثل عفونت قارچی، خال، خونریزی زیر صفحه ناخن، داروها و از همه مهمتر ملانوما داشته باشد که باید با معاینه دقیق توسط پزشک متخصص پوست یا انجام بیوپسی از ناخن از وجود آن مطلع شد.

اگر نوار تیره بستر ناخن، باریکتر از 3 میلیمتر، منظم با رشد آهسته یا ثابت باشد و باعث تخریب و تغییر شکل صفحه ناخن روی خود نشود و پوست اطراف ناخن را درگیر نکرده باشد، احتمال خوشخیم بودن آن بیشتر مطرح است.

مداخله درمانی ملانوما باید هرچه سریعتر انجام شود که به صورت جراحی و برداشتن کامل و وسیع ضایعه با حاشیهای از پوست سالم اطراف و عمق آن است. در مواردی نیز از شیمیدرمانی، رادیوتراپی، داروهای تعدیلکننده سیستم ایمنی یا حتی واکسن BCC (ضد سل) استفاده میشود.

امروزه دانشمندان در حال تحقیق و بررسی روشهای جدیدتر درمان ملانوم بدخیم با استفاده از سیستم دفاعی خود فرد و پادتنهای اختصاصی تومور و واکسیناسیون و حتی درمانهای متمرکز روی ژنتیک سلولی است. که نوید کنترل بهتر و طول عمر بیشتری را برای افراد مبتلا به این نوع سرطان پوست میدهد.