بیداری اگزما

شبکه اطلاع رسانی پزشک آن لاین [ پرتال اطلاع رساني ]آدرس وب سایت : www.pezeshkonline.ir

اگزما از یک کلمه یونانی گرفته شده است. این بیماری ابتدا به صورت تاولهای ریز تشخیص داده شده بود، ولی امروزه یک بیماری واحد نیست و به طیف وسیعی از بیماریهای پوستی ، «اگزما» گفته میشود. اگزما به طور کلی، 2 مرحله دارد؛ حاد و مزمن. در مرحله حاد تکهای از پوست قرمز و متورم میشود و ضایعات گاهی به صورت تاولهای ریز و کوچک، ولی مجتمع درمیآید. در نوع مزمن زمینه پوست قرمز و پوسته پوسته میشود که بعدها همین ضایعات ممکن است ضخیم و چرم مانند شود.

ضخامت به دلیل خارش و تحریک مداوم است. مهمترین علامت اگزما خارش است که عمدتا با استرس شدت پیدا میکند. خارش معمولا در شبها شدیدتر است. البته در طول روز هم وجود دارد، ولی به علت اینکه فرد مشغول امور روزمره است زیاد متوجه آن نیست. عوامل محیطی مانند گرما و تعریق هم باعث تشدید اگزما میشود. اگزماها به دو گروه اصلی تقسیم میشوند؛ اگزمای آتوپیک که ممکن است پوست، ریه، چشم و ... را درگیر کند. این نوع اگزما ارثی است. نوع دوم غیرآتوپیک و غیرارثی است که در این بیماران حساسیت به ماده خارجی و بیرونی وجود دارد.

انواع اگزما و ویژگیهایشان :

اگزمای اتوپیک :
وقتی ماده خارجی وارد بدن انسان میشود، بدن پادزهری به نام آنتیبادی میسازد تا بتواند ماده خارجی را از بین ببرد، ولی در بدن افرادی که زمینه اتوپیک دارند حساسیت زیاد به آنتیژن وجود دارد و پادزهر زیاد و بیش از نیاز میسازد که باعث علائم پوستی و... میشود.

اگزمای غیرآتوپیک :
بدن فرد نسبت به یک ماده خارجی خاص حساسیت زیاد نشان میدهد.

گاهی طبقه بندی اگزما صرفا بر اساس مکان درگیری در بدن انجام می شود :
اگزمای گوش :
در این نوع اگزما قسمت خارجی یعنی لاله گوش، پشت گوش و شیار آن و بخشی از مجرا درگیر است. البته بعضی بیماریهای پوستی مربوط به لاله گوش مانند درماتیت سبورئیک هم ممکن است با اگزمای گوش اشتباه گرفته شود، گرچه متخصصان پوست این بیماری را تشخیص میدهند. در اگزمای گوش، ناحیه درگیر متورم، قرمز با دانههای ریز آبدار است که با تداوم بیماری فقط قرمزی و ضخامت پوست مشاهده میشود. مجرای گوش انسان پر از غدد عرق و غدد چربی است. این دو غدد دارای ترشحاتی هستند که دفاع گوش محسوب میشود.

افرادی که دارای اگزمای گوش هستند بیشتر گوش خود را میخارانند. این کار باعث از بین رفتن موم گوش میشود، گوش در معرض آلودگی قرار میگیرد و عفونت نیز اضافه میشود. گاهی داروهای بیحسی و ... که برای گوش استفاده میشود هم میتوانند اگزما ایجاد کنند. غیر از داروها یکی از عوامل مهم اگزمای گوش، حساسیت به فلزات تزئینی است که به عنوان گوشواره استفاده میشود. گوشوارههای تزئینی معمولا از نیکل که فلز ارزان قیمت و بادوامی است، ساخته میشوند. این فلز یکی از مواد حساسیتزای بزرگ است. این نوع اگزما قابلدرمان است و با دور کردن فلز از پوست مشکل بیمار خیلی زود برطرف میشود. در مواقعی که عفونت ایجاد میشود باید داروهای آنتیبیوتیکی تجویز و به بیمار در مورد نحوه بهداشت گوش آموزش داده شود.

اگزمای پلک :
این بیماری بیشتر در اگزمای نوع آتوپیک دیده میشود، ولی در خانمهایی که لاک میزنند و عادت دارند با پشت ناخن پلک را بخارانند، نوع غیرآتوپیک و حساسیتزا وجود دارد. حتی مواد آرایشی مانند خط چشم و سایه و آلودگی هوا نیز ممکن است باعث اگزمای تماسی شود. اگزمای پلک تقریبا بیماری متعلق به خانمهاست چون خانمها بیشتر از مواد آرایشی و... استفاده میکنند.

در این مواقع با کمک تستهایی میتوان به نوع ماده حساسیتزا دسترسی پیدا کرد که به درمان علتی کمک میکند، ولی این نوع تست فقط 50 درصد قدرت تشخیصی دارد چون مواد دیگری هم وجود دارد که حساسیت ایجاد میکند و در این تست وجود ندارد. مشکل اگزمای چشم این است که فرد مدام باید ناحیه را با دست بخاراند، در نتیجه احتمال عفونت چشم وجود دارد. در این مواقع باید برای ادامه درمان از چشمپزشک کمک گرفت. گاهی اگزمای پلک مقاوم است و به داروهای کورتیکواستروئیدی پاسخ نمیدهد که در این شرایط از داروی دیگری استفاده میشود.

اگزمای پستان :
اگزمای پستان معمولا نوک و هاله پستان را درگیر میکند. ضایعات اگزمایی دردناک است و اغلب در خانمهای شیرده دیده میشود. در واقع آب دهان کودک میتواند پوست ناحیه را درگیر کند. البته این وضعیت در خانمهایی دیده میشود که بهداشت نوک پستان را رعایت نمیکنند یا مشکل سینه بند دارند. اندازه دو پستان برخی خانمها بهطور ژنتیکی متفاوت است و وقتی سینه بند برای یک پستان کوچک و برای دیگری بزرگ است، پستان را تحت فشار قرار میدهد و در اثر سایش اگزمای تماسی نوک پستان رخ میدهد، اما نکته مهم این است که اگزمای نوک پستان از نوعی سرطان پستان که آن هم ظاهر اگزمایی دارد، افتراق داده شود، بهخصوص در زنانی که شیرده نیستند و بالای 40 سال دارند، اگر اگزما بیش از 3 ماه طول بکشد باید به سرطان پستان مشکوک شد.

البته زمان در تشخیص سرطان پستان، طلایی است و هر چه زودتر این دو باید از هم افتراق داده شوند و زنان نباید منتظر 3 ماه بمانند. مورد بعدی یکطرفه بودن و مقاوم بودن به دارو است که این مساله نیز برای تشخیص بدخیمی پستان بسیار کمککننده است. اگر پزشک از وجود اگزما مطمئن شود با توصیه به رعایت بهداشت (شستشو با آب ولرم قبل و بعد شیردهی)، خشک نگه داشتن محیط و استفاده از پمادهای استروئیدی اگزما را بهبود میبخشد.

مادرانی که شیر میدهند باید تا بهبود اگزما از شیردادن به کودک امتناع کنند و شیر را دور بریزند. مصرف آنتیبیوتیک در مواقعی که عفونت وجود دارد، الزامی است. اگزمای پستان در مادرانی که کودک شیرخوار دارند که غذا هم میخورد نیز دیده میشود. باکتریهای موجود در دهان کودک که دراثر غذا ایجاد میشوند با مکیدن پستان مادر با پوست تماس پیدا میکند و اگزما ایجاد میشود. گاهی مادر برای رعایت بهداشت پستان از کرمهای متعدد نرمکننده با اسامی مختلف استفاده میکند که آنها نیز میتوانند ضایعات اگزمایی ایجاد کنند.

اگزمای دست :
شایعترین اگزما، اگزمای دست است. 5 درصد افراد کل دنیا دچار اگزمای دست دائمی هستند و 10 درصد حداقل یکبار دچار این بیماری پوستی شدهاند. اگزمای دست معمولا از نوع اتوپیک است. 80 درصد موارد علت شغلی دارد یا به عبارتی علت آن کاری است که فرد هر روز انجام میدهد؛ مثلا در خانمهای خانهدار که با مواد شوینده سروکار دارند یا مردانیکه در کارخانه نیکل، سیمان و ... کار میکنند، این بیماری بیشتر مشاهده میشود.

اگزما به مثابه یک بیماری مزمن :
اگزما ممکن است در هر قسمتی از بدن مانند آرنج، زانو، روی پوست بدن، در محل پوشک کودک (در اثر تماس ادرار با پوست) و... ظاهر شود. احتمال بروز چند نوع اگزما کنار هم وجود دارد. درمان هر نوع اگزما یافتن ماده حساسیتزا و دوری از آن، از بین بردن ضایعه با کورتون و آنتیبیوتیک و... است. در بعضی اگزماهای مزمن که ناحیه وسیعی از بدن را گرفته فرد نوردرمانی میشود. به طورکلی، این بیماری مزمن و حتی یکی از دلایل مهم غیبت فرد از محل کار، تدریس و ... است.اگزمای اتوپیک در هر سنی (از بدوتولد تا کهنسالی) بروز میکند، ولی شدت آن با افزایش سن کاهش مییابد، درصورتیکه احتمال بروز اگزمای غیراتوپیک با افزایش سن و ورود فرد به محیط کاری و ... بیشتر میشود.

هم سنگپا بزنید ، هم پوست خود را چرب کنید !
در این بیمار با توجه به اینکه اگزما در ساق پا وجود دارد، احتمال اینکه پاشنه پا هم درگیر باشد، وجود دارد بنابراین نوع اگزما باید مشخص شود.بیماری دیگری به نام «کراتودرمی» وجود دارد که ژنتیکی است و کف پا را درگیر میکند. بیماری طوری است که فرد نمیتواند به دلیل درد به راحتی راه برود.ضخامت و ترک برداشتن پوست پا به این دلیل است که لایه پوستی کف پا پوسته پوسته شده است. این لایه باید با دارویی به نام کراتولیتیک لایهبرداری شود. لایه خشک و بی آب برداشته میشود و پوست تازه و سالم جایگزین خواهدشد.

کرم های ضدترک پا خاصیت ضدالتهابی دارند و معمولا حاوی ترکیبات گیاهی هم هستند که باعث کاهش درد و سوزش میشوند. کرمها باید خاصیت پوشانندگی قوی داشته باشند تا با پوشیدن جوراب و راه رفتن پاک نشوند. رطوبت کافی هم باید به عمق پوست برسانند. بیماران باید از کندن پوست اضافی خودداری کنند چون باعث پاره شدن عروق ریز میشود و بهبود را به تاخیر میاندازد. برای جذب بهتر کرم بهتر است قبل از پوشیدن جوراب پلاستیکی روی پوست قرار دهید. یکی از وسایل بسیار خوبی که به بهداشت پا کمک میکند و باعث از بین بردن پوسته های شاخی شده و مرده میشود، سنگ پاست.

همه افراد باید در حمام حدود 10 دقیقه پاها را درآب ولرم قرار دهند و به آرامی سنگ پا روی پاشنه و کف پا بکشند. ترک پاشنه پا علل دیگری هم دارد مثلا در افرادی که معمولا وزن بالایی دارند و پاها بیش از اندازه با آب(شناگرها یا افرادی که در قالیشویی کار میکنند) و مواد شوینده در تماس است، ترکها در ناحیه کف پا یعنی ناحیه آلوده بدن وجود دارند و اگر عمق آنها زیاد شود، ممکن است خونریزی کنند و راه ورود میکروب به پوست پا باز شود. به همین دلیل احتمال عفونت و درد وجود دارد. البته ناگفته نماند چنین محیطی محل خوبی برای رشد قارچهاست بنابراین لازم است از عفونت محل نمونهبرداری شود.

البته قارچهای کف پا معمولا در ناخنها هم تغییر ایجاد میکنند و باعث میشوند رنگ ناخنها زرد شود. نکته مهمی که باید به آن اشاره کنم این است که گاهی ترکهای کف پا ناشی از بیماری پسوریازیس است. این بیماری ترکهای عمیق در کف پا ایجاد میکند و پوست قرمز و ملتهب میشود. درمان نیز کمی متفاوتتر است؛ یعنی درمانی که برای پسوریازیس استفاده میشود برای ترک پاشنه پا هم باید استفاده شود. ضمن اینکه بیمار باید ناحیه را چرب نگه دارد.