اگزما که به آن درماتیت آتوپیک (Atopic dermatitis) نیز گفته می شود، یک بیماری پوستی رایج است که موجب التهاب، خارش و قرمزی پوست می شود. اگزما در کودکان بیشتر از بزرگسالان رایج است و نوعی واکنش آلرژیک در نظر گرفته می شود؛ اما در اغلب موارد، آلرژی محسوب نمی شود. علائم و نشانه های اگزما ممکن است در افراد، متفاوت باشد. اگزما به بدن آسیب نمی رساند و مسری نمی باشد؛ اما بهتر است که پس از مشاهده اولیه برای درمان آن اقدامات لازم انجام شود. عواملی از قبیل ژنتیک، سیستم ایمنی بدن، عوامل محیطی و استرس می توانند در به وجود آمدن اگزما نقش داشته باشند. برای درمان اگزما در ابتدا باید عامل آلرژی زا یا به وجود آورنده اگزما در پوست را شناسایی کرده و سپس درمان متناسب با آن را انتخاب کنید. اگر علت به وجود آمدن اگزما عوامل ژنتیکی باشد، درمان آن کمی دشوار است؛ اما این امکان وجود دارد که با رعایت برخی موارد، علائم اینگونه از اگزما را کاهش داد. هدف تمام درمان های مورد استفاده برای این بیماری، کنترل یا از بین بردن خارش پوست می باشد که در صورت عدم درمان، عفونت های پوستی ایجاد می کند.

علت اگزما

علت دقیق اگزما مشخص نیست؛ اما به نظر می رسد بیشتر در افرادی که سابقه شخصی یا خانوادگی آسم، تب یونجه و سایر آلرژی ها را دارند رخ می دهد. این مورد نشان می دهد که یک عامل ژنتیکی (ارثی) در رشد اگزما وجود دارد. علاوه بر این، علائم این عارضه هنگامی که فرد در معرض برخی از مواد و موقعیت های خاص تحریک کننده قرار می گیرد، شعله ور شده و یا وخیم می شود. محرک های اگزما ممکن است شامل موارد زیر باشند:

1. تحریک کننده پوست: موادی هستند که باعث سوزش، خارش یا قرمزی می شوند. آنها شامل صابون ها، مواد شیمیایی، عطرها و محصولات مراقبت از پوست هستند که رایحه خاص یا الکل دارند. برخی پارچه های ساخته شده از پشم و لباس های تنگ نیز می توانند پوست را تحریک کنند.
2. آلرژن ها: موادی هستند که باعث ایجاد واکنش آلرژیک می شوند که ممکن است شامل عطسه، خارش و آبریزش از چشم و بینی باشند. برخی از آلرژن ها مانند گرده ها، موی حیوان خانگی یا مواد غذایی (در موارد نادر) نیز می توانند علائم اگزما را تحریک یا بدتر کنند.
3. آب و هوا و محیط: رطوبت کم (هوای خشک) باعث خشکی و خارش پوست می شود. همچنین گرما و رطوبت زیاد باعث تعریق می شود که می تواند خارش را بدتر کند.
4. استرس: استرس در برخی از افراد مبتلا به اگزما باعث شعله ور شدن این بیماری می شود. علاوه بر این، ممکن است عدم خاراندن پوست های تحریک شده ناشی از استرس، دشوار باشد.

علائم اگزما

علائم شایع این عارضه شامل موارد زیر هستند:

• خارش
• قرمزی پوست
• خشکی پوست
• پوسته پوسته شدن
• تشکیل برجستگی ها یا تاول های کوچک پُر از مایعات
• در بزرگسالان، اگزما اغلب بر روی دست ها تأثیر می گذارد. در کودکان، اگزما در نواحی فضای داخلی آرنج و پشت زانوها بیشتر دیده می شود. در نوزادان، اگزما معمولاً در صورت، گردن و پوست سر نمود پیدا می کند.

انواع اگزما

چندین نوع مختلف اگزما وجود دارد. بعضی از انواع اگزما به خاطر بعضی عوامل ایجاد می شوند؛ اما بعضی دیگر از آنها بدون هیچ علت شناخته شده ای بروز می کنند.

• اگزمای آتوپیک (Atopic):

این نوع از اگزما، شایعترین نوع اگزما می باشد. اگزما آتوپیک معمولاً در کودکان از هنگام شیرخوارگی شروع شده و ممکن است تا هنگام نوجوانی و بزرگسالی ادامه داشته باشد. علت این نوع از اگزما هنوز مشخص نشده است؛ اما افرادی که بطور ارثی مستعد ابتلا به آلرژی هایی مثل آسم هستند بیشتر به این نوع اگزما مبتلا می شوند.

• درماتیت تماسی (Contact dermatitis):

تماس مستقیم با یک ماده تحریک کننده یا بروز یک واکنش آلرژی نسبت به یک ماده می تواند باعث این نوع از اگزما که به آن اصطلاحاً درماتیت تماسی گفته می شود گردد.

• درماتیت سبورئیک (Seborrheic dermatitis):

این نوع از اگزما، نوزادان و بزرگسالان را گرفتار می سازد. علت دقیق ایجاد درماتیت سبورئیک هنوز به درستی مشخص نشده است، با این حال این وضعیت اغلب همراه با وجود موجوداتی شبیه مخمر (قارچ) بر روی پوست می باشد.

• اگزمای سکه ای (nummular):

این نوع اگزما در مردها بیشتر از زن ها ایجاد می شود.د ر اگزمای سکه ای، لکه هایی به شکل سکه بر روی پوست بازوها و ران پاها ایجاد می شوند که خارش دار بوده و ممکن است ترشح داشته و پوسته پوسته و یا تاول دار شود.

• اگزمای آستئاتوتیک (Asteatotic):

این نوع اگزما در افراد سالخورده شایع تر بوده و به علت خشک بودن پوست در افراد مسن ایجاد می شود. در این نوع اگزما، پوست دچار پوسته پوسته شدن می گردد و ترک می خورد.

• اگزمای دیس هیدروتیک (Dishidrotic):

این نوع اگزما در جاهایی که پوست ضخیم می باشد مثل روی انگشت ها، کف دست ها و کف پاها ایجاد می شود. تاول های متعدد و کوچکی ایجاد می شوند که گاهی اوقات این تاول ها به هم متصل شده و تاول بزرگی را تشکیل می دهد که ترشح می کند.

تشخیص اگزما

پزشک می تواند اگزمای پوستی را بعد از شنیدن علائم و نشانه های شما و نیز معاینه پوست شما تشخیص دهد. پزشک ممکن است انجام نمونه برداری پوست یا سایر آزمایش ها را نیز برای نفی احتمال سایر بیماری های پوستی، توصیه کند.

تست پچ (تست حساسیت)

اگر به گمان پزشک، شما مبتلا به اگزمای پوستی تماسی هستید، ممکن است تست پچ را بر روی پوست شما انجام دهد. در این آزمایش، پزشک مقدار کمی از مواد مختلف را بر پوست شما زیر پوشش یک برچسب اعمال می کند. در مراجعات بعدی شما چند طی روزهای آینده، پزشک پوست شما را برای مشاهده واکنش به هر یک از آن مواد، معاینه می کند. بهترین زمان انجام این تست، حداقل دو هفته پس از ناپدید شدن اگزمای پوستی است. این تست مخصوصاً برای تعیین نوع خاص آلرژی تماسی مفید است.

روشهای پیشگیری از اگزما

همچنین می توانید اقدامات لازم برای پیشگیری از اگزما یا جلوگیری از وخامت آن انجام دهید:

• به جای دوش آب گرم، دوش آب ولرم یا متوسط بگیرید.
• پوست خود را مرطوب و پر آب نگه دارید.
• پس از دوش گرفتن سریعاً از مرطوب کننده استفاده کنید.
• لباس هایی غیر چسبان بپوشید که پوست را تحریک نکند. لباس هایی که از الیاف های طبیعی مانند کتان ساخته شده را بپوشید. لباس های پشمی و کنف می تواند باعث تحریک بیشتر پوست شود.
• از مصرف صابون های زبر و پاک کننده های بدن اجتناب نمایید.
• اگر در آب و هوای خشک زندگی می کنید، از یک دستگاه رطوبت ساز در خانه خود استفاده کنید.
• در طول روز آب بنوشید.

عوارض اگزما

• درماتیت عصبی: خارش و خاراندن طولانی مدت پوست باعث افزایش شدت خارش و در نتیجه ابتلا به درماتیت عصبی (lichen simplex chronicus) می شود. درماتیت عصبی مشکلی است که در آن ناحیه ای از پوست که دائماً خارانده می شود، سفت و چرم مانند می شود.
• عفونت های پوست: بعضی اوقات خاراندن پوست باعث شکستن آن شده و در نتیجه زخم های باز و آماده به آلوده شدن به وجود می آید.
• عوارض چشمی : درماتیت آتوپیک شدید می تواند باعث عوارض چشمی شده و در نتیجه ممکن است آسیب دائمی به چشم وارد شود. زمانی که این عوارض رخ دهد، خارش درون و دور پلک ها شدید می شود.

درمان اگزما

در حال حاضر درمانی برای اگزما وجود ندارد. با این حال، درمان تنها جهت کنترل و به حداقل رساندن بیماری است. درمان بستگی به علائم اگزما و دلایل ایجاد یا بدتر شدن نشانه ها دارد. همچنین، هر درمانی برای هر فردی مناسب نیست. گزینه های درمانی شامل موارد زیر هستند:

• پیشگیری: جلوگیری از شعله ور شدن بیماری، بهترین روش برای مدیریت اگزما است. به همین دلیل، سعی در شناسایی و جلوگیری از محرک های مختلف مانند مواد شوینده خاص یا حساسیت های غذایی و همچنین مرطوب کردن پوست بسیار مهم هستند.
• مراقبت از پوست: مرطوب نگه داشتن پوست از اهمیت زیادی برخوردار است؛ زیرا خشکی پوست باعث افزایش خارش می شود. برای این منظور باید از کرم یا پماد مرطوب کننده استفاده کرد؛ اما لوسیون ها کمتر مؤثر هستند. مهم است که پوست را با استفاده از کرم یا پماد چند بار در روز مرطوب کنید (به ویژه بعد از استحمام). از صابون ها و محصولات خفیف و عاری از عطر، رنگ و الکل استفاده کنید. به دنبال محصولاتی باشید که عطر و بوی طبیعی و ضد حساسیت داشته باشند. محصولاتی حاوی سرامید (یک خانواده بزرگ از لیپیدهای مومی) مؤثرترین مرطوب کنند ه ها هستند.
• داروها: ممکن است از کرم ها و پمادهای بدون نسخه حاوی کورتیزون استروئید مانند هیدروکورتیزون و استات هیدروکورتیزون برای کنترل خارش، تورم و قرمزی مرتبط با اگزما استفاده شود. محصولات قوی تر مانند کرم های استروئیدی تجویزی نیز موجود هستند. از قرص های استروئیدی و تزریقی ممکن است در کوتاه مدت برای کنترل اگزمای شدید استفاده شود؛ اما استفاده طولانی مدت از این دو مورد به دلیل عوارض جانبی احتمالی که شامل فشار خون بالا، افزایش وزن و نازک شدن پوست است، توصیه نمی شود.

نسخه اصلی مطلب اگزما چیست؟ را در سایت دکتر فاطمه عندلیب بخوانید.

---