بطور معمول تهوع همراه با استفراغ در بین هفته های 5 تا 15 حاملگی در 50 تا 90 درصد زنان باردار دیده می شود.عبارت «بیماری های صبحگاهی» برای توصیف تهوع و استفراغ خفیف استفاده می شود.در حالی که عبارت تهوع و استفراغ حاملگی برای توصیف موادر شدیدتر بکار می رود که معمولا در این صورت بیمار دچار چند بار استفراغ در روز و کاهش وزن می شود و در بیمارستان بستری می شود.

علائم تهوع و استفراغ بارداری

بیماری صبحگاهی

معمولا تهوع و استفراغ در دوران بارداری بین هفته های 5 تا 6 بارداری شروع شده و در هفته های 9 علائم شدیدتر می شود و در بین هفته های 16 تا 18 حاملگی بهبود حاصل می شود ولی ممکن است در 15 تا 20 درصد خانم ها تا 3 ماهه سوم بارداری و در 5 درصد زنان تا زمان زایمان علائم ادامه پیدا می کند.اگرچه واژه بیمار صبحگاهی مربوط به تهوع و استفراغ خفیف صبحگاهی می باشد اما علائم می تواند در هر زمانی از روز رخ دهد و در بیشتر موارد حدود 80 درصد در تمام روز باقی می ماند و جالب است که بدانید در زنانی ک تهوع و استفراغ دوران بارداری دارند احتمال سقط یا مرگ جنین نسبت به آنهایی که این علائم را ندارند کمتر است.

تهوع و استفراغ بارداری

عبارتی است که برای موارد تهوع و استفراغ شدید دوران بارداری اطلاق می شود این بیماران معمولا دارای استفراغ پایدار می باشند و بیش از 5 درصد از وزن شان را از دست می دهند و یا ادرارشان کتون دارند.کتون ها ترکیبات اسیدی هستند و و در هنگامی که بدن گلوکز کافی برای تولید انرژی نداشته باشد و از سوزاندن چربی ها برای تولید انرژی استفاده کند تولید می شود.

معمولا آزمایشات خون و ادرار مؤید کاهش مایع بدن در این بیماران می باشد.سایر علائمی که این بیماران ممکن است داشته باشند شامل: سرگیجه و غش ، پوست رنگ پریده ، ادرار ناکافی و زردی است.در این صورت پزشک ممکن است آزمایشات متعددی درخواست کند تا علل زیر رد شوند: مشکلات معده ای و روده ای، بیماری تیروئید، بیماری های کبدی، بیماری عصبی، حاملگی مولار و سندروم HELLP.در موارد بسیار نادری از این بیماری ممکن است پارگی هایی در قسمت تحتانی مری اتفاق بیافتد.

علت تهوع و استفراغ دوران بارداری

دلیل تهوع و استفراغ بارداری مشخص نیست. دلایل زیادی ارائه شده است ولی هیچکدام از آنها بطور کامل ثابت نشده اند.فاکتورهای روانی، افزایش سطح هورمون ها (مثل استروژن)، کاهش حرکات معده، مصرف غذاهای پرچرب و عفونت با هیلکو باکتر از علل ارائه شده می باشد.

در تعدادی از خانم ها تهوع بارداری بیشتر ایجاد می شود که شامل :

زنانی که در بارداری قبلی خود این علائم را داشته اند. زنانی که در دوران مصرف قرص های ضد بارداری دچار تهوع و استفراغ می شده اند.زنان مبتلا به میگرنزنانی که بعد از بو یا مزه خاصی دچار تهوع ی شوند.از سایر عوامل خطر می توان به بارداری اول، حاملگی های چند قلویی، سن کمتر از 24 سال، جنین دختر و چاقی اشاره کرد.

درمان تهوع و استفراغ دوران بارداری

اکثر زنانی که تهوع و استفراغ خفیف تا متوسط دارند نیاز به هیچ درمانی ندارند.

چه زمانی نیاز به مداخله است ؟

زنان باردار با تهوع و استفراغ شدید باید ارزیابی گردند.

زنانی که یک یا چند مورد از موارد زیر را دارا باشند باید تحت مراقبت قرار گیرند :

- علائم و نشانه های کاهش مایع
- کاهش حجم ادرار
- رنگ تیره ادرار
- سرگیجه هنگام ایستادن
- استفراغ مکرر مخصوصا اگر خون در آن باشد
- درد شکم و لگن و هرگونه عدم تحمل خوراکی یا آشامیدنی بیش از 12 ساعت.

تشخیص تهوع و استفراغ بارداری اکثرا بر اساس علائم بالینی بیمار می باشد.با این وجود دلایل یگر ایجاد کننده تهوع و استفراغ هم باید مد نظر گرفت.مخصوصا اگر علائم بعد از هفته 10 بارداری شروع شده باشد یا همراه با علائم دیگر باشد؛ مثل درد شکم ، تب، سردرد، تیروئید بزرگ، اسهال، یبوست یا فشار خون بالا .

ممکن است یک یا چند آزمایش برای ارزشیابی تهوع و استفراغ توصیه می شود که شامل آزمایش های خون، ادرار و سونوگرافی است.هدف از درمان تهوع و استفراغ بارداری کاهش شدت علائم است تا بیمار بتواند به مقدار کافی بخورد یا بیاشامد.هیچ درمانی وجود ندارد که علائم را بطور کامل از ببرد و در بسیاری از موارد شیوه های مختلف درمان طی چند هفته انجام می شود تا یکی مؤثر شود.خوشبختانه بطور معمول علائم در اواسط بارداری برطرف می شود حتی اگر درمانی صورت نگیرد.

تغییرات رژیم غذایی

زنانی که تهوع دارند باید قبل از اینکه اساس گرسنگی کنند غذا بخورند و اجازه ندهند که معده شان خالی بماند،زیرا گرسنگی سبب تهوع می شود.به خانم ها توصیه می شود که در دفعات بیشتر و به مقدار کم در هر وعده غذا بخورند.استفاده از غذاهای قندی و کم چرب توصیه می شود و ذف غذاهای پر ادویه و در عین حال مصرف غذاها و و دسرهای پر نمک و پروتئین در بیشتر خانم ها کمک کننده است.استفاده از مایعات سرد و صاف شده و گازدار مثل لیموناد، چای نعنا ، یا پرتغال در بعضی از بیماران مفید است.

اجتناب از مواد محرک

یکی از مهمترین درمانها برای تهوع و استفراغ بارداری اجتناب از بو ، مزه و فعالیت های محرک تهوع است.بطور مثال تعدادی از محرک ها عبارتند از:اتاق هایی که تهویه مناسب ندارند، بوها(مثل اودکلن، مواد شیمیایی، قهوه، غذاها و سیگار)، گرما و رطوبت، سر وصدا و حرکات فیزیکی و یا بینایی (مثل نور های چشمک زن رانندگی)، مسواک زدن دندان پس از خوردن غذا، تغییر وضعیت سریع و عدم استراحت کافی می تواند باعث ایجاد تهوع و استفراغ شود.اگر مکمل ها حاوی آهن باشند (مثل ویتامین های پره ناتال) علائم را بدتر می کنند.استفاده از آنها در هنگام خواب می تواند مفید باشد و اگر علی رغم آن علائم باقی بماند بطور موقت بهتر است این قرص ها قطع شود وآهن باعث تحریک معده می شود. در این صورت بهتر است تنها از اسید فولیک استفاده شود.

طب سوزنی

مچ بند های طبی سوزنی P6نیاز به نسخه ندارند و درمان قبول برای تهوع و استفراغ بارداری می باشند. استفاده از این مچ بندها هیچ کونه عارضه شناخته شده ای ندارند.

زنجبیل

پودر زنجبیل در کاهش تهوع و استفراغ بارداری مؤثر می باشد.با این وجود مطالعات بیشتری نیاز است تا ثابت شود که درمان بدون عارضه و مؤثر است ولی امروزه بعضی از متخصصین استفاده از زنجبیل را در موارد خفیف این بیماری توصیه می کنند.

هیپنوتیزم

گزارش شده است که در روش های هیپنوتیزم در عده ای از بیماران کمک کننده است. روان درمانی ممکن است در خانم هایی که مضطرب هستند مفید باشد.

مایعات و تغذیه

خانم هایی که نمی توانند مواد غذایی و مایعات را تحمل کنند، با مایعات وریدی (سرم) درمان می شوند که در این درمان در مطب یا بیمارستان بسته به شدت استفراغ صورت می گیرد.برای مدت کوتاهی به خانم ها توصیه می شود که چیزی نخورند یا نیاشامند تا دستگاه گوارش آنها استراحت کند. غذا و مایعات به تدریج و آهسته در خانم هایی که بهتر شده اند شروع می شود(معولا بین 24 تا48 ساعت)

دارو درمانی

ثابت شده است که دارو درمانی استفراغ و تهوع را کاهش می دهد و در تعدادی از خانم ها مؤثر است و مصرف این دارو ها در دوران بارداری بی خطر می باشد. هیچ کدام از دارو های ذیل در دوران بارداری مضر شناخته نشده اند:

ویتامین B6

مصرف ویتامین B6 ، 3 تا 4 بار در روز به میزان 10 تا 25 میلی گرم علائم تهوع خفیف را کاهش می دهد ولی استفراغ را به طور چشمگیر کاهش نمی دهد.

آنتی هیستامین و داروهای دیگر ضد تهوع

آنتی هیستامین ها و داروهای ضد تهوع برای درمان تهوع و استفراغ برداری مؤثر و بی خطر هستند.داروهای زیر برای درمان تجویز می شوند:

پرومتازین

که به صورت قرص و محلول تزریقی وجود دارد و هر 4 ساعت یکبار مصرف می شود و میتواند سبب گیجی و خشکی دهان شود.

عوارض نادر آن عبارتند از

انقباض عضلات که سبب حرکات پرشی می شود. در صورت مصرف این دارو باید از رانندگی اجتناب کرد.

متوکلوپرامید

این دارو سرعت خالی شدن معده را افزایش می دهد و کمک می کند که تهوع و استفراغ کاهش یابد.معمولا به صورت خوراکی یا تزریقی هر 8 ساعت استفاده می شود.

آنتی اسید

خانم های حامله گاهی اوقات رفلکس معده مری (برگشت محتویات معده به مری) دارند که می تواند سبب بدتر شدن تهوع وو استفراغ شود و درمان آن با آنتی اسید در این گروه از خانم های باردار تجویز می شود.

نتایج :

بسیاری از خانم هایی که تهوع و استفراغ بارداری دارند معمولا بدون عارضه خاصی بهبودی پیدا می کنند. خانم هایی که تهوع و استفراغ ملایم تا متوسط دارند در اوایل حاملگی افزایش وزن کمتری دارند و این مسئله معمولا مشکلی را برای جنین ایجاد نمی کند مگر اینکه مادر خودش در دوران بارداری کم وزن باشد. وزن گیری طبیعی در دوران بارداری به وزن دوران قبل بارداری بستگی دارد.

تهوع و استفراغ شدید بارداری در حاملگی های بعدی 15 تا 20 درصد موارد که تکرار می شود. در خانم هایی که در حاملگی اول تهوع و استفراغ شدید نداشته اند به نظر نمی رسد در حاملگی های بعدی این مشکل به وجود آید.همیشه به این نکته توجه داشته باشید که پزشک معالج شما بهترین منبع برای دریافت اطلاعات و سوالات شما است. زیرا هیچ وقت دو بیمار کاملا مشابه هم نیستند و نسخه های آنها با هم فرق دارد و این تنها پزشک معالج شما است که نسبت به وضعیت فردی شما آگاهی دارد.

---