مچ پا یکی از پرکاربردترین مجموعه های مفصلی در بدن است. این مفصل برای تحمل وزن، تحرک، انعطاف پذیری و حفظ ثبات ساخته شده است. شکستگی های مچ پا، آسیب دیدگی های شایعی در استخوان اطراف مفصل مچ پا هستند و انواع مختلفی دارند و درمان ها بسته به محل و شدت آسیب دیدگی، بسیار متفاوتند. چنانچه هر یک از نشانه های شکستگی مچ پا (که در ادامه به آن اشاره خواهیم کرد)، در شما پدیدار شده است شما باید به دنبال مراقبت های پزشکی یک متخصص طب فیزیکی باشید. پزشک معاینه اولیه را بر روی شما انجام خواهد داد و جهت تائید تشخیص، آزمایشاتی را تجویز می کند. پس از تشخیص، پزشک از تکنیک جااندازی بسته یا باز، بسته به شدت شکستگی استفاده خواهد کرد و جهت ترمیم صحیح مچ پا تمرینات توانبخشی را نیز توصیه خواهد نمود.

شکستگی مچ پا چیست؟

مچ پا مفصلی پیچیده است و در محلی تشکیل می شود که سه استخوان به یکدیگر متصل می شوند. استخوان ساق پا، استخوان تیبیا (درشت نی) و استخوان فیبولا (نازک نی) در بالای مفصل مچ پا و استخوان تالوس (قاپ) در پایین این مفصل قرار دارند. استخوان تیبیا استخوان قلم پا است و در قسمت داخلی یا میانی پا قرار گرفته است. استخوان فیبولا در قسمت بیرونی یا کناری پا واقع شده است. در مچ پا، شکستگی ها، انتهایی ترین قسمت تیبیا، فیبولا یا هر دو استخوان را دربرمی گیرد. شکستگی استخوان ممکن است جزئی یا به طور کامل باشد. شکستگی های مچ پا را میتوان از یک صدمه ی جداشدگی (بخش کوچکی از استخوان که جدا شده است) کمتر جدی تا شکستگی جدی از نوع خردشدگی استخوان رده بندی کرد.

انواع شکستگی مچ پا

شکستگی های مچ پا انواع مختلفی دارد که در اینجا به شایع ترین انواع آن اشاره شده است:

• شکستگی های قوزك خارجی مچ پا یا لترال مالئول (فقط شکستگی فیبولا): قوزک خارجی مچ پا، برآمدگی روی بخش بیرونی مچ پا است و از استخوان فیبولا تشکیل شده است. شکستگی این ناحیه، شایع ترین نوع از شکستگیهای مچ پا است.
• شکستگی های قوزک داخلی یا مالئول داخلی (فقط شکستگی تیبیا): مالئول داخلی، برآمدگی روی بخش داخلی مچ پا است و از استخوان تیبیا تشکیل شده است.
• شکستگی هر دو قوزک پا (بای مالئولار) (شکستگی تیبیا و فیبولا): هر دو استخوان مچ پا (معمولاً قوزك خارجی و قوزک داخلی مچ پا) دچار شکستگی شده است.
• شکستگی قوزک پشتی یا خلفی (مالئول خلفی): این قسمت قوزک پا، برجستگی استخوانی است که در پشت استخوان تیبیا قرار دارد و به ندرت به خودی خود آسیب می بیند.
• شکستگی تری مالئولار (سه استخوان غوزک پا): شکستگی هر سه استخوان غوزک مچ پا (خارجی، داخلی و پشتی)

شدت شکستگی ها به شکل زیر تقسیم بندی می شوند:

1. شكستگی بدون جابجا شدگی: تکه های استخوان شکسته در جای خود و در امتداد یکدیگر باقی می مانند.
2. شكستگی همراه با جابجا شدگی: دو بخش استخوان شکسته در امتداد يكديگر و در یک راستا قرار ندارند.
3. شکستگی چندتکه ای: تراشه های کوچک استخوان یا چند تکه کوچک استخوان در محل شکستگی دیده می شوند.
4. شکستگی پیچیده: بافت نرم اطراف استخوان شکسته به شدت آسیب دیده است.
5. شکستگی مرکب: تکه های شکسته استخوان می توانند پوست را بشکافند و بیرون بزنند.

دلایل شکستگی مچ پا

1. آسیب دیدگی تروماتیک (ضربه ای)
2. وارد شدن یک فشار ناگهانی به مچ پا، موجب می شود که مچ به طور غیرطبیعی خم شود یا بچرخد.
3. استفاده بیش از حد از عضو و کشیدگی و رگ به رگ شدن مکرر مچ پا
4. خوردن مچ پا و یا افتادن

علائم شکستگی مچ پا

• احساس درد شدید و ناگهانی در ناحیه مچ پا
• احساس درد در هنگام لمس
• کبودی
• ناتوانی در حمل وزن
• ورم
• بی حسی دست و پا
• بروز انحراف و تغییر شکل ظاهری در اطراف مفصل مچ پا (بیرون زدن استخوان)
• شنیدن صدای تق تق در هنگام آسیب دیدگی

تشخیص شکستگی مچ پا

در ابتدا، پزشک معاینه جسمانی اولیه را انجام می دهد، سابقه بیماری و شرح حال فرد، علائم و نحوه وقوع آسیب دیدگی را مورد بحث قرار می دهد و مچ، قدم پا و ساق پا را با دقت معاینه می کند.

چندین تست را می توان جهت تائید تشخیص تجویز نمود که در زیر لیست شده اند:

1. عکسبرداری با اشعه ایکس
2. سی تی اسکن
3. ام آر آی
4. تست استرس

درمان شکستگی استخوان مچ پا

• داروها

داروها اغلب جهت کنترل درد و داشتن تأثیرات ضدالتهابی تجویز می شوند.

1. داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی
2. داروهای مخدر یا اپیوئیدها
3. شل کننده های عضلانی
4. داروهای ضد التهاب
5. داروهای ضد درد نوروپاتیک

• لیزرتراپی

روش لیزر تراپی برای درمان شکستگی مچ پا، جهت سرعت بخشیدن به روند التیام از شکستگی و کاهش عوارض و کاستن از میزان درد و تورم، انجام می شود.

• مگنت تراپی

مگنت تراپی به وسیله به هم رساندن محل های شکستگی به بهبود جوش خوردن و التیام مچ پای شکسته کمک می کند. این روش همچنین گردش خون را افزایش می دهد. افزایش گردش خون به رساندن مواد مغذی و اکسیژن مورد نیاز برای فرایند ترمیم کمک می کند.

• آب درمانی و ماساژ درمانی

ماساژدرمانی به بهبود آسیب دیدگی های عضلانی اسکلتی نظیر شکستگی استخوان مچ پا کمک می کند. ماساژ درمانی می تواند علائم آسیب دیدگی را کاهش دهد و به وسیله افزایش گردش خون موضعی، امکان درمان کامل را فراهم نماید، تنش عضلات را کاهش و درد و گرفتگی عضلات را فروکش کند. آب درمانی از طریق بهبود گردش خون، کاهش تورم و درد و تنش در عضلات، بر تأثیر ماساژدرمانی بیافزاید.

• TENS تراپی (تحریک الکتریکی عصب از زیر پوست)

در روش TENS تراپی از یک جریان الکتریکی خفیف که به اعصاب زیر پوست می رسد، استفاده می گردد و بدین وسیله سیگنال هایی را که اعصاب به مغز می رساند و موجب حساس شدن به درد می شوند را مسدود می کند. از این روش برای درمان و رفع درد مزمن و شدیدی که در اثر شکستگی مچ پا به وجود آمده اند، استفاده میشود.

• التراسوند درمانی

اولتراسوند درمانی یا استفاده از ضربات صوتی با فرکانس بالا، جهت درمان درد شدید مچ پا به کار میرود. افزایش دما که براثر امواج صوتی ایجاد می شود به ترمیم آسیب دیدگی بافت نرم در ناحیه مچ پا که از شکستگی مچ پا ناشی می گردد، کمک می کند.

• عمل جراحی

در بیشتر شکستگی های شدید، برای قرار گرفتن استخوان ها در راستای صحیح و تثبیت آنها در مکان مناسب خود، به عمل جراحی نیاز است. جراح برش هایی را در نزدیکی ناحیه مچ پا ایجاد می کند و استخوانها به محل خود بازگردانده می شوند. ممکن است از چندین پلیت، پیچ و سیم برای نگه داشتن استخوانها در کنار یکدیگر، استفاده گردد و زخم به کمک بخیه بسته می شود.

• جا اندازی بسته

جااندازی بسته، جایگذاری مجدد استخوان یا استخوان ها در مکان طبیعی خود و یا نزدیک به مکان طبیعیشان پس از شکستگی می باشد. هدف از این کار جلوگیری از بدشکلی استخوان یا کاهش میزان آن، کمک به التیام یافتن و استفاده طبیعی از استخوان، مفصل و پا و نیز کاهش درد است.

جهت جاانداختن شکستگی مچ پا، مچ پا و قدم به گونهای دستکاری می شوند که فشار و نیروی وارد شده در هنگام آسیب دیدگی، برداشته شود. پای آسیب دیده 90 درجه در زانو چرخانده می شود بنابراین کشیدگی روی مجموعه عضله نعلی - ماهیچه دوقلو کاهش می یابد. تراکشن (کشش) طولی از طریق این فرایند به همراه ترکشن متقابل به وسیله بالا کشیدن ران جهت آرام کردن و تمدد عضلات اعمال می گردد سپس تکه های استخوان دستکاری می شوند. پس از انجام جااندازی بسته، جهت بهبود التیام و پیشگیری از شکستگی مجدد، مچ پا بی حرکت می شود. بیمار باید از کفش های طبی و حفاظتی، بریس، قالب گچی و چوب زیربغل استفاده کند تا احتمال کشیدگی و رگ به رگ شدن مچ پا کاهش پیدا کند.

• روش درمانی R.I.C.E

1. استراحت: با راه نرفتن بر روی مچ پا، به این عضو استراحت دهید. برداشتن وزن را محدود نمایید.
2. یخ گذاری: گذاشتن یخ تورم را فرومی نشاند.
3. کمپرس یا فشرده سازی: فشرده سازی میتواند به کنترل تورم کمک کند و همچنین عضو را بی حرکت نگه میدارد و از محل آسیب دیده محافظت میکند.
4. بالا نگهداشتن عضو: پای خود را به وسیله صندلی متحرک، بالا ببرید و آن گونه که لازم است پا را بالاتر از کمر یا قلب نگهدارید.

توانبخشی و تمرینات برای بهبود شکستگی مچ پا

توانبخشی و تمرینات ورزشی پس از جااندازی و بی حرکت کردن اندام، فرایند درمانی پراهمیت می باشند. این تمرینات مچ پای شکسته را تقویت و آن را درمان می کنند.

تمرینات زیر از کارافتادن مچ پا جلوگیری می کنند و ترمیم و التیام آن را بهبود می دهند:

حرکت دادن قدم و مچ پا به سمت بالا و پایین

حرکت دادن قدم و مچ پا به سمت داخل و بیرون

خم کردن فعال قسمت کف پایی (پلانتار) به طرف ساق پا و خم کردن قسمت پشتی (دورسال) پا به طرف جلوی ساق

اینورژن (حرکت دادن فعال کف پا به سمت داخل) و اورژن (حرکت دادن کف پا به سمت بیرون)

کشش عضله دوقلو

کشش ماهیچه نعلی یا عضله سولئوس در حالت ایستاده

تمرینات کششی را باید به محض فروکش کردن درد آغاز کرد.

خم کردن کف پا با وجود مقاومت

خم کردن مچ پا به سمت عقب با وجود مقاومت

اینورژن (حرکت دادن ایزومتریک کف پا به سمت داخل) و اورژن (حرکت دادن ایزومتریک کف پا به سمت بیرون)

برگردان کردن مچ پا درجهات مختلف با وجود مقاومت

پرس و تقویت ساق پا

تمرینات عملکردی جهت سوق دادن مچ پا به سمت تمرینات تخصصی تر از طریق انجام حرکات انفجاری تر، تغییر در جهت حرکت و حرکات جانبی یا یک طرفه شروع می شوند.

این تمرینات عبارتند از:

• لانگ
• راه رفتن سرپنجه انگشت

قدم گذاشتن به عقب

روی یک پا جستن

تمرین با کش بدنسازی

پرش روی جعبه

پیشگیری از شکستگی مچ پا

1. انجام تمرینات به منظور تقویت مچ پا و افزایش انعطاف پذیری آن
2. گرم کردن بدن قبل از انجام تمرینات ورزشی به اندازه کافی

نسخه اصلی مطلب درمان شکستگی استخوان مچ پا با روش های طب فیزیکی و توانبخشی را در سایت دکتر علی فرخانی بخوانید.

---