کاربردهای مهندسی بافت پس از سوختگی

شبکه اطلاع رسانی پزشک آن لاین [ پرتال اطلاع رساني ]آدرس وب سایت : www.pezeshkonline.ir

داغ پلاسکو هنوز سرد نشده و همچنان بسیاری از همراهان « سلامت » در تماس ها، پیامک ها و ایمیل های خود درباره روند بازسازی جسمی و روانی پس از آتش سوزی میپرسند. واقعیت این است که وقتی پوست آسیب می بیند ، کوچکترین سلولهای بنیادی اپیدرم به بازسازی آن منطقه کمک میکنند. این سلولهای تمای زنیافته به صورت نامحدود میتوانند تکثیر شوند و بافت زخم شده را ترمیم کنند. در زخم های عمیق و وسیع فرآیند ترمیم با مشکلاتی روبرو ست و گاهی با بروز زخمهای مزمن و عفونت همراه میشود. به همین دلیل باید به ترمیم سریعتر زخم کمک کرد. انجام جراحی های بافت پوستی و پیوند از پوست خود فرد معمولا در زخمها و سوختگی های سطحی امکان پذیر است اما برای سوختگی های وسیع که فرد بانک پوستی خوبی ندارد ، روش مناسبی نیست !

در این شرایط چه باید کرد ؟ دکتر محمدعلی نیلفروشزاده، متخصص پوست و مدیر کمیته طب بازیافتی، به این پرسش پاسخ میدهد:
آقای دکتر! وقتی فردی دچار سوختگی میشود و بخش وسیعی از پوست از بین میرود، برای ترمیم چه پیشنهادهایی به او ارائه میشود؟
در این شرایط معمولا پیوند پوست به 2 شیوه «اتوگرافت» و «آلوگرافت» امکانپذیر است. در سوختگی های خفیف پوست خود فرد را از نواحیای که خیلی در دید نیست و در زیبایی فرد مشکل ایجاد نمیکند، برمیدارند و به مناطقی که به پوست نیاز دارد، پیوند میزنند تا زخم سریع بسته شود. به این روش پیوند «اتوگرافت» میگویند. اگر کودکی دچار سوختگی شود، از سلول های کرانوسیت اتوگرافت بدن خود کودک که به وسیله هضم آنزیمی جداسازی شدهاند برای بازسازی پوست استفاده می کنند. در کودکان پسر از بافت ختنه گاه برمیدارند و آن را به محل زخم منتقل میکنند.

این روش مشکلات مخصوص خود را دارد و میتواند باعث انتقال عفونت های ویروسی از جمله ایدز و هپاتیت یا تحریک های ایمونولوژیک شود. با وجود این در بانک های پوستی اروپایی مقدار کمی از این بافتها در دسترس است که جواب گوی تقاضا و نیاز نیست. زمانی که آسیب شدید است ، به طوری که امکان بهبود با جراحی پوست خود فرد وجود ندارد، باید به روش های دیگری متوسل شد. نظریه هایی برای کاهش میزان آسیب مطرح شده که یکی از آنها استفاده از بافت های غیرشخصی یا همان «آلوگرافت» است. در این شرایط، بافت از شخص دیگری دریافت میشود و به بدن فرد پیوند میخورد. البته این خطر وجود دارد که سیستم ایمنی فرد با این پیوند تحریک شود و به عبارتی پیوند رد شود. به همین دلیل این روش راهکار خوبی برای حل این مشکل نیست.

روش دیگر، استفاده از جایگزین های بافتی یا اصطلاحا پوست مصنوعی است که مدتی است در بحث مهندسی بافت مطرح شده و اشکال و سیستمهای مختلفی برای آن بیان شده است. هدف در این میان، حفظ سد دفاع پوستی برای بهبود سریعتر زخم است. استفاده از پوست مصنوعی راهکاری معجزهآسا برای زمانی است که فرد دچار زخمهای وسیع شده و این کار میتواند از هدر رفتن آب آن ناحیه و آلودگی جلوگیری کند. از طرفی، به بهبود سریعتر زخم به دلیل عوامل رشدی که دارد، کمک کند و جان بیمار را نجات دهد بنابراین تحولی در ترمیم زخم محسوب میشود.

منظور از مهندسی بافت همان تهیه پوست مصنوعی است ؟
بله، مهندسی بافت به معنی تهیه مدلهایی است که در عین در دسترس بودن و قابلیت نگهداری برای مدت طولانی، گرانقیمت نباشند و بتوانند خواص فیزیولوژیکی پوست طبیعی را تقلید کنند.امروز کیتها و محصولات متنوعی از این قبیل وجود دارد که نظر سمیت و بیولوژی مورد بررسی قرار گرفتهاند و تلاش بر این بوده که شباهت کاملی به پوست داشته باشند. مطالعات مختلفی نیز در این زمینه برای انتخاب جایگزین های بافتی در حال انجام است.

و موفقیت آمیز بوده ؟
ببینید، هیچ یک از محصولات هنوز نتوانسته کاملا شبیه پوست انسان باشد و محیطی مشابه را تقلید کند و مسلما به تحقیقات بیشتری نیاز است. بررسیهای سایتوتوکسیک نیاز است تا بعد از تولید یک بافت از رد پیوند و تحریک سیستم ایمنی فرد جلوگیری شود. چالش دیگر، انتخاب بیومتریالی است که باید برای این کار مورد استفاده قرار گیرد. در مقالههای مختلف، جایگزینهای مختلفی را به عنوان پایه پوست مصنوعی معرفی کردهاند که یکی از آنها غشاهای صناعی یک یا چند لایه است.ماتریکسهای سهبعدی هم با ضخامت کامل همانند پوست واقعی میتوانند عمل کنند ولی همچنان باید تحقیقات ادامه یابد.

تاکنون چه پیشرفت هایی در این زمینه حاصل شده است ؟
اولین راهکار در این زمینه، استفاده از جایگزینهای بافتی همراه کشت سلولهای فیبروبلاست، کرانوسیت و ملانوسیتها و سلولهای لانگرهانس بود که با ایجاد سیگنالهای طبیعی میتوانند به ایجاد محیطی شبیه پوست کمک کنند اما این بافتها قبل از اینکه بتوانند ایمپلنت یا پیوند شوند، نمیتوانند عروقسازی را به درستی انجام دهند و این مشکل در بسیاری از بافتهای جایگزینشده دیده شده است.

آیا امروزه بافت مصنوعی پوست در بازار جهانی و بازار ایران وجود دارد یا هنوز در حد آزمایش هستیم ؟
تاکنون محصولات بیولوژیک و سنتتیک بسیاری در محیط آزمایشگاه مورد بررسی قرار گرفته که برخی از آنها حتی ممکن است در بازار موجود باشد امااین محصولات بسیار کم تولید میشوند و در دسترس نیستند و گران محسوب میشوند. پوست مصنوعی در دنیا با عناوین تجاری مختلفی به فروش میرسد. یکی از آنها «سلادرم» است که استفاده از آن و موفقیتآمیز بودن پیوندش به بافتهای عروقی ثابت شده است.«الودرم» نیز جایگزین بافتی بدون سلول است که به کمک سلولهای خود فرد عروقرسانی را بهتر میکند اما برخی تحقیقات نشان داده تحریککننده پاسخهای ایمنی است. «درماگرافت» از سلولهای فیبروبلاست پوست ختنه گاه بر پایه پلیگلاکتین کشت داده میشود و به بهبود زخم کمک میکند. نکته مهم اینجاست که پوست مصنوعی میتواند به بهبود زخمهای وسیع کمک کند به شرط اینکه فرآورده تولیدشده استاندارد باقیمت مناسب باشد. از طرفی، مدت زیادی قابلنگهداری باشد و بتواند به صورت گسترده در بازار فروش بماند زیرا استاندارد کردن محصولات ضروری است.در ایران نیز پوست مصنوعی تولید شده و تحقیقات در این زمینه در مراکز تحقیقاتی انجام میشود اما هنوز تحقیقات بیشتری لازم است تا پوست مصنوعی بتواند بهعنوان یک فرآورده تجاری وارد بازار شود.
مصاحبه هفته نامه سلامت با دکتر نیلفروش زاده رییس انجمن متخصصان پوست