فیبرومیالژیا یا دردهای مزمن عظلانی اسکلتی و درمان آن

دکتر محمد والی پور [ متخصص روانپزشکی ]آدرس وب سایت : www.drvalipour.ir
آدرس مطب : اصفهان ، خیابان آمادگاه ، ساختمان سپاهان ، طبقه 4 تلفن مطب : 32241146 - 031

فیبرومیالژیا
وجه مشخصه فیبرومیالژیا درد وسفتی بافتهای نرم نظیر عضلات، رباطها و تاندونهاست. درد و حساسیت در نقاط خاصی وجود دارند که به نقاط اغازگر یا trigger points معروفند . نواحی گردن و قفسه سینه بیش از همه درگیر میشوند. ولی درد ممکن است در بازو ها ، پاها، کمر یا شانه ها احساس شود همراه با درد نشانه های اضطراب ، خستگی و ناتوانی در خوابیدن به علت درد وجود دارد. هیچگونه یافته آزمایشگاهی تشخیصگذاری وجود ندارد. تشخیص عمدتابعد از رد بیماریهای روماتیسمی یا کم کاری تیرویید گذاشته میشود.

شیوع
این بیماری در زنان شایعتر از مردان است این اختلال در اکثر کشورها، نژادها، و در تمام نواحی آب و هوایی دیده میشود. بر خلاف برخی گزارشهای پیشین، فیبرومیالژی تنها در در زنان جوان دیده نمیشود، بلکه بیشترین میزان شیوع در زنان، ۵۰ سالگی است. میزان شیوع با افزایش سن، افزایش مییابد. همچنین فیبرومیالژی در کودکان نیز دیده میشود که البته چندان شایع نیست. شیوع فیبرومیالژی در برخی مراکز روماتولوژی تا ۲۰٪ نیز گزارش شده است. اکثر بیماران با تظاهرات فیبرومیالژی بین ۳۰ تا ۵۰ سال دارند

پاتوفیزیولوژی و علل
علت آن ناشناخته است با این حال اغلب استرس زمینه ساز آن است و سبب اسپاسم شریانی موضعی ودر نتیجه اختلال اکسیژن رسانی در مناطق مبتلا میشود. افراد دچار فیبرومیالژیا، دارای آستانه درد پایینی هستند. این کاهش آستانه درد، به دلیل افزایش حساسیت مغز نسبت به علامتهای درد میباشد. محققان بر اساس این نظریه، بر این باورند که تحریک عصبی باعث تغییراتی در مغز افراد مبتلا به فیبرومیالژیا میشود. این تغییرات شامل افزایش غیر طبیعی در مقدار مواد شیمیایی در مغز (یا تغییراتی در انتقال دهندههای عصبی ) میباشد. به علاوه، گیرندههای درد در مغز، درد را به یاد میآورند و بسیار حساس میشوند و این خود دلیلی برای نشان دادن بیش از حد درد میباشد.

به احتمال زیاد بروز این بیماری نتیجه ترکیبی از عوامل متعددی چون موارد زیر است :
- ژنتیک : از آنجایی که فیبرومیالژیا معمولاً ارثی است، احتمالاً جهشهای ژنی خاصی فرد را مستعد ابتلا به این اختلال میسازد.
- عفونت : ظاهراً بعضی بیماریها موجب بروز یا تشدید فیبرومیالژیا میشوند.
- ضربه روحی یا جسمی : اختلالهای فشاری پس از وارد شدن ضربههای جسمی و روحی را در ابتلا به فیبرومیالژیا مؤثر میدانند

علایم بالینی
ویژگیهای اصلی فیبرومیالژی درد منتشر در بافت نرم است که معمولاً با جملاتی نظیر سوزش، خارش و ... بیان میشود. درد ممکن است در گردن، پشت، سینه، بازوها و پاها حس شود. بعلاوه بیماران ممکن است از خشکی صبحگاهی، خستگی، اختلالات خواب یا سردرد شاکی باشند. درد منتشر بوده و باید به مدت 3 ماه ادامه داشته باشد و در یک محل متمرکز نباشد. درگیری با درد شامل هر دو طرف چپ و راست بدن، بالا و پایین کمر و اسکلت محوری میشود. در فیبرومیالژیا 18 نقطه از بدن ممکن است درگیر باشد و برای محرز شدن تشخیص باید لااقل 11 نقطه ازین نقاط به لمس یا فشار حساس باشند. این نقاط دوطرفه عبارتند از پشت سر، پایین گردن، ناحیه تراپزیوس یا پشت شانه ، فوق خاره ای در لگن ، دنده دوم قفسه سینه، اپی کندیل (برآمدگی) خارجی اسخوان ران در زانو، بان، تروکانتر بزرگ در کنار خارجی بالای ران ، زانوها

متخصصان از واژه های پزشکی زیر برای توصیف این عارضه استفاده میکنند :
- هایپرآلژزیا ـ حساسیت بیش از اندازه به درد
- آلودینیا ـ شعله ور شدن احساس درد در اثر عاملی که اصلاً دردناک نیست، مانند لمس بسیار ملایم.
بیمار نسبت به مواردی چون دود، غذاهای خاص و نورهای درخشان نیز حساسیت پیدا میکند. قرار گرفتن در معرض چیزی که نسبت به آن حساسیت ایجاد شده است، دیگر علائم فیبرومیالژیا را نیز برمیانگیزد.بیماریهای شایع همراه شامل سندرم روده تحریک پذیر،سندرم خستگی مزمن،افسردگی، سردرد مزمن، آلرژیهای دارویی متعدد،سندرم پیش از قاعدگی و اختلالات اضطرابی است.

تشخیص
تشخیص فیبرومیالژی بالینی است. بر اساس معیارهایای سیآر (ACR) :
1. وجود سابقه درد مزمن(بالای ۳ ماه) و منتشر (بالا و پایین کمر و دو طرفه)
2. درد در ۱۱ نقطه از ۱۸ نقطه حساس در معاینه (لمس) تشخیصی
کرایتریای انجمن روماتولوژی آمریکا برای سندرم فیبرومیالژی، فیبرومیالژی را به عنوان سندرمی با درد منتشر و تندرنس در ۱۱ یا بیشتر از ۱۸ نقطه مشخص تعریف کرده است. بررسیهای آزمایشگاهی و رادیولوژیک معمولاً غیرقابل اطمینانند .

درمان
برنامههای درمانی چند وجهی متشکل از خدمات پزشکی، توان بخشی و متخصصینسلامت روانی لازم است. اکثریت بیماران سالها به فیبرومیالژی مبتلا بودند تا نهایتاً بیماری آنها تشخیص داده شود. بیشتر آنها بررسیهای تشخیصی فراوانی را پشت سر گذاشته و با متخصصین متعددی مشورت کردهاند.

درمانهای دارویی
تا به حال داروهای ضد التهاب، ضد درد و محرکهای CNS در درمان فیبرومیالژی استفاده شدهاند در برخی بیماران در دراز مدت اثر درمانی سه حلقه ایها کاهش مییابد. سایر داروهای محرک CNS که در درمان فیبرومیالژی موثرند مهارکنندههای انتخابی سروتونین(SSRI) هستند.

داروها میتواند به تسکین درد فیبرومیالژیا و بهبود وضعیت خواب کمک کند. داروهای معمول عبارتند از :
- داروهای مسکن : داروهای مسکن بدون نسخه نظیر استامینوفن ، ایبوپروفن . مصرف داروهای مخدر توصیه نمیشود زیرا اعتیادآور بوده و حتی در بلند مدت درد را تشدید کنند.
- داروهای ضد افسردگی : دولوکستین (سیمبالتا) و میلناسیپران (ساولا) میتوانند به تخفیف درد و خستگی ناشی از فیبرومیالژیا کمک نمایند. پزشک ممکن است برای کمک به بهبود وضعیت خواب برایتان آمیتریپتیلین تجویز کند.
- داروهای ضد تشنج : گاباپنیتین (نورونتین، گرالیس) بعضی اوقات در کاهش علائم فیبرومیالژیا مفید است، در حالی که پرگابالین (لیریکا) اولین دارویی بود که سازمان غذا و دارو آن را برای درمان فیبرومیالژیا تأیید کرد.

درمانهای غیر دارویی
- کم کردن استرس با تنفس عمیق و حفظ آرامش
- به اندازه کافی خوابیدن :با چرت نزدن در طی روز و در یک ساعت معین بیدار شدن و هر شب در یک ساعت معین به خواب رفتن، این مشکل اصلاح میشود.
- به طور مرتب ورزش کردن :ورزش کردن، باعث کاهش علائم بیماری میشود. ورزشهای کششی، درست نشستن و پیاده روی، شنا ، دوچرخه سواری و ورزشهای آبی مفید میباشد.
- به اندازه فعالیت داشتن :نه آن اندازه که خود را خسته کنید و نه آنقدر کم، که حوصله ی تان سر رود.
- خوب و متنوع خوردن شامل :اسید مالیک موجود در سیب خستگی و درد عضلانی را از بین میبرد
- منیزیوم :برای تولید انرژی و از بین برنده خستگی
- ویتامین D :برای تقویت عضلات و کاهش درد عضلات
- ویتامین B۳ برای بهبود گردش خون و کاهش درد
- ویتامین B۱۲ :خستگی را از بین میبرد
- کوآنزیم Q۱۰ و انتی اکسیدانها :بهبود عملکرد سیستم ایمنی و رساندن اکسیژن به بافتها و کاهش درد
- گرد فلفل قرمز یا کاپسایسین :برای بهبود جریان خون و کاهش درد
- مواد غذایی خاص مثل آسپارتام (شیرین کننده مصنوعی)، گلوتامات سدیم (در صنایع غذایی استفاده می شود)، کافئین و گوجه فرنگی بنظر می رسد علایم بیماری را در برخی بیماران بدتر می کند. اما پرهیز از این غذاها به هر کسی کمک نخواهد کرد. برای اینکه بفهمید چه غذایی برای شما اثر سوء دارد، سعی کنید یکی از مواد غذایی را که به آن مشکوک هستید در یک زمان خاص از فهرست غذاهایتان خارج کرده و ببینید آیا علایم شما بهتر می شود یا خیر
- مصرف کمترکافئین
- برخی از بیماران با مصرف مکملهای گیاهی مانند اکیناسه، کوهوش سیاه، اسطوخودوس، خار مریم و ویتامینهای گروهB شاهد بهبود وضعیت خواب یا افزایش انرژی خود بودند.
- مکمل های غذایی طبیعی : با این که مطالعات به موضوع مکملهای غذایی و فیبرومیالژیا محدود شده است، برخی از بیماران با مصرف مکمل های غذایی طبیعی بدون نسخه از قبیل 5-HTP، ملاتونین، مخمر سنت جان، ال کارنیتین،و نیز پروبیوتیکها احساس آرامش داشتهاند.
- شکلات تلخ باعث افزایش سروتونین می شود. سروتونین هورمونی است که باعث شادی و تقویت روحیه می گردد.
- تزریق در نقاط حساس : پزشک در مواجهه با درد شدید داروهای بیحسی موضعی مانند لیدوکائین را مستقیماً درون نقاط ماشهای دردناک تزریق میکند. این عمل درد را به میزان چشمگیری کاهش میدهد، اما متأسفانه اثر آن پس از حداکثر 3 تا 4 هفته از بین میرود.
- ماساژ : باعث کاهش ضربان قلب، شل کردن عضلات، بهبودی دامنه حرکت مفاصل و افزایش تولید ناقلین طبیعی درد در بدن می شود و استرس و عصبانیت را از بین میبرد. ماساژ عضلههای دردناک را تسکین میدهد، درد را فرومینشاند و خواب بیمار را بهبود میبخشد. در ماساژ درمانی فیبرومیالژیا غالباً کشش ملایم و دیگر روشهای فیزیوتراپی نیز به کار برده میشود.

- بسیاری از مبتلایان به فیبرومیالژیا در تمرکز کردن مشکل دارند، پدیده ای که به Fibro Fog معروف است. در حالیکه درمان هایی که برای تسکین درد و برطرف کردن مشکل خواب بکار می رود، بر تمرکز فرد نیز تاثیر مثبت می گذارد اما کارهای دیگری نیز می توان برای افزایش تمرکز انجام داد. نکاتی را که نیاز دارید به خاطر بیاورید یادداشت کنید، ذهن خود را با خواندن یا حل کردن معما مثلا حل جدول فعال نگه دارید.

- کایروپراکتیک : کایروپراکتیکنوعی روش درمانی است که با دستکاری ستون فقرات و نخاع باعث کاهش درد و عملکرد بهتر بدن شده و فرایند بهبود طبیعی را سرعت می بخشد. این روش در بیماری های مختلفی که باعث درد های مزمن می شدند، آزمایش شده است. این تحقیقات نشان می دهد کهکایروپراکتیکیک مسکن مناسب برای درد های کمر، گردن و همچنین سردرد است. ولی باز هم در مبحث فیبرومیالژیا، سازمان های متولی بهداشت و سلامت هنوز نتوانسته اند مدارک کافی را برای اثبات مؤثر بودن این روش پیدا کنند.

- هورمون ملاتونین : ملاتونین نوعی هورمون طبیعی است که گفته شده در بدن نقش خواب آور دارد. این هورمون به صورت قرص نیز موجود است و عموما برای درمان کم خوابی استفاده می شود. اما می تواند برای درمان افسردگی، خستگی مفرط و فیبرومیالژیا نیز تجویز شود.ورزش : کارشناسان بر این باورند که ورزش برای حفظ قدرت و انعطافپذیری عضلات، کنترل وزن و نیز کمک به ادامه فعالیت در سایر عرصه های زندگی امری ضروری به شمار میرود. در واقع، ورزش و فعالیت این امکان را به بیماران میدهد تا حدودی بر فیبرومیالژیا و میزان احساس دردشان کنترل داشته باشند.

زمانی که برنامه تمرینی تان را شروع میکنید، سه نوع تمرین ورزشی متفاوت را باید مد نظر قرار دهید :
- تمرینات دامنه حرکتی یا کششی : این تمرینات شامل حرکت دادن یک مفصل تا آخرین حد ممکن (بدون درد) یا تا دامنه کامل حرکت می شود. تمرینات دامنه حرکتی یا کشش به حفظ انعطافپذیری گروههای عضلانی شما کمک می کند..

- تمرینات استقامتی یا موقعیتی : هنگامی که آستانه تحملتان را با ورزشهای مناسب قلب و عروق مانند پیاده روی، دوچرخه سواری یا شنا بالا میبرید، نسبت به این که صرفاً عضلاتتان را تقویت کنید فعالیت بیشتری انجام می دهید. شما با این کار هم چنین به موقعیتی بدن، تقویت عضلات و ایجاد هماهنگی و استقامت میپردازید. علاوه بر این، تمرینات استقامتی به کاهش وزن کمک میکند.

- تمرینات قدرتی : این تمرینات به شکلگیری عضلات و تاندونهای قوی مورد نیاز برای نگهداری مفاصل کمک میکنند. تعدادی از بررسیها نشان میدهد که تمرینات قدرتی میتواند علائم فیبرومیالژیا را بهبود ببخشد.

ورزشهای ملایمی مانند پیاده روی یا شنا استرس و فشار عصبی را کاهش میدهد. کشش و تقویت عضلات نیز در تسکین درد مؤثر است. البته نباید زیادهروی کرد و از حد متوسط فراتر رفت، چون تقلای جسمی بیش از اندازه علائم فیبرومیالژیا را تشدید میکند.

بیماری فیبرومیالژیا و رابطه جنسی
بیماران دچار فیبرومیالژیا ، ممکن است مشکلاتی در زندگی زناشوئی و یا روابط جنسی خود داشته باشند درد عمیق ماهیچه ای و خشکی فیبرومیالژیا ممکن است بیمار را از لذت بردن مانند سابق در رابطه جنسی باز نگه دارد.این مشکل برای افراد مبتلا به هر بیماری مزمن، غیر معمولی نیست که در مورد داشتن مشکل در زندگی زناشوئی خود شکایت کند. نه تنها رابطه جنسی روابط صمیمی را تقویت میکند، بلکه مقاربت جنسی موجب آزاد شدن اندورفین ها میشود. اینها مخدرهای طبیعی بدن هستند که به کاهش درد و افزایش راحتی کمک میکنند. صحبت آشکار با دکتر خود و پس از چند راهنمایی عملی می تواند به حل و فصل مسائل مربوط به فیبرومیالژیا ، درد ، و رابطه جنسی کمک کند.همچنین برای برخی بیماران ، داشتن علائم ناراحت کننده فیبرومیالژیا ، شامل درد مداوم ، خستگی ، اضطراب ، و خشکی، بدون در نظر گرفتن فعالیت فیزیکی یا فعالیت جنسی به اندازه کافی دشوار است.برخی از بیماران فیبرومیالژیا بخاطر ترس از صدمه بیشتر و درد، از آرمان های عاشقانه خود دست میکشند.

با این حال صمیمی بودن با شریک زندگی خود هنوز هم ممکن است. با درد فیبرومیالژیا در نقاط حساس ، نیاز دارید که در طول مقاربت جنسی راحترین حالت را پیدا کنیدیک حمام آب گرم قبل از رابطه جنسی میتواند به درد فیبرومیالژیا کمک کند.حرارت مرطوب ، مانند دوش گرفتن در حمام آب گرم ، می تواند به کم شدن درد کمک کند و ممکن است به شما اجازه دهد از رابطه جنسی لذت ببرید - و یا هر ورزشی - بدون اضافه شدن درد. گرما جریان خون را در محل درد افزایش می دهد و خشکی کاهش می یابد ، مهم است بدانید که، همراه با درد ، سفتی ازعلائم مهم فیبرومیالژیا است. برنامه های منظم گرمای مرطوب یا حمام گرم به طور موقت به کاهش درد ماهیچه ها و یا نقاط حساس درد ، کاهش اسپاسم عضلانی ، و کاهش التهاب کمک می کند.