سونوگرافی لگن برای بررسی رحم و تخمدان ها

دکتر غلامرضا سیف [ متخصص رادیولوژی و سونوگرافی ]آدرس وب سایت : www.drseif-radiology.ir
آدرس مطب : تهران ، یوسف آباد ، خیابان فتحی شقاقی ، بین چهلستون و بیستون ، راديولوژي و سونوگرافي شقایق تلفن مطب : 88553155 - 021

سونوگرافی لگن جهت بررسی رحم و تخمدان ها ‎, برای اندازه گیری و ارزیابی ارگان های قرار گرفته در لگن در خانم ها استفاده می گردد و شامل موارد زیر می باشد :
1. شکل ، اندازه و محل قرارگیری رحم و تخمدان ها
2. ضخامت ، اکوژنیستی ( تیرگی یا روشنی تصاویر در رابطه با دانسیته بافتی ) و وجود مایع یا توده در رحم ، لوله های فالوپ یا نزدیک به مثانه
3. طول و ضخامت گردن رحم
4. تغییر شکل در مثانه
5. جریان خون در ارگان های لگن سونوگرافی لگن میتواند اطلاعات زیادی در مورد اندازه ، محل و ساختمان توده های لگنی ارائه نماید.

سونوگرافی لگن میتواند برای تشخیص و کمک به درمان اختلالات زیر استفاده شود :

1. اختلال در ساختمان آناتومیک رحم
2. تومور های فیبروئید ، توده ها ، سیست ها و سایر انواع توده ها و سایر انواع تومور ها در پلوریس
3. وجود و محل
IUD 4. وجود عفونت ها و اختلالات التهابی داخل لگن (PID)
5. خونریزی بعد از یائسگی.
در سالهای قبل سونوگرافی هایی که جهت روئیت رحم و ضمائم انجام میگرفت فقط از طریق شکم قابل اجرا بود. در این روش لازم است تا مثانه پر از ادرار باشد تا امواج صوتی به لگن منتقل شود با وجود این، امروزه از تکنیک استاندارد سونوگرافی واژینال برای دیدن رحم و تخمدانها استفاده میشود که در طی آن یک وسیله بلند و نازک را داخل واژن نموده و اعضای لگنی را به تصویر میکشند. این روش نیز برای بیماران راحت است و به علت نزدیکی وسیله به ساختمانهای لگنی تصاویر بهتر و واضحتری را هم در اختیار پزشک قرار میدهد.سونوگرافی عالیترین روش تشخیص مراحل بسیار ابتدایی یک حاملگی است. با وجود تمام مطالب فوق، با سونوگرافی نمیتوان خیلی خوب و با اطمینان طبیعی یا غیرطبیعی بودن لوله ها را بررسی نمود.

با سونوگرافی تخمدان ها پزشک رادیولوژیست این امکان را پیدا میکند تا از زمان دقیق رسیدن تخمکها به بلوغ نهایی و همچنین زمانی که زن تخمک گذاری میکند اطلاع حاصل نماید. پس سونوگرافی جزء اصول پایه و اساسی در درمان نازایی است، زیرا اغلب درمانهای موجود در حوالی زمان تخمک گذاری زن قابل اجرا میباشد. معمولاً، با انجام سونوگرافی های روزانه میتوان چگونگی رشد فولیکول را که بصورت حبابهای سیاهرنگ نمایان میگردد بررسی نمود. بیشتر زنان میتوانند فولیکولهای خود را در روی صفحه نمایشگر دستگاه سونوگرافی مشاهده کنند و متوجه می شوند که فولیکولهای آنها پاره شده است یاخیر.
یکی از دیگر فواید سونوگرافی اندازه گیری ضخامت جدار داخلی رحم یعنی همان اندومتر است. هورمون استروژن که موجب نازک شدن جدار فولیکول میگردد باعث افزایش ضخامت اندومتر میشود. پزشک با توجه به ضخامت و روشنی اندومتر در تصاویر سونوگرافی میتواند تصور خوبی از میزان استروژن تولید شده و در نتیجه کیفیت تخمک به دست آورد

کیست تخمدان :

یکی از شایعترین یافته های دستگاه سونوگرافی یک کیست تخمدانی است. کیست تجمعی از مایع در داخل تخمدان است که توسط جدار نازک احاطه شده است. معمولاً، کیستهای تخمدان فونکسیونل یا عملکردی بوده و بیماری نیستند و ممکن است بخودی خود برطرف شوند. در حین تخمک گذاری، یک تخمک رشد نموده ولی نمیتواند پاره شده و تخمک را آزاد نماید. مایع فولیکول بجای اینکه جذب شود، در داخل فولیکول باقی مانده و تشکیل یک کیست فولیکولار را میدهد. نوع دیگر کیست فونکسیونل تخمدان کورپوس لوتئوم است و زمانی تشکیل میشود که فولیکول از خون پر میشود.

معمولاً کیستهای عملکردی تخمدان خود بخود جذب میشوند و نباید با شرایط پاتولوژیک دیگر مثل کیستهای تخمدان بخصوص تخمدان پلی کیستیک، کیست اندومتریوز، یا کیستهای سرطانی اشتباه شود. پزشک میتواند نوع کیست را بر اساس رنگ مربوطه تشخیص دهد. کیستهای ساده دیواره نازک دارند و بصورت یک حباب سیاه بزرگ دیده میشوند. کیستهای حاوی خون ( بعنوان مثال کیست شکلاتی در بیماران دچار اندومتریوز ) در داخل خود یک سایهای دارد که بصورت سفید دیده می شود، و در واقع بصورت یک توده پیچیده به نظر میرسند.
شیوع کیستهای فولیکولار در زنان نابارور بعلت مصرف داروهایی مثل کلومیفن و آمپول HMG برای تحریک تخمک گذاری افزایش مییابد. کیستهای فونکسیونل تخمدان معمولاً در عرض 60 روز بدون درمان برطرف میشوند. بهرحال، اگر کیست بزرگتر از 6 سانتیمتر باشد یا بیش از 6 هفته باقی بماند، نیاز به انجام آزمایشات تکمیلی خواهد بود.