بافت آندومتریال یا همان بافت مخاط رحم شامل غده، گلبول های خون و بافت های همبند است و معمولاً درون رحم رشد می کند تا رحم را آماده برای تخمک گذاری کند. این بافت به صورت طبیعی در داخل حفره رحم وجود دارد و به صورت ماهیانه دچار تغییرات قاعدگی می شود. تا زمانی که آندومتر در داخل حفره رحم قرار دارد همه چیز طبیعی است؛ اما مشکل زمانی ایجاد می شود که این بافت به قسمت های دیگر بدن مانند داخل لگن سرک می کشد و به طور نابجا در این بخش قرار می گیرد. این بافت ها در داخل لگن دچار التهاب، خونریزی و چسبندگی داخل لگن شده و همچنین موجب به وجود آمدن کیست های مکرر در تخمدان می شوند. با التهاب و کششی که روی اعصاب و بافت ها وارد می شود موجب ایجاد درد لگنی مزمن شود. معمولاً این دردها با شدت زیادی در خانم های جوان بروز می کند و در سنین باروری نیز ممکن است موجب بروز مشکلات ناباروری شود.

مکان هایی که ممکن است درگیر آندومتریوز شوند اجزای داخل لگن می باشند. تخمدان ها و عضله های رحم مهمترین قسمت هایی هستند که از هجوم این بافت در امان نیستند. سونوگرافی آندومتریوز می تواند به پزشک کمک کند تا بافت و کیست هایی را که ممکن است نشانه آندومتریوز باشند شناسی کند. این روش یک روش تصویربرداری ساده و ایمن است که اگر علائم مرتبط با آندومتریوز را تجربه کنید ممکن است تجویز شود. پزشک ممکن است از سونوگرافی ترانس واژینال یا سونوگرافی شکمی استفاده کند. هر دو نوع سونوگرافی تصاویری از اندام های تولید مثل را فراهم می کنند. این ابزار به پزشک در شناسایی کیست های مرتبط با آندومتریوز کمک می کنند.

علت بیماری آندومتریوز

• قاعدگی عقب گرد: بیشترین علت آندومتریوز می باشد، در این حالت، خون قاعدگی از بدن خارج نمی گردد و لوله های رحمی کمک می کنند تا سلول های آندومتر وارد ناحیه لگن شده و خونریزی در طول این مدت اتفاق می افتد.
• رشد سلول های جنینی: حفره های لگنی و شکمی می توانند توسط سلولهای آندومتریوز پوشانده شوند. بعد از پوشش چند ناحیه، تبدیل به بافت آندومتر می شود، در نتیجه آندومتریوز انتشار می یابد.
• زخم جراحی: در جراحی هایی مانند سزارین، سلول های آندومتر قابلیت این را دارند تا به محل جراحی خود را برسانند.
• انتقال سلول های آندومتر: رگ های خونی یا مایع تشکیل شده از لنف، سلول های اندومتر را به سایر قسمت های بدن می برند.
• مشکل در سیستم ایمنی: وجود ضعف در سیستم ایمنی بدن باعث می شود که بدن توانایی تشخیص بافت اندومتر را که در بیرون از رحم ساخته می شود را نداشته باشد و نتواند آن را از بین ببرد.

علائم بیماری آندومتریوز

بیماری آندومتریوز در بسیاری از موارد بی علامت است؛ ولی گاهی علامت دار می باشد که علائم آن عبارتند از:

• درد لگن، از اولین و بارزترین علائم آندومتریوز است که با گذشت زمان بدتر می شود. درد لگن و گرفتگی عضلات ممکن است قبل از عادت ماهیانه شروع شده و چندین روز بعد از عادت ماهیانه ادامه داشته باشد.
• داشتن عادت ماهیانه دردناک
• ممکن است در زمان قاعدگی خونریزی بیش از حد باشد و یا حتی بین دو قاعدگی خونریزی داشته باشید.
• درد در هنگام و یا بعد از ارتباط جنسی
• درد زمان اجابت مزاج و ادرار کردن
• احساس گرفتگی شکمی در ارتباط جنسی
• نازایی در زنان
• درد در هنگام معاینه ناحیه لگن
• اسهال
• یبوست
• خستگی
• نفخ و حالت تهوع در زمان قاعدگی
• علائم آندومتریوز در زمان بارداری به طور موقت و با قطع پریودها در یائسگی علائم آن بطور کلی از بین می روند.

عوامل خطر آندومتریوز

با هر رده سنی ممکن است شما به بیماری آندومتریوز مبتلا شوید؛ ولی بعضی عوامل هستند که درصد ابتلا به این بیماری را افزایش می دهد، این موارد عبارتند از:

• بیشتر در افرادی با رده سنی سی تا 40 سال و افرادی که باردار نشده اند مشاهده می شود.
• مبتلا شدن یکی از افراد خانواده یا حتی نزدیکان به این بیماری
• مصرف الکل
• نداشتن فعالیت های ورزشی
• مصرف کافئین
• داشتن خونریزی زیاد در عادت ماهانه یعنی بیشتر از 7 روز
• بیماری های خود ایمنی
• داشتن آلرژی (آسم)
• مبتلا بودن به سرطان تخمدان و سرطان سینه

مراحل بیماری آندومتریوز

مراحل بیماری آندومتریوز بر اساس تعداد، اندازه، محل و شدت ضایعه، چسبندگی ها و کیست ها، به 4 مرحله تقسیم بندی می شوند. این مرحله بندی ها به شرح زیر هستند:

• مرحله 1: نشان دهنده حداقل علائم قابل مشاهده از آندومتریوز به همراه چند ضایعه سطحی است.
• مرحله 2: نشان دهنده بیماری خفیف با ضایعات عمیقتر است.
• مرحله 3: نشان دهنده آندومتریوز متوسط همراه با تعداد زیادی ضایعات عمیق، کیست های کوچک در یک یا هر دو تخمدان و وجود چسبندگی است.
• مرحله 4: نوع شدید بیماری همراه با ضایعات عمیق، کیست های بزرگ در یک یا هر دو تخمدان و چسبندگی های متعدد است.

دلایل انجام سونوگرافي آندومتريوز

پزشک از این سونوگرافی به منظور تشخیص و درمان بیماری های زیر استفاده می نماید:

• در صورتی که فرد پس از ازدواج و با اقدام به باروری، باردار نشود.
• در صورتی که مسیر خونریزی قاعدگی مسدود باشد و خونریزی قاعدگی به طور طبیعی از بدن خارج نشود.
• در صورتی که فرد سابقه عفونت های لگنی و اختلالات رحمی داشته باشد.
• در صورتی که یکی از افراد نزدیک به شما سابقه بیماری اندومتریوز داشته باشد.
• تشخیص اندومتریوز با سونوگرافی می تواند ضخیم شدن غیر عادی بافت ها، کیست اندومتریوما (توده های کیست مانند در تخمدان) و ضایعات و برآمدگی های عمیق را نشان داد. بعلاوه یکی از راه های تشخیص کیست شکلاتی در تخمدان که اغلب زنان ممکن است به همراه آندومتریوز به آن دچار باشند آزمایش سونوگرافی است.

نحوه آماده شدن برای سونوگرافی آندومتریوز

سونوگرافیست ممکن است از بیمار بخواهد با مثانه خالی یا پر به اتاق برود. همچنین ممکن است از بیمار خواسته شود که روده خود را تخلیه کنید تا برای سونوگرافی آماده شود.

نحوه انجام سونوگرافی در بارداری

دو نوع سونوگرافی اصلی وجود دارد که عبارتند از: سونوگرافی ترانس واژینال و ترانس ابدومینال. نوع سونوگرافی که انجام می دهید بستگی به پزشک شما دارد که کدام نوع را انجام دهید. در ادامه نحوه انجام هر یک از این سونوگرافی ها را بررسی می کنیم:

سونوگرافی ترانس واژینال

در سونوگرافی ترانس واژینال ، یک پروب کوچک در پوششی شبیه کاندوم استریل به داخل واژن وارد می شود. سپس پزشک، پروب را درون واژن حرکت می دهد تا با ساطع شدن امواج صوتی، رحم شما را اسکن کرده و نتایج آن را روی صفحه نمایش مشاهده کند. در این حالت کمی احساس فشار خواهید کرد؛ اما دردی حس نمی کنید.

سونوگرافی ترانس ابدومینال

برای انجام سونوگرافی ترانس ابدومینال، لازم است که مثانه شما کاملاً پر باشد تا بتوان تصویر واضحی از جنین و اندام های تولید مثل شما به دست آورد. در حین انجام سونوگرافی ترانس ابدومینال، باید روی میز معاینه یا تخت دراز بکشید. سپس پزشک، ژل مخصوصی را روی شکم و ناحیه لگن شما استعمال می کند. این ژل به حرکت صحیح امواج صوتی کمک می کند. در مرحله بعدی، پزشک دستگاه پروب را روی شکم شما قرار می دهد و آن را برای گرفتن تصاویر سیاه و سفید بر روی صفحه اولتراسوند (صفحه نمایشگری که تصاویر درون شکم را نشان می دهد) حرکت می دهد.

بهترین زمان سونوگرافی برای تشخیص آندومتریوز

طبق توصیه پزشک، در هر روزی از دوره و یا بلافاصله بعد از اتمام دوره عادت ماهیانه سونوگرافی انجام خواهد شد که اکثر بیماری ها در این دوره قابل تشخیص هستند.

عوارض سونوگرافی اندومتریوز

سونوگرافی مانند سی تی اسکن و رادیوگرافی از اشعه X-ray استفاده نمی کند، بنابراین سونوگرافی روشی امن و بی خطر است و عارضه جانبی ندارد.

هزینه سونوگرافی اندومتریوز

هزینه انجام آن بستگی به این که در کدام مرکز دولتی یا خصوصی انجام شود متفاوت است.

نسخه اصلی مطلب سونوگرافی آندومتریوز چیست و چه کاربردی دارد؟ را در سایت دکتر غلامرضا سیف بخوانید.

---