تیرگی پوست یا هیپرپیگمانتاسیون لزوما یک بیماری نیست، بلکه اصطلاحی است که برای پوستی که تیره شده است کاربرد دارد. این تیرگی پوست می تواند به صورت تکه های کوچک اتفاق بیافتد یا مناطق وسیعی را تحت پوشش قرار دهد و بر کل بدن تاثیر بگذارد. گرچه افزایش رنگدانه ها معمولا به خودی خود مضر نیست اما می تواند نشانه ای از یک بیماری پزشکی دیگر باشد. در این مقاله در مورد انواع هایپرپیگمانتاسیون، علل و نحوه درمان آن به تفصیل توضیح می دهند.
رنگ پوست به دلیل وجود رنگدانه هایی به نام ملانین است که در سطح پوست وجود دارند. تیرگی پوست زمانی اتفاق می افتد که تولید این رنگدانه ها افزایش یافته و در اثر تجمع آن رنگ پوست تیره می شود. وقتی فقط برخی از مناطق پوست بیش از حد معمول ملانین تولید می کنند، لکه های تیره روی پوست ایجاد می شود و سایر نواحی پوست رنگ طبیعی خود را حفظ می کند. ملانین به پوست، چشم ها و موی شما رنگ می بخشد. تیرگی پوست در تمامی نژادها دیده می شود.
انرژی پرتوهای فرابنفش نور خورشید توسط ملانین جذب می شود تا به این طریق از آسیب دیدن پوست جلوگیری کند. این موضوع نیز به نوبه خود می تواند باعث تیره تر شدن پوست شود.

شکل 1 تیرگی پوست یا هیپرپیگمانتاسیون

تیرگی پوست ممکن است در اثر ترکیبی از عوامل نظیر قرارگیری در معرض نور خورشید یا واکنش های آلرژیک نسبت به مواد گیاهی یا شیمیایی خاص نیز ایجاد شود. در برخی موارد نظیر دوران بارداری یا استفاده از قرص های ضدبارداری نیز پوست به صورت گذرا تیره می شود.

انواع هایپرپیگمنتاسیون

انواع مختلفی از هایپرپیگمنتاسیون وجود دارد.

1. ژنتیک: رنگ برخی از افراد به صورت ژنتیکی تیره است، بعضی افراد مستعد به کک و مک هستند و بعضی دیگر پوستشان مستعد به تیر شدن سریع در برابر آفتاب است و حتی در اثر تماس چند دقیقه ای با آفتاب به سرعت دچار تیرگی یا لکه های پوستی می شوند.
2. ملاسما : اعتقاد بر این است که ملاسما در اثر تغییرات هورمونی ایجاد می شود و ممکن است در دوران بارداری ایجاد شود. ملاسما بیشتر در صورت ظاهر می شود.
3. لکه های خورشید: لکه های آفتاب که لکه های کبدی یا لنتیگوهای خورشیدی نیز نامیده می شوند، شایع هستند. لنتیگوها پس از قرار گرفتن افراد در معرض آفتاب یا برنزه کردن پوست فرد ایجاد می گردد. به طور کلی آن ها به صورت لکه هایی در مناطق در معرض آفتاب مانند دست، صورت و بازوها ظاهر می شوند.
4. لکه های ناشی از داروها: برخی از داروهای خاص می توانند رنگدانه های پوستی را افزایش داده و منجر به ایجاد لکه های تیره بر روی پوست شوند. بیشترین اثرات مربوط به داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (NSAIDs)، تتراسایکلین ها و داروهای روان گردان می باشد.
5. هایپرپیگمانتاسیون بعد از التهاب: پس از یک دوره التهاب پوستی لکه های تیره می تواند روی پوست ایجاد شود. التهاب ممکن است به دلایل مختلفی از جمله: اگزما ، پسوریازیس ، آسیب به پوست و آکنه ایجاد شود.

لکه های تیره ممکن است بعد از نیش زدن حشرات، سوختگی یا بریدگی ها و زخم های بهبودیافته باقی بماند. ممکن این گونه لکه ها با گذشت زمان محو شوند.
برخی از غذاها، محصولات آرایشی یا حتی درمانی پوست، می توانند باعث تحریک و ایجاد لکه های تیره بر روی پوست شوند.

شکل 2 انواع هایپرپیگمنتاسیون

محل تیرگی و لکه ها

• لکه های تیره یا تیرگی کلی عموما در ناحیه صورت، شانه ها و قسمت پشت دست ها ایجاد می شود.
• طیف لکه های تیره روی پوست از قهوه ای روشن تا قهوه ای تیره می تواند باشد.
• اندازه لکه های تیره متفاوت است و در هر قسمت از بدن می تواند ایجاد شود اما امکان بروز آن ها در مناطقی که اغلب در معرض آفتاب است، بیشتر می باشد.

لکه ها در مناطق زیر بیشتر دیده می شود:

1. پشت دست ها
2. صورت
3. کمر
4. شانه ها

علائم تیرگی پوست

تیرگی پوست ممکن است با یک سری علائم دیگر همراه باشد که نوع این علائم بسته به بیماری، اختلال یا شرایط زمینه ای متفاوت است.
تیرگی پوست ممکن است با علائم دیگر پوستی نیز همراه باشد، مانند:

1. سوزش پوست
2. پوسته پوسته شدن
3. خارش
4. قرمزی، گرمی و تورم

علت تیرگی پوست چیست؟

شایع ترین فرم تیرگی پوست، ژنتیکی یا در اثر تماس نور خورشید، به ویژه در اثر پرتوهای فرابنفش به وجود می آیند. تیرگی پوست همچنین می تواند در اثر تغییرات هورمونی ناشی از اختلالات مادرزادی یا هورمونی (همان گونه که در بیماری آدیسون رخ می دهد) یا ترکیبی از عوامل نظیر نور خورشید یا واکنش های پوستی (در اثر حساسیت نسبت به یک ماده شیمیایی یا گیاهی) نیز به وجود بیاید.

شکل 3 روند ایجاد هیپرپیگمانتاسیون

۱) سایر علل ژنتیکی تیرگی پوست
تیرگی پوست ممکن است در اثر تعدادی از اختلالات مادرزادی یا ژنتیکی به وجود بیاید که عبارتند از:

• آکانتوزیس نیگریکانس
• اینکانتینتا پیگمنتی
• نوروفیبروماتوز (ماکول های کافئولایت که شامل لکه های پوستی قهوه ای روشن یا سفید می باشند.)
• گزرودرما پیگمنتوزوم (یک اختلال ژنتیکی در تعمیر DNA)

۲) علل هورمونی تیرگی پوست
تیرگی پوست همچنین در اثر تغییرات هورمونی و در بیماری های زیر دیده می شود:

• بیماری آدیسون (کاهش تولید هورمون های ترشح شده از غدد فوق کلیه)
• بیماری کوشینگ (مقادیر اضافی کورتیکواستروئیدها)
• پرکاری تیروئید
• بارداری
• قرص های ضدبارداری خوراکی

۳) علل محیطی تیرگی پوست
تیرگی پوست می تواند در اثر قرارگیری در معرض عوامل محیطی به وجود بیاید. در این حالت عواملی نظیر موارد زیر در ایجاد تیرگی موثرند:

• نور خورشید
• مواد سمی (مانند آرسنیک)

۴) سایر علل تیرگی پوست
دیگر علل تیرگی پوست عبارتند از:

• درماتوپاتی دیابتی (لکه های قهوه ای روشن و فلس دار که در اثر تغییرات عروقی ناشی از دیابت به وجود می آیند.)
• کک و مک
• هموکروماتوز
• تینه آ ورسیکالر (عفونت قارچی پوست در اثر مالاسزیا فورفور)

شکل 4 علت های تیرگی پوست

عوارض برخی بیماری های مرتبط با تیرگی پوست

تیرگی پوست یا هایپرپیگمانتاسیون معمولا به تنهایی نمی تواند تایید یا ردکننده وجود بیماری های خطرناک باشد. با این حال برخی بیماری های همراه با هایپرپیگمانتاسیون می توانند با عوارض مرگباری همراه باشند.
از آن جایی که تیرگی پوست می تواند ناشی از وجود بیماری خطرناکی باشد، عدم دریافت درمان مناسب می تواند منجر به عوارض شدید و جبران ناپذیر شود. از این رو به محض تشخیص بیماری زمینه ای، پیگیری برنامه و طرح درمانی پزشک متخصص برای بیمار الزامی می باشد. با انجام این اقدام می توان عوارض بالقوه بیماری را به حداقل رساند. تعدادی از این عوارض عبارتند از:

• نفروپاتی دیابتی (آسیب عصبی ناشی از قند بالای خون در بیماری دیابت)
• رتینوپاتی، آب مروارید و نابینایی (عوارض چشمی شدید دیابت)
• سرطان مخفی (تغییرات پوستی می توانند نشان دهنده وجود یک سرطان مخفی باشند.)
• فشار خون بالا
• بیماری های کلیوی شامل هر گونه مشکل کلیوی نظیر وجود سنگ ادراری، نارسایی کلیوی و ناهنجاری های کلیوی
• پوکی استخوان (نازک و ضعیف شدن استخوان ها)
• سکته مغزی
• طوفان تیروئیدی (تب، ضربان قلب بالا و هذیان)

با توجه به آلودگی های زیست محیطی و افزایش سرطان پوست در برخی موارد برای تشخیص نوع لکه ها ممکن است آزمایش های بیشتری نیاز باشد تا متخصص پوست مطمئن شود عامل ایجاد لکه خاص سرطان پوست نمی باشد.

شکل 5 عوارض برخی بیماری های مرتبط با تیرگی پوست

درمان تیرگی پوست

اکثر این لکه ها نیازی به درمان ندارد، اگرچه ممکن است افراد برای زیبایی بیشتر پوستشان تمایل به از بین بردن آن ها داشته باشند، مردم عمدتا ممکن است عوامل ایجاد این لکه ها را به دلیل بالا رفتن سن یا اثرات نور خورشید بدانند. یک متخصص پوست می تواند برای روشن تر شدن لکه های تیره راه های مختلفی را پیشنهاد دهد، استفاده از کرم ها یا روش های ترکیبی از جمله راه های از بین بردن لکه ها می باشد.
روش های عملی عموما از کرم ها گران تر هستند و احتمالا عوارض نیز دارند، گرچه سرعت کار بالاتر می رود. ممکن است بهترین گزینه درمانی به علت، اندازه لکه و ناحیه بدن بستگی داشته باشد یا حتی به در دسترس بودن تجهیزات لیزرهای پیشرفته برای پزشک.
خبر خوب در مورد درمان تیرگی و لکه های پوست این است که افرادی که به دنبال درمان تیرگی هستند، پوستشان نیز همزمان جوان تر می شود و ترس یا نگرانی از مصرف دارو نداشته باشند (البته زیر نظر پزشک متخصص).
در بعضی از موارد هایپرپیگمانتاسیون را نیز می توان با تغییر داروها و سطح هورمون های گردش خون کاهش داد.
تیرگی پوست معمولا بی خطر است، با این حال در برخی از موارد می تواند نشان دهنده وجود یک بیماری جدی و نیازمند درمان باشد. در صورتی که پوستتان تیره شده است و احساس خستگی، کاهش اشتها یا افسردگی ناگهانی، یبوست، اسهال، تشنگی شدید و دفع مکرر ادرار، نوسانات فشار خون، از دست دادن اشتها یا کاهش بدون علت وزن علی رغم افزایش اشتها، از بین رفتن خونریزی ماهانه، کاهش تمایل جنسی و درد در قسمت فوقانی شکم می کنید یا اگر علاوه بر پوست، مخاط دهان و دیگر مخاطاتتان نیز تیره شده است، حتما به پزشک مراجعه کنید.
متخصص پوست ممکن است یکی از روش های زیر را برای درمان تیرگی یا لکه های تیره روی پوست توصیه کند:

1- کرم های روشن کننده:

کرم های روشن کننده حاوی هیدروکینیون می تواند به روشن شدن پوست کمک کند. کرم ها اثرگذاری تدریجی دارند و چندین ماه طول می کشد تا ظاهر لکه های تیره کاهش یابد، عموما در این نوع کرم ها از هیدروکینون استفاده می شود این ماده از تولید ملانین در پوست جلوگیری می کند. مصرف نادرست و طولانی این دارو می تواند تغییر رنگ غیریکنواخت در پوست ایجاد کند. بعضی از پزشکان این دارو را با دیگر داروها مانند ترتینوئین، اسید آزالالیک یا اسید کوژیک ترکیب می کنند تا نتایج بهتری ایجاد شود.

2- درمان با لیزر:

انواع مختلفی از لیزر موجود است. رایج ترین لیزر برای درمان لکه های تیره روی پوست، استفاده از نور لیزر با شدت پالس بالا می باشد. این نور ملانین را هدف قرار داده و باعث کاهش نقاط تیره پوست (لکه ها) می شود. لیزر کربن پیل نیز از جمله انواع لیزر مفید در کاهش سریع تیرگی پوست می باشد که هیچ عارضه ای ندارد.

3- میکرودرم ابریژن:

در حین میکرودرم ابریژن ، متخصص پوست از دستگاه مخصوصی استفاده می کند که دارای سطح ساینده برای از بین بردن لایه خارجی پوست است. این درمان باعث افزایش رشد کلاژن می شود و با افزایش جذب داروهای موضعی به کاهش لکه ها کمک کند.

4- لایه برداری شیمیایی:

لایه برداری شیمیایی شامل استفاده از محلول برای پوست است که جدا شدن لایه های سطحی از روی پوست را به همراه دارد و باعث رشد پوست جدید می شود. در این روش نیز ممکن است به تدریج لکه های تیره روی پوست کم رنگ یا محو گردد.

5- کرایوتراپی:

کرایوتراپی روشی است که با استفاده از نیتروژن مایع اقدام به منجمد کردن لکه های تیره می کنند، در این روش به بخشی از سلول های پوستی آسیب می رسد (زخم می شود). پوست معمولا بعد از انجام این عمل با مراقبت های لازم بهبود می یابد.

6- مزوتراپی:

در روش مزوتراپی از داروهای خاصی استفاده می شود که توسط سوزن ظریفی به سطح پوست منتقل می شود، این روش می تواند دستی انجام شود یا با دستگاه مزوگان که عملا هیچ تفاوتی در نتیجه ندارد و فقط هزینه مزوگان بیش تر می باشد. با ورود داروهای ضدلک به عمق تیرگی و لکه ها در پوست اثر داروها بیشتر، بهتر و سریع تر انجام می شود.
در کلینیک تخصصی پوست و لیزر هور، متخصصین ما ترکیبی از روش های فوق را در یک تا دو جلسه برای شما انجام می دهند تا هر چه سریع تر و آسان تر به نتیجه برسید.

7- درمان های خانگی:

علاوه بر روش ها ی که توسط متخصصین پوست و داروهای تجویزیشان برای بیمار در نظر گرفته می شود ممکن است افراد برای درمان لکه های پوستی خود اقدام به درمان های خانگی نمایند که در بخش های دیگر به آن خواهیم پرداخت.

8- کرم های بدون نسخه:

اصولا برای جلوگیری و درمان لک کرم های آرایشی بدون نسخه نیز (OTC) در دسترس قرار دارد که به اندازه داروهای تجویز شده توسط پزشک قوی نیستند، اما ممکن است موثر واقع شوند.
مواد رایج موجود در محصولات روشن کننده OTC شامل موارد زیر است:

• رتینول یا آلفا هیدروکسی اسید (AHA)
• هیدروکینون
• عصاره شیرین بیان
• N- استیل گلوکوزامین
• ویتامین B-3 (نیاسینامید) که ممکن است باعث تسریع در برداشته شدن لایه های پوست مرده و رشد پوست جدید شود.

شکل 6 درمان تیرگی پوست

پیشگیری از تیرگی پوست

برای پیشگیری از بروز لکه های تیره روی پوست باید در نظر داشت که در برخی واقعا قابل پیشگیری نیست، به عنوان مثال تغییرات هورمونی در دوران بارداری که ممکن است منجر به ملاسما شود، قابل پیشگیری نمی باشد. با این وجود انجام برخی از کارها می تواند برای کاهش احتمال لکه های تیره و جلوگیری از لکه های تیره پوستی مفید باشد.

• هر روز به منظور محافظت از نور خورشید از کرم ضدآفتاب با حداقل SPF 30 استفاده کنید، حتی اگر نور آفتاب کم باشد.
• از کلاه و عینک آفتابی استفاده کنید.
• از درمان آکنه غافل نشوید چرا که بی توجهی به آن می تواند منجر به التهاب و لکه های پس از التهاب پوستی شود.
• از قرار گرفتن در معرض آفتاب مستقیم بین ساعت های 10 صبح تا 4 بعد از ظهر خودداری کنید.

لطفا از عکس های قبل و بعد بیماران در گالری عکس دیدن فرمایید.

---