چند نکته درباره درد دنبالچه

دکتر علی فرخانی [ متخصص طب فیزیکی و توانبخشی ]آدرس وب سایت : www.drfarkhani.com
آدرس مطب : اصفهان، خیابان شمس آبادی، چهارراه قصر، روبروی بانک ملت، کوی26 تلفن مطب : 32367465 - 031

در بخش انتهایی ستون فقرات و بین استخوان های باسن، استخوان کوچکی وجود دارد که به آن دنبالچه می گویند. این استخوان کوچک اما محکم، وظایف بسیاری را بر عهده دارد که از بین آنها می توان به حفظ حالت درست ستون فقرات، حفظ تعادل انسان هنگام نشستن و تقویت تاندون ها اشاره کرد. در اصطلاح پزشکی به درد استخوان دنبالچه (گاهی با عنوان دنبالچه نیز یاد می شود)، کوکسیدنی گفته می شود. رباط ها و تاندون های مجاور دنبالچه ملتهب و دردناک می توانند شوند. درد دنبالچه می تواند یک ناراحتی خفیف تا یک درد شدید و مزمن باشد. از شایعترین علائم این بیماری دردی است که با نشستن تشدید می شود. درد دنبالچه می تواند به راحتی یا به خودی خود درمان شود یا تبدیل به درد مزمنی شود که چندین سال پایدار باشد. در اکثر موارد علل درد استخوان دنبالچه در صورتی که روش درمانی مناسبی برای آن مورد استفاده قرار گیرد، قابل درمان است. با این حال، این موضوع تا حد زیادی به پزشک بستگی دارد که بتواند بطور مناسب بیماری را تشخیص داده و اقدام به درمان درد دنبالچه بکند.

علل درد دنبالچه

به طور کلی، تشخیص علت درد دنبالچه یکی از علل زمینه ای زیر را به عنوان عامل درد نشان خواهد داد:

• ترومای موضعی: زمین خوردن بر روی استخوان دنبالچه می تواند باعث التهاب رباط ها یا آسیب دیدن دنبالچه یا اتصال دنبالچه با ساکروم شود. این مورد شایع ترین دلیل درد دنبالچه است.
• زایمان: در طول وضع حمل سر نوزاد از بالای دنبالچه عبور می کند و گاهی اوقات فشار وارد شده روی دنبالچه می تواند منجر به آسیب دیدگی اجزای دنبالچه (دیسک، رباط ها و استخوان ها) شود.
• فشار: برخی از فعالیت ها که باعث وارد آمدن فشار طولانی مدت به دنبالچه می شوند، مانند اسب سواری و نشستن طولانی مدت روی یک سطح سفت، می توانند محرک درد استخوان دنبالچه باشند. معمولاً این عوامل باعث درد دائمی دنبالچه نمی شوند؛ اما اگر التهاب و علائم کنترل نشوند، امکان دارد که درد، مزمن شود.
• تومور یا عفونت: در موارد نادر، درد دنبالچه ناشی از وجود یک تومور یا عفونت در ناحیه دنبالچه است که باعث فشار آمدن روی دنبالچه می شود.

علائم درد دنبالچه

معمولا درد در ناحیه استخوان دنبالچه متمرکز است و به جایی انتشار نمی یابد ، اما گاهی با کمردرد یا درد باسن و کشاله ران همراه می شود. ازعلائم دیگر همراه با این بیماری درد درزمان قاعدگی است. درد بیمار با نشستن یا بلند شدن ازحالت نشسته افزایش می یابد و چون درد با نشستن بدتر می شود رانندگی برای فرد درد ناک است. در ادامه به برخی از نشانه هایی که مربوط به درد استخوان دنبالچه می شوند اشاره می کنیم.

برخی از علائم درد دنبالچه:

1. درد در ناحیه ی دنبالچه
2. وجود کبودی در اطراف ناحیه کوکسیکس (می تواند نشانه آسیب ناشی از ضربه باشد).
3. درد عمیق و شدید در نواحی دنبالچه که موضعی است.
4. درد هنگام لمس دنبالچه
5. اگر پس از نشستن های طولانی مدت، درد تشدید می شود.
6. تخلیه روده با درد همراه است.
7. درد در حین رابطه ی جنسی
8. در صورتی که درد طولانی شود، افراد ممکن است دچار علائم افسردگی، اضطراب و اختلال خواب شوند.

زمان مراجعه به پزشک

اگرچه درد دنبالچه به عنوان یک بیماری جدی در نظر گرفته نمی شود؛ اما عارضه های بسیار زیاد دیگری (مانند شکستگی استخوان دنبالچه، لگن یا ستون فقرات) وجود دارد که می توانند باعث بروز همان علائم کوکسیدینی و یا حتی علائم جدی تری نیز شوند. از همین رو بایستی در اسرع وقت به پزشک مراجعه شود تا هم احتمال بروز چنین حوادثی بررسی شود و هم روند درمان به خصوص در مواردی که وضعیت جدی است سریعاً آغاز شود. در صورت وجود درد در قسمت نشیمنگاه و بروز هر یک از علائم زیر باید سریعاً با پزشک تماس بگیرید:

• افزایش ناگهانی تورم یا درد
• یبوست به مدت طولانی
• بی حسی، ضعف یا حس سوزن شدن و گزگز ناگهانی در هر دو پا
• عدم توانایی در کنترل عملکرد روده یا مثانه

تشخیص درد دنبالچه

معاینه فیزیکی کامل برای علائم درد دنبالچه باید مشتمل بر موارد ذیل باشد:

معاینه لگن و مقعد برای بررسی وجود توده یا توموری که می تواند علت درد باشد.

لمس دنبالچه برای بررسی حساسیت به درد موضعی معمولاً اصلیترین یافته به دست آمده از معاینه، درد دنبالچه به هنگام لمس آن است. اگر دنبالچه نسبت به لمس حساس نباشد، آنگاه درد موجود در این ناحیه به مشکل داشتن ساختار دیگری مانند پارگی دیسک کمری خاجی (لومبوساکرال) یا بیماری دژنراتیو دیسک برمی گردد. آزمایش های تشخیصی که باید انجام شوند عبارتند از:

• تصاویر اشعه ایکس از ساکروم و دنبالچه برای رد وجود عارضه بعید شکستگی مشخص یا توموری بزرگ به عنوان علت ناراحتی.
• تصاویر ام آر آی برای رد وجود عفونت یا تومور نخاعی به عنوان علت درد. اسکن استخوان و سی تی اسکن هم اطلاعات بسیار ناچیزی را به اطلاعات پزشک از این مشکل می افزایند و عموماً انجام نمی شوند. معمولاً نتیجه کل آزمایش های تصویربرداری منفی خواهد بود.

درمان درد دنبالچه

پزشک پس از بررسی نشانه ها و تشخیص علت درد، درمان هایی را برای بیمار در نظر می گیرد که عبارتند از:

دارو درمانی: اولین راهکاری که برای کاهش درد دنبالچه پیشنهاد می شود، تزریق داروهای بی حس کننده است. تزریق بی حس کننده های موضعی در اطراف استخوان دنبالچه، باعث تسکین درد شده و میزان آن را تا چند هفته کاهش می دهد. اگر مفصل ﺳﺎﻛﺮوﻛﻮﻛﺴﻴﮋﻳﺎل یا بورس ایسکیال دچار التهاب شده باشد، برای کاهش درد ناشی از التهاب از داروهای کورتیکواستروئید استفاده می شود. برای رباط هایی که رگ به رگ شده یا دچار پارگی جزئی شده اند نیز از تزریق پرولوتراپی استفاده می شود. پرولوتراپی باعث رشد رباط ها و تقویت آنها می شود.

جا اندازی دنبالچه: در صورتی که علت درد، در رفتگی دنبالچه در اثر ضربه یا زمین خوردن بر روی باسن باشد، از این روش برای درمان استفاده می شود. جا اندازی دنبالچه یک روش کاملاً علمی است که فرد را از عمل جراحی بی نیاز می کند. البته در صورتی از این روش استفاده می شود که تشخیص دررفتگی به درستی انجام شده و در مورد آن اطمینان حاصل شود. در غیر این صورت ممکن است آسیب های جدی را به فرد وارد کرده و درد را تشدید نماید.

فیزیوتراپی : انجام تمرین های کششی و ملایم از دیگر راهکارهای کاهش درد دنبالچه است که باید تحت نظر فیزیوتراپیست و با استفاده از توصیه ها و راهنمایی های او انجام شود. حرکات تجویز شده، فشار و تنش ایجاد شده را کاهش داده و باعث تقویت عضلات اطراف دنبالچه، شامل عضلات لگن و معده، می شود. حرکات سبک ایروبیک از جمله فعالیت هایی است که جریان خون در منطقه درد را افزایش داده و از طریق آزادسازی اندورفین (endorphins) باعث تسکین درد و التیام ناحیه آسیب دیده می شود. شل کردن عضلات کف لگن از جمله مواردی است که به کاهش درد دنبالچه کمک می کند که این کار از طریق تنفس عمیق و شل کردن عضلات در هنگام ادرار یا دفع، انجام می شود. تزریق بی حسی موضعی، ماساژ عضلات، استفاده از لیزر و … گزینه هایی است که از طرف فیزیوتراپیست توصیه شده و مورد استفاده قرار می گیرد.

شاک ویوتراپی : یکی از مؤثرترین روش هایی که برای کاهش درد دنبالچه مورد استفاده قرار می گیرد، شاک ویوتراپی (ESWT) است. در این روش، امواج شاک ویو بدن را تحریک به تولید مسکن های طبیعی می کند که این کار باعث تسریع روند ترمیم بافت ها و کاهش واکنش های التهابی بدن می شود.

لیزردرمانی : از دیگر راه های کاهش درد و التهاب دنبالچه، تابش اشعه ی نور به ناحیه موردنظر است که با طول موج مناسب و خاصی انجام می شود. در این جا اشعه لیزر، نور را به انرژی بیومکانیکال تبدیل کرده و عملکرد سلول ها را به حالت قبلی خود برمی گرداند.

جراحی دنبالچه: در صورتی که روش های مذکور جواب ندهد و درد دنبالچه همچنان ادامه داشته باشد، از عمل جراحی برای درمان استفاده می گردد. عمل جراحی دنبالچه که کوکسیگکتومی نامیده می شود، در دو شکل انجام می گیرد. در نوع اول این عمل دنبالچه به طور کامل برداشته می شود و در نوع دوم بخشی از دنبالچه از بدن خارج می گردد. با توجه به این که کوکسیگکتومی ریسک بسیاری بالایی داشته و ممکن است عوارضی چون بی اختیاری مدفوع را به دنبال داشته باشد، به ندرت مورد استفاده قرار می گیرد و آخرین راهکار پیشنهادی است.