دنبالچه عضوی از بدن است که شاید در طول زندگی توجه چندانی به آن نشود اما زمانی که دچار درد می شود افراد به دنبال سریع ترین راهکار برای کاهش درد آن هستند. استخوان دنبالچه که به نام coccyx شناخته می شود استخوانی است که در انتهای ستون فقرات قرار دارد. از آنجایی که این استخوان وزن زیاد و فشار بالایی را هنگام نشستن تحمل می کند هنگام آسیب دیدگی می تواند باعث درد و ناراحتی زیادی در ناحیه ی لگن شود. دردهای دنبالچه که coccydynia نیز نا میده می شوند معمولاً در زنان بیشتر از مردان بروز می کنند که علت آن احتمالا آسیب هایی است که به استخوان دنبالچه هنگام وضع حمل بچه وارد می شود. در صورتی که فرد هنگام نشستن احساس درد در ناحیه لگن داشته باشد بهتر است به پزشک مراجعه کند.

ساختار استخوان دنبالچه چگونه است؟

استخوان دنبالچه که به دلیل جایگاه آن در دم سایر حیوانات به این نام شناخته می شود متشکل از ۳ تا ۵ استخوان هم پیوسته است. این استخوان که به شکل مثلثی است در انتهای ساختار ستون مهره ها قرار دارد. تاندون ها، عضلات و رباط های مختلفی وجود دارند که به این استخوان متصل می شوند. این استخوان یکی از استخوان هایی است که وزن بدن را هنگام نشستن تحمل می کند. حدود دو سوم از افراد بزرگسال دارای استخوان دنبالچه ای هستند که دارای انحنا است. در صورتیکه این انحنا بیش از اندازه شود و حالت غیرطبیعی پیدا کند دردناک می شود و نیاز به درمان خواهدداشت.

دلایل ایجاد درد دنبالچه چیست؟

درد استخوان دنبالچه می تواند حالت خفیف یا شدید داشته باشد. این درد می تواند هفته ها، ماه ها و حتی در برخی مواقع نزدیک یک سال طول بکشد. سه نوع آسیب اصلی می توانند موجب ایجاد درد در دنبالچه شوند. آسیب های بیرونی شامل افتادن از ارتفاع، ضربه فیزیکی ناشی از تصادف یا سایر عوامل فیزیکی هستند. آسیب های داخلی مانند وضع حمل یا نشستن طولانی مدت بر روی سطوح نازک یا سفت هستند و دسته ی سوم شامل برخی عوامل مانند عفونت ها، تومورهای سرطانی و همچنین ورم است که می توانند باعث درد دنبالچه شوند. نکته ای که در مورد دردهای دنبالچه باید به آن توجه کرد این است که معمولاً این دردها موقتی هستند و مانند برخی دردهای دیگر تا آخر عمر باقی نمی مانند. در ادامه به بررسی عوامل درد دنبالچه می پردازیم:

• افتادن: افتادن بر روی پشت تجربه ای است که تقریباً همه ی افراد در سنین بزرگسالی آن را تجربه کرده اند. در صورتی که نیروی وارده بر پشت بیش از اندازه باشد، می تواند باعث شکستگی، زخم یا جابجایی استخوان دنبالچه شود.
• آسیب فشار تکراری: ورزش هایی مانند دوچرخه سواری نیاز دارند تا ستون مهره ها به صورت تکرارشونده به عقب و جلو کشیده شوند. این حرکات تکراری اگر طولانی مدت ادامه یابند باعث کشیدگی ستون فقرات می شوند. تکرار بیش از اندازه یا شدید این حرکات می تواند موجب آسیب بافت های اطراف دنبالچه شود.
• حاملگی و وضع حمل: در طي سه ماهه ي سوم حاملگي، بدن زنان هورمونی را ترشح می کند که باعث نرم شدن ناحیه ی بین استخوان خاجی و دنبالچه می شود. در این حالت استخوان دنبالچه درجه ی آزادی حرکتی بیشتری دارد که این آزادی بیشتر باعث می شود تا استخوان دنبالچه هنگام زایمان راحت تر حرکت کرده و فرایند تولد بچه راحت تر صورت بگیرد. اگرچه این فرایند یک فرایند طبیعی است اما گاهی منجر به کشیدگی بیش از حد عضلات و رباط های دور استخوان دنبالچه می شود که می تواند درد مضاعف ایجاد کند.

• چاقی: وزن بیش از حد باعث اعمال فشار اضافی بر استخوان دنبالچه می شود. این فشار اضافی می تواند باعث شود که استخوان دنبالچه به عقب خم شود و از جایگاه طبیعی خود دور شود.
• کمتر بودن وزن از حالت مناسب: در صورتی که چربی کافی در بخش نشیمنگاه وجود نداشته باشد تا از اصطکاک استخوان دنبالچه با عضلات، رباط ها و تاندون ها جلوگیری کند، بافت های نرم ملتهب شده و درد در ناحیه ی نشیمنگاه ایجاد می شود.
• نشستن: این حرکت ساده می تواند بعنوان عاملی برای افزایش درد استخوان دنبالچه عمل کند، از جمله زمانی که بر روی سطح سفت یا نازک باشد. بهتر است بر روی سطوح نرم نشسته و پس از نشستن های طولانی، کمی حرکات کششی و پیاده روی انجام داد.
• سرطان: در موارد بسیار نادری علت درد استخوان دنبالچه سرطان و ایجاد تومور است.

علائم آسیب استخوان دنبالچه

1. درد در هنگام نشستن، لم دادن به پشت یا نشستن بر روی سطوح سفت. این رفتارها باعث افزایش فشار بر استخوان دنبالچه می شوند و در صورتی که آسیبی در استخوان دنبالچه وجود داشته باشد موجب درد می شوند.
2. احساس درد و حساسیت موضعی که معمولاً در سراسر ناحیه لگن یا پاها پخش نمی شود
3. دردی که با حرکت به حالت نشسته یا ایستاده تشدید می شود، زیرا وضعیت استخوان دنبالچه تغییر حالت می دهد
4. درد و ناراحتی هنگام حرکات روده یا رابطه ی جنسی

درد ایجادشده می تواند حالت خفیف متوسط یا شدید داشته باشد. در صورتیکه ناپایداری ساختاری باقی بماند آسیب استخوان دنبالچه می تواند بافت های اطراف و ربات ها را نیز تحت تاثیر قرار داده و موجب ایجاد یک وضعیت مزمن شود. این مسئله اهمیت تشخیص و درمان سریع تر درد دنبالچه را نشان می دهد.

درمان درد دنبالچه در کلینیک درد

دو روش اصلی برای درمان درد دنبالچه در کلینیک درد وجود دارد:

روش های درمانی غیر تهاجمی :

در میان روش های استفاده شده برای درمان درد استخوان دنبالچه، روش های غیر تهاجمی می توانند درصد بسیاری از آسیب ها رابه خوبی پاسخگو باشند. این روش ها شامل موارد زیر هستند:

• داروهای ضد التهاب مرسوم که می توانند باعث کاهش التهاب و از بین رفتن درد شوند.
• تعدیل فعالیت های فیزیکی که می تواند فشار وارده بر استخوان دنبالچه را کاهش داده و به تاندون ها و رباط های اطراف این استخوان فرصت استراحت و بازیابی عملکرد را بدهد.
• استفاده از پک های آب سرد یا آب گرم برای کاهش درد و تسکین عضلات
• تغییر برنامه ی غذایی برای تسهیل حرکت دستگاه گوارش و رفع یبوست
• استفاده از بالش های مخصوص دنبالچه که باعث کاهش فشار بر استخوان دنبالچه هنگام نشستن می شوند

• تزریق برخی مواد که می تواند باعث کاهش درد و التهاب شوند. از جمله ی این مواد می توان به کورتیکواستروئید ها اشاره کرد. این روش در ابتدا ممکن است باعث افزایش درد به مدت یک هفته شود و پس از آن می تواند درد را برای مدت یک یا چند ماه تا حتی یک سال متوقف کند. با توجه به عوارض داروهای تزریقی و تاثیر موقت آنها، معمولا این روش بیش از دو یا سه بار بر روی یک فرد انجام نمی شود. علاوه بر کورتیکواستروئیدها برخی بی حس کننده ها نیز برای ایجاد بی حسی موضعی استفاده می شوند. این روش می تواند برای بازه ی زمانی طولانی نیز استفاده شود و بر خلاف کورتیکواستروئیدها، عوارض جانبی چندانی برای آن شناخته نشده است.
• انجام حرکات کششی تحت نظر متخصص آموزش دیده در جهت تصحیح راستای ستون فقرات و تسکین عضلات و رباط های گرفته
• ماساژ درمانی برای تسکین فشار وارده بر استخوان دنبالچه
• استفاده از شوک الکتریکی با شدت پایین بر روی بافت های منقبض یا ناراحت که می تواند به جریان خون سالم و تسکین دردها منجر شود
• طب سوزنی که ممکن است با شوک الکتریکی نیز ترکیب شده باشد. این روش می تواند به صورت موقت درد استخوان دنبالچه را کاهش دهد.

روش های درمانی تهاجمی :

در صورتی که روش های غیر تهاجمی اثرگذار نباشند یا استفاده از آنها ممکن نباشد می توان از جراحی برای برداشتن استخوان دنبالچه استفاده کرد. در طی این جراحی که کوکسیژکتو می نام دارد ممکن است تمام یا بخشی از استخوان دنبالچه برداشته شود. این جراحی به دلیل اینکه دوره ی بهبود طولانی تری نسبت به روش های غیرتهاجمی داشته و همراه با درد و احتمال عفونت است معمولا آخرین گزینه ی پیشنهادی است.

نسخه اصلی مطلب درمان درد دنبالچه در کلینیک درد را در سایت دکتر علی نقره کار بخوانید.

---