دنبالچه ساختاری استخوانی در انتهای ستون فقرات است که پایین ترین بخش استخوان ساکروم (استخوان خاجی) را تشکیل می دهد. استخوان خاجی از 3 تا 5 مهره تشکیل می شود که به هم جوش خورده اند و استخوان یکپارچه خاجی را تشکیل می دهند. هرچند استخوان دنبالچه استخوان کوچکی است؛ اما عملکردهای مهمی دارد. این استخوان ستون فقرات و تعداد زیادی از عضلات ، تاندون ها و رباط هایی را نگه می دارد که در امتداد مفصل ران، پایین کمر و ناحیه لگن کشیده شده اند. آخرین بخش دنبالچه حالت نرم و خمیده دارد که میزان این انحنا در همه ی افراد به یک میزان نیست. وارد شدن فشار شدید به این ناحیه عوارضی چون در رفتگی دنبالچه را در پی خواهد داشت. علت اصلی درد انتهای ستون فقرات می تواند دررفتگی یا نیمه دررفتگی استخوان دنبالچه و حرکت بیش از حد و عدم ثبات آن باشد. معمولاً در درفتگی دنبالچه عارضه ای بسیار نادر است که به طور کامل اتفاق نمی افتد بلکه کمی رو به جلو یا عقب خم می شود. برای درمان در رفتگی استخوان دنبالچه پزشک عواملی مانند نوع آسیب ایجاد شده و عامل به وجود آورنده ی آن، سن بیمار و دیگر عوامل را می سنجد. در مراحل اولیه پزشک از روش های کم تهاجمی استفاده خواهد کرد که این روش ها به طور معمول جا انداختن استخوان به صورت دستی هستند. اگر این روش ها کارساز نبوده و سبب بهبود وضعیت بیمار نشوند، ممکن است پزشک روش انجام عمل جراحی را به بیمار پیشنهاد می کند.

علت دررفتگی دنبالچه

عومل مختلفی در بروز شکستگی و دررفتگی دنبالچه نقش دارند از جمله حوادثی از قبیل تصادفات، زمین خوردن، ضربه و سقوط که عملا تا اکثر موارد تحت تاثیر آنهاست.

اعمال فشار زیاد به ناحیه دنبالچه (برای مثال در برخی از فعالیت های ورزشی که فشار زیادی به استخوان دنبالچه وارد می نماید مانند دوچرخه سواری و قایق رانی)

آناتومی متفاوت و حالت خمیده دنبالچه در زنان از دلایل اصلی بروز صدمات دنبالچه در زنان می باشد.

وارد شدن فشار های زیاد حین زایمان از دلایل عمومی این عارضه می باشد.

بزرگی لگن خاصره موجب وارد شدن فشار بیش از حد به این استخوان در حین نشستن می شود.

از عوامل دیگر آسیب به دنبالچه می توان به اضافه وزن اشاره نمود. در حالت نشسته وزن اندام فوقانی به استخوان دنبالچه وارد می شود که با اضافه وزن این استخوان فشار بیشتری را متحمل می شود.
مشکلاتی از قبیل پوکی استخوان نیز احتمال ابتلا به این عارضه را افزایش می دهد

علائم دررفتگی دنبالچه

• اولین علامت بروز هر آسیبی در این ناحیه بروز درد در ناحیه انتهای ستون فقرات و درست در بالای باسن می باشد.
• شنیدن صدایی مانند خوردن دو سنگ به یکدیگر (صدای در رفتن) هنگام ایجاد آسیب
• احساس درد در ناحیه انتهای ستون فقرات که حین نشستن تشدید می شود.
• حساسیت به لمس در ناحیه و یا ایجاد درد در هنگام لمس آن
• ایجاد یا افزایش درد حین انجام فعالیت های مختلف و یا هنگام تغییر وضعیت بدن مانند وقتی که از حالت نشسته بلند می شویم و یا بالعکس.
• کبودی و تورم ناحیه در صورت وارد شدن ضربه به محل دنبالچه
• درد در هنگام دفع

تشخیص در رفتگی و نیمه در رفتگی استخوان دنبالچه

درد دنبالچه معمولاً به سادگی و بر اساس علائم بیمار و نتایج معاینه ی بیمار، تشخیص داده می شود. ممکن است پزشک برای بررسی احتمال ابتلا به مشکلات و آسیب دیدگی های دیگر، معاینات خاص دیگری روی بیمار انجام دهد. با استفاده از تصاویر رادیوگرافی می توان احتمال وجود شکستگی یا تومور در ناحیه استخوان دنبالچه را بررسی کرد. همچنین از تصاویر اسکن ام.آر.آی می توان برای تشخیص وجود تومور یا عفونت در این ناحیه استفاده کرد.

تشخیص های افتراقی

گاهی درد دنبالچه به صورت درد ارجاعی از سایر نواحی می باشد.

• بیماری های ستون فقرات کمری:

درد آرتروز و یا مشکلات دیسک ستون فقرات کمری می تواند به ناحیه ی دنبالچه هم تیر بکشد. راه افتراق با معاینه ی فیزیکی ست. در این بیماران، دنبالچه در لمس دردناک نیست.

• بیماری احشا داخل لگن :

برخی بیماری ها مانند عفونت لگنی در زنان و التهاب پروستات در مردان می تواند به ناحیه ی دنبالچه تیر بکشد.

درمان در رفتگی و نیمه در رفتگی استخوان دنبالچه

درمان در استخوان دنبالچه (بر اثر در رفتگی یا شکستگی) معمولاً غیر جراحی و به شرح زیر است:

• روشهای خانگی

کمپرس یخ را به مدت 10 تا 20 دقیقه، 2 ساعت یکبار، به مدت 3 روز (یا تا زمان از بین رفتن تورم) ادامه دهید. این کار را حتما حین بیداری انجام دهید. برای جلوگیری از آسیب به پوست از یک پارچه نازک روی کمپرس استفاده کنید. بعد از بهبود التهاب می توانید به تناوب ، بعد از یخ درمانی از گرما درمانی استفاده کنید، به این ترتیب که پس از کمپرس یخ به مدت 20 دقیقه در وان آب گرم دراز بکشید.

رژیم غذایی مناسبی را رعایت کنید تا دچار یبوست نشوید؛ زیرا فشار آوردن برای اجابت مزاج درد دنبالچه را افزایش می دهد. (میوه، سبزیجات، لوبیا و غلات سبوس دار میل کنید چرا که سرشار از فیبر هستند و از یبوست جلوگیری می کنند).

سعی کنید در هفته چند روز ورزش کنید.

سعی اجابت مزاج را هر روز انجام دهید.

استفاده از بالشتک های مخصوص دنبالچه روش خوبی برای برداشتن فشار از روی ناحیه، بهبود جریان خون و تسریع فرایند التیام در این ناحیه است.

• فیزیوتراپی

درمان های فیزیوتراپی هنگامی که زود هنگام انجام شوند می توانند بسیار مؤثر باشند و نه تنها باعث تسکین سریع درد می شوند بلکه از بروز مجدد درد نیز جلوگیری می کنند؛ زیرا فیزیوتراپیست متخصص در برنامه ی درمانی خود، راهکار ها، تمرینات و توصیه هایی را به بیمار می دهد که باعث کاسته شدن فشار وارد شده به استخوان دنبالچه در طول روز می شود. روش ها و مدالیته های درمانی غیر تهاجمی فیزیوتراپی عبارتند از:

1. الکتروتراپی - اولتراسوند
2. ماساژ بافت نرم
3. تمرین درمانی
4. طب سوزنی
5. سرما و گرما درمانی
6. درمان های دستی برای جا به جایی استخوان دنبالچه
7. آموزش عادت های حرکتی صحیح به بیمار
8. آموزش ورزش های تقویتی برای عضلات اطراف ستون فقرات
9. تزریق کورتیکوارستروئید

ممکن است پزشک در مواردحاد که درد با مسکن های خوراکی تسکین پیدا نکرد، تزریق ماده ی بی حسی را به خود ناحیه دنبالچه تجویز نماید. تزریق کورتیزون که گاهی با بی حسی نیز ترکیب میشود تا اثر بهتری داشته باشد هر چند که این تزریق درد و تورم ناشی از آسیب دنبالچه را خوب می کند؛ اما یک درمان همیشگی نسیت و این اثر تنها چند هفته دوام دارد. از طرفی تنها می توان یک یا دو بار در سال این تزریق را انجام داد؛ زیرا تزریق کورتیزون به دنبالچه و ستون فقرات آسیب می زند.

• جراحی

انجام عمل جراحی در درمان درد دنبالچه تنها در مواردی تجویز می شود که هیچ یک از درمان های دیگر موفقیت آمیز نبوده است. جراحی به ندرت برای شکستگی در این ناحیه انجام می شود و میزان موفقیت در این جراحی ها معمولاً کم است.

نسخه اصلی مطلب علت علائم و درمان در رفتگی استخوان دنبالچه را در سایت دکتر علی فرخانی بخوانید.

---