دنبالچه یک آرایش مثلثی از استخوان است که قسمت پایینی ستون فقرات را در زیر استخوان خاجی ایجاد می کند. Coccydynia به هر درد در ناحیه استخوان دنبالچه اطلاق می شود. معمولاً به عنوان یک درد موضعی احساس می شود که معمولاً هنگام نشستن یا با هرگونه فعالیتی که به قسمت تحتانی ستون فقرات فشار وارد می کند، تشدید می شود.

این بیماری در زنان بسیار شایع تر از مردان است. معمولاً در اثر ضربه به دنبالچه یا ناحیه اطراف آن، مانند سقوط به عقب یا زایمان ایجاد می شود. در موارد نادر، عفونت یا تومور نیز می تواند باعث درد در دنبالچه شود. اکثر آسیب های دنبالچه در زنان رخ می دهد زیرا:

• ساختار لگن گسترده تر است که ممکن است میزان چرخش لگن را کاهش داده و دنبالچه را بیشتر در معرض آسیب قرار دهد.
• زنان تمایل دارند هنگام نشستن وزن بیشتری روی استخوان دنبالچه قرار دهند که این امر مستعد آسیب بیشتر است.
• زایمان که ممکن است هنگام حرکت نوزاد بر روی استخوان دنبالچه باعث آسیب حاد شود.

عملکرد دنبالچه

اگرچه استخوان دنبالچه در بدن انسان بدون عملکرد در نظر گرفته می شود اما عملکردی در لگن دارد. به عنوان مثال، دنبالچه یک قسمت از حمایت سه قسمتی برای فردی است که در حالت نشسته قرار دارد. وزن بین قسمت های پایینی دو استخوان لگن و استخوان دنبالچه توزیع می شود و تعادل و ثبات را هنگام نشستن فرد ایجاد می کند.استخوان دنبالچه نقطه اتصال بسیاری از ماهیچه های کف لگن است. این ماهیچه ها به حمایت از مقعد و کمک به اجابت مزاج، حمایت از واژن در زنان و کمک به راه رفتن، دویدن و حرکت دادن پاها کمک می کند.

علائم

درد استخوان دنبالچه معمولاً با علائم دیگر و خاص تری همراه است که گاهی اوقات می تواند نحوه بروز درد را نشان دهد. کوکسیدینی ممکن است با یک یا ترکیبی از علائم زیر مشخص شود:

• درد و حساسیت موضعی: درد عموماً محدود به استخوان دنبالچه است و از لگن یا اندام تحتانی ساطع نمی شود. درد می تواند از خفیف تا شدید متغیر باشد. سفتی یا ناراحتی عمومی در اطراف استخوان دنبالچه ممکن است ثابت باشد یا درد با حرکت یا فشار بیاید و برود.
• افزایش درد با نشستن: به طور کلی هنگامی که وزن بر روی استخوان دنبالچه قرار می گیرد، کوکسیدینی شدیدتر می شود، مانند زمانی که فرد در حالت نشسته به عقب خم می شود. به همین ترتیب، نشستن روی سطوح سخت بدون بالشتک (مانند یک نیمکت چوبی یا یک صندلی تاشو فلزی) یا تکیه دادن به دیوار باعث می شود فشار بیشتری روی استخوان دنبالچه وارد شده و باعث تشدید درد شود.
• بدتر شدن درد هنگام برخاستن از حالت نشسته: هنگام حرکت از حالت نشسته به حالت ایستاده یا بالعکس، چرخش استخوان های لگن (و حرکات ماهیچه ای که به این چرخش کمک می کند) ممکن است دردناک باشد. ممکن است ایستادن یا نشستن دشوار باشد، لذا لازم است شخص به چیزی تکیه دهد تا ثبات بیشتری ایجاد کند.
• افزایش درد با حرکت روده یا مقاربت جنسی: برخی از بیماران به دلیل مجاورت دنبالچه با مقعد و اندام تناسلی، در حین مقاربت جنسی یا اجابت مزاج، درد شدیدی را تجربه می کنند.

بسته به آناتومی منحصر به فرد و ساختارهای زمینه ای ایجاد کننده درد، ممکن است علائم در بیمار متفاوت باشد. اگر بی ثباتی ساختاری استخوان ها ادامه پیدا کند و عضلات و رباط های اطراف همچنان تحت فشار قرار بگیرند یا در صورت وجود التهاب موضعی، درد کوکسیدینی می تواند مزمن شود و بیش از 3 ماه طول بکشد.

علت

ضربه مستقیم به دنبالچه شایع ترین علت کوکسیدینی است و معمولاً منجر به التهاب اطراف استخوان دنبالچه شده که باعث درد و ناراحتی می شود.

کوکسیدینی به طور معمول ناشی از مسائل بنیادی زیر است:

• تحرک بیش از حد: حرکت بیش از حد دنبالچه باعث ایجاد فشار بیشتر در مفصل بین استخوان خاجی و استخوان دنبالچه و روی خود دنبالچه می شود. تحرک بیش از حد نیز می تواند ماهیچه های لگن را که به دنبالچه متصل می شوند، بکشد و در نتیجه باعث ایجاد درد در استخوان دنبالچه و لگن شود.
• تحرک محدود: تحرک محدود باعث می شود که در هنگام نشستن استخوان دنبالچه به بیرون زده و فشار بیشتری بر استخوان ها و مفصل ساکروکوسیژئال وارد کند. حرکات محدود دنبالچه نیز ممکن است منجر به کشیدگی عضلات کف لگن شود و بر ناراحتی می افزاید.
• دررفتگی مفصل ساکروکوسیژئال: در موارد نادر، قسمتی از مفصل ساکروکوسیژئال ممکن است در جلو یا عقب استخوان دنبالچه دررفته و باعث درد در دنبالچه شود.

عوامل فوق ممکن است ناشی از آسیب به دنبالچه باشد یا ممکن است به عنوان کوکسیدینی ایدیوپاتیک (کوکسیدینی بدون علت مشخص) ایجاد شود.

علل احتمالی

تشخیص کوکسیدینی معمولاً یکی از دلایل زیر را برای درد مشخص می کند:

• ترومای موضعی: آسیب مستقیم به دنبالچه احتمالاً شایع ترین علت کوکسیدینی است. افتادن روی استخوان دنبالچه می تواند رباط ها را ملتهب کرده و به دنبالچه یا پیوند دنبالچه به استخوان خاجی آسیب برساند. ترومای دنبالچه معمولاً منجر به کبودی استخوان می شود اما ممکن است منجر به شکستگی یا دررفتگی در جلو یا عقب استخوان دنبالچه شود.
• استرس مکرر: فعالیت هایی که فشار طولانی مدت را روی استخوان دنبالچه وارد می کنند، مانند اسب سواری و نشستن طولانی مدت روی سطوح سخت، ممکن است باعث شروع درد در دنبالچه شود. درد استخوان دنبالچه ای ناشی از این دلایل معمولاً دائمی نیست اما اگر التهاب و علائم کنترل نشوند، درد ممکن است مزمن شده و باعث تغییر درازمدت در تحرک مفصل ساکروکوسیژئال شود.
• زایمان: در حین زایمان، سر نوزاد از بالای دنبالچه می گذرد و فشار بر روی دنبالچه گاهی اوقات می تواند منجر به آسیب به ساختارهای دنبالچه (دیسک، رباط ها و استخوان ها) شود. در حالی که غیر معمول است، این فشار همچنین می تواند باعث شکستگی در دنبالچه شود.
• تومور یا عفونت: کوکسیدینی به ندرت می تواند ناشی از تومور یا عفونت مجاور باشد که به دنبالچه فشار وارد می کند.

عوامل خطر

عوامل خاصی ممکن است احتمال ایجاد درد در دنبالچه را افزایش دهند. عوامل خطر برای کوکسیدینی شامل موارد زیر است:

• چاقی: چرخش لگن، از جمله حرکت دنبالچه، معمولاً در افرادی که اضافه وزن دارند، کاهش می یابد و منجر به ایجاد فشار مستمر بر روی دنبالچه و افزایش احتمال درد در دنبالچه می شود. یک مطالعه نشان داد که شاخص توده بدنی (BMI) بیش از 27.4 در زنان و 29.4 در مردان خطر ابتلا به کوکسیدینی را پس از استرس مکرر یا آسیب افزایش می دهد.
• جنسیت: زنان به دلیل زاویه لگن وسیع تر و همچنین آسیب به دنبالچه در هنگام زایمان، بیشتر از مردان شانس ابتلا به کوکسیدینی دارند.

تشخیص

پس از جمع آوری سابقه پزشکی، پزشک معاینه فیزیکی را آغاز می کند. یک معاینه فیزیکی کامل برای درد دنبالچه ممکن است شامل لمس برای بررسی حساسیت محلی و دستکاری داخل رکتال (مقعد) می شود.

آزمایشات تشخیصی معمولاً برای درد دنبالچه مورد نیاز نیست. در برخی موارد از درد شدید و بی وقفه، ممکن است از یک آزمایش تشخیصی برای تعیین نحوه ایجاد درد و چگونگی کاهش آن به بهترین نحو استفاده شود. آزمایشات تشخیصی کوکسیدینی ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• آزمایشات تصویربرداری اشعه ایکس: در حالی که بحث هایی در مورد کارآیی آزمایش های تصویربرداری برای تشخیص کوکسیدینی وجود دارد، به طور کلی تصور می شود که تصویربرداری با اشعه ایکس مفید است. یک اشعه ایکس دو تصویر تولید می کند. یکی از بیمار در حالت نشسته و دیگری از بیمار در حالت ایستاده. پزشک تصاویر را مقایسه کرده و زاویه چرخش لگن و همچنین تغییر وضعیت دنبالچه از حالت نشسته به ایستاده را اندازه گیری می کند. اگر این اندازه گیری ها خارج از محدوده طبیعی (بین 5 تا 25 درجه) باشد، حرکت بیش از حد یا بسیار کم دنبالچه به عنوان علت درد شناخته می شود.
• دیسکوگرام دنبالچه: مشابه همان روشی که روی ستون فقرات کمری انجام می شود، دیسکوگرام دنبالچه شامل تزریق بی حسی موضعی در ناحیه ساکروکوسیژئال است. تزریق ناحیه خاصی در ستون فقرات، مانند مفصل یا دیسک بین مهره ای را هدف قرار می دهد تا محل دقیق ایجاد درد را مشخص کند.
• سی تی اسکن یا MRI: در صورتی که علت مشکوک به درد شکستگی، تومور یا تحرک غیرطبیعی مفصل ساکروکوسیژئال باشد، ممکن است از تصویر ایستا که توسط MRI یا سی تی اسکن از دنبالچه گرفته شده (تصویری که چرخش یا حرکت لگن را نشان نمی دهد) استفاده شود. با این حال، تصاویر ایستا معمولاً برای تشخیص کوکسیدینی مفید نیستند و هنگامی که منبع کوکسیدینی با استفاده از وسایل دیگر به وضوح قابل تشخیص نباشد، از آن ها استفاده می شود.

در موارد نادر، آزمایشات معمول خون برای رد احتمال عفونت یا تومور انجام می شود. همچنین ممکن است پزشک آزمایش مدفوع گایاک را تجویز کند تا مشخص شود منشا این مشکل از دستگاه گوارش نیست.

درمان

بسیاری از مطالعات نشان می دهند که درمان های غیر جراحی تقریباً در 90 درصد موارد کوکسیدینی موفقیت آمیز است. خط اول درمان معمولاً شامل مراقبت از خود است که می تواند بدون کمک پزشک متخصص انجام شود، مانند برخی از موارد زیر:

• داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAID): NSAIDهای رایج مانند ایبوپروفن، ناپروکسن یا سلکسیب به کاهش التهاب اطراف دنبالچه که معمولاً علت درد است، کمک می کند.
• بسته یخ یا سرد: استفاده از یخ یا بسته سرد چند بار در روز در چند روز اول پس از شروع درد می تواند به کاهش التهاب کمک کند که معمولاً پس از آسیب رخ می دهد و به درد می افزاید.
• پد حرارتی یا گرمایی: استفاده از گرما در پایین ستون فقرات پس از چند روز اول درد ممکن است به رفع تنش عضلانی کمک کند که ممکن است همراه با درد یا تشدید آن باشد. منابع گرمایی متداول شامل یک بطری آب گرم، بسته حرارتی شیمیایی، نوار چسب داغ کننده طولانی مدت یا حمام داغ است.
• اصلاح فعالیت: تغییر در فعالیت های روزمره می تواند فشار تجمعی استخوان دنبالچه را برداشته و درد را کاهش دهد. این تغییرات ممکن است شامل استفاده از میز ایستاده برای اجتناب از نشستن طولانی مدت، استفاده از بالش برای برداشتن وزن از دنبالچه یا تنظیم وضعیت بدن به گونه ای باشد که هنگام نشستن وزن از استخوان دنبالچه برداشته شود.
• بالش های حمایتی: ممکن است از بالش سفارشی که هنگام نشستن فشار روی استخوان دنبالچه را می گیرد، استفاده شود. بالش ها برای تسکین کوکسیدینی ممکن است شامل بالش های U یا V شکل باشند یا بالش هایی به شکل گوه با برش یا سوراخی که استخوان دنبالچه در آن قرار گیرد. هر نوع بالش یا حالت نشسته ای که فشار را از دنبالچه خارج کند، ایده آل است و تا حد زیادی به ترجیح شخصی بستگی دارد. یک کوسن حمایتی می تواند در ماشین و همچنین در دفتر، کلاس درس یا خانه مفید باشد.
• تغییرات رژیم غذایی: اگر درد استخوان دنبالچه ناشی از حرکات روده یا یبوست باشد یا بدتر شود، افزایش فیبر و آب و نرم کننده های مدفوع توصیه می شود.

اگر درمان های فوق به مدیریت یا تسکین درد دنبالچه کمک نمی کند، ممکن است درمان های اضافی که توسط پزشک، متخصص کایروپراکتیک یا سایر متخصصان پزشکی تجویز می شود، ضروری باشد.

درمان های غیر جراحی اضافی

اگر درد استخوان دنبالچه مداوم یا شدید باشد، گزینه های درمانی غیرجراحی اضافی برای کوکسیدینی ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• تزریق: تزریق داروی بی حس کننده (لیدوکائین) و استروئید (برای کاهش التهاب) در ناحیه اطراف دنبالچه ممکن است باعث تسکین درد شود. پزشک از راهنمای تصویربرداری برای اطمینان از تزریق در ناحیه مناسب استفاده می کند. تسکین درد می تواند از 1 هفته تا چند سال طول بکشد. اگر اولین تزریق موثر نباشد، بیماران ممکن است حداکثر 3 تزریق در سال انجام دهند.
• دستکاری دستی: برخی از بیماران با دستکاری در دنبالچه، تسکین درد پیدا می کنند. از طریق دستکاری، مفصل بین استخوان خاجی و دنبالچه را می توان تنظیم کرد و به طور بالقوه درد ناشی از عدم تحرک کافی دنبالچه را کاهش داد.
• ماساژ: ممکن است با ماساژ ماهیچه های کشیده کف لگن که به دنبالچه متصل می شوند، درد کاهش یابد. ماهیچه های کشیده در این ناحیه می توانند فشار بیشتری بر رباط ها و مفصل ساکروکوسیژئال وارد کنند و تحرک آن را محدود کنند.
• کشش: کشش ملایم رباط های متصل به دنبالچه می تواند در کاهش تنش عضلانی در ناحیه دنبالچه مفید باشد. یک فیزیوتراپیست، متخصص کایروپراکتیک یا سایر پزشکان آموزش دیده می تواند دستورالعمل های کششی مناسب برای تسکین درد دنبالچه ارائه دهد.
• واحد TENS: واحدهای تحریک کننده الکتریکی عصبی زیر پوستی (TENS) از تحریک الکتریکی استفاده می کنند که در انتقال سیگنال های درد از دنبالچه به مغز تداخل ایجاد می کند. این دستگاه ها می توانند گزینه مناسبی برای بیمارانی باشند که مایلند مصرف داروهای خود را به حداقل برسانند. انواع مختلفی از واحدهای TENS وجود دارد که برخی از آن ها از محرک های با فرکانس بالا استفاده می کنند که برای مدت زمان کوتاهی استفاده می شوند و برخی دیگر از محرک های با فرکانس پایین استفاده می کنند که ممکن است بیشتر استفاده شود.

پس از دستیابی به تسکین کافی درد تا تحمل حرکت بهتر انجام شود، فعالیت هوازی با تاثیر کم روزانه مفید است، زیرا افزایش جریان خون مواد مغذی را به آن ناحیه می رساند و توانایی های طبیعی بهبود بدن را تقویت می کند. یکی دیگر از مزایای فعالیت هوازی، ترشح اندورفین، ماده شیمیایی مسکن بدن است. اگر درمان های غیر جراحی یا روش های کنترل درد موثر باشد، استفاده طولانی مدت از این روش ها یک گزینه درمانی منطقی است. در موارد نادر، درد بیمار به درمان های غیر جراحی پاسخ نمی دهد و ممکن است جراحی روی دنبالچه در نظر گرفته شود.

نسخه اصلی مطلب روش های درمان درد استخوان دنبالچه را در سایت دکتر سلمان فلاح بخوانید.

---