آشنایی با ویتامین E

شبکه اطلاع رسانی پزشک آن لاین [ پرتال اطلاع رساني ]آدرس وب سایت : www.pezeshkonline.ir

ویتامین E یکی از ویتامینهای محلول در چربی است. دلیل شهرت ویتامین E خاصیت آنتی اکسیدان آن است. که عبارتست از کاهش عوامل شیمیایی مخربی که در اثر استرسهای فیزیولوژیکی و محیطی در خون بوجود آمده است. این خاصیت در ویتامین E و ویتامین C موجود است. کسانیکه در مشاغل پراسترس فعالیت دارند، کسانی که به بیماریهای مزمن مبتلا هستند و یا دچار صدمات کلی شدهاند از جمله افرادی هستند که به این ویتامین توجه بسیاری نشان میدهند. این ویتامین در عملکرد کلیه سلولها موثر است از این رو کمبود آن عوارض زیادی را در پی خواهد داشت.

تاریخچه کشف این ویتامین

ویتامین E در سال ۱۹۲۰ به عنوان فاکتوری محلول در چربی و ضد سقط جنین شناخته شد و نام علمی آن توکوفرول (Tocopherol) است. این ویتامین بخصوص در نزد حیوانات مانند موش مورد مطالعه قرار گرفته است. تجربه نشان داده است که اگر موشها را تحت یک رژیم غذایی مصنوعی بدون چربی قرار دهند اختلالاتی در عمل تولید مثل حیوان پدیدار میشود. اوانس نشان داد که این اختلالات به علت فقدان یک ویتامین محلول در چربی غیر از ویتامین A و ویتامین D میباشد.

ساختمان شیمیایی

ویتامین E به فرمول C29H50O2 یک ترکیب هتروسیکلیک مشتق از هسته کرومان است. از اتصال یک حلقه بنزنی و یک حلقه هتروسیکلیک اکسیژن دار به نام پیران ، هسته کرومان حاصل میگردد. توکوفرول در حلقه بنزنی دارای سه ریشه متیل و یک عامل و یک عامل هیدروکسیل و در حلقه پیران دارای یک ریشه متیل و یک زنجیر ۱۶ کربنی است. علاوه بر آلفا توکوفرول در طبیعت ترکیبات مشابه دیگری وجود دارند که اختلاف ساختمان شیمیایی آنها با آلفا توکوفرول در تعداد و محل ریشههای متیل حلقه بنزنی است.

خواص فیزیولوژیک

فقدان این ویتامین در برخی پستانداران مانند موش موجب عقیم شدن حیوان میگردد. کمبود ویتامین E در موش موجب استحاله عضلات مخطط و بروز ضایعات از نوع دیستروفی عضلانی نیز میگردد. در انسان در اثر کمبود یا فقدان ویتامین E اختلالات تولید مثل و عوارض دیستروفی عضلانی مشاهده نشده است. تشخیص حالات کمبود ویتامین E در انسان به کمک آزمایشات ساده امکانپذیر است.

هر چه میزان کمبود ویتامین شدیدتر باشد حساسیت گویچه های سرخ در برابر آب اکسیژنه و سرعت همولیز آنها افزایش مییابد. مهمترین عوارض کمبود ویتامین در این گونه نوزادان کم خونی ، ورم بدن و افزایش تعداد سلولهای رتیکولوسیت در خون میباشد. میزان انتقال ویتامین E از راه جفت به جنین بسیار محدود است. یکی از مهمترین خواص شیمیایی ویتامین E حساسیت زیاد آن در برابر ترکیبات اکسید کننده است.

عملکرد ویتامینE چیست ؟

همانطور که بیان شد ویتامینE یک آنتی اکسیدان است.این ویتامین در لایه چربی دیواره سلول ودر داخل سلول قرار دارد واز بروز تخریب در دیواره سلول جلوگیری می کند . همین عملکرد ویتامینE است که از بروز تخریب داخل عروق وسکته های قلبی جلوگیری می کند ، کمبودهای غذایی بر ذخیره آن در بدن موثر است ؛ کمبود آن در بیماریهای قلبی بیشتر دیده شده است .

بررسی اثرات آنتی اکسیدانE دربسیاری از شرایط تخریبی چون پیری، آلودگی هوا، استرس های محیطی،سرطان، بیماری های قلبی ، آب مروارید، دیابت وعفونت در حال انجام است.

ویتامینE تنها توسط گیاهان تولید می شود.در برگها و دانه ها ، خصوصا” روغنهای گیاهی موجود است و میزان مورد نیاز روزانه آن دربدن ۷ تا۹ میلی گرم می باشد. بامصرف روزانه آجیل( البته در صورت تازه بودن ) ، روغن سبوس گندم، آفتابگردان، بادام، ذرت و زیتون می توانید میزان زیادی ویتامینE دریافت کنید. میزان مصرف از این مواد غذایی باید در حد نیاز باشد. مثلا” مصرف روزانه ۲قاشق غذاخوری روغن آفتابگردان بدون اینکه حرارت ببیند نیاز شما را برآورده می سازد.از اینرو توصیه می شود برای تأمین ویتامین Eمورد نیاز درهر وعده غذایی سالادهای پرسبزی را همراه روغنهای آفتابگردان وزیتو ن مصرف کنید.

اثرات کمبود ویتامینEدر اعصاب، عروق و اندامهای تولید مثلی مشخص می شود. البته ۵ تا ۱۰ سال طول می کشد تا ذخائر بدنی این ویتامین تمام شود وعلائم پایان یافتن ذخیره آن دربدن ،عدم پاسخگویی به محرک های محیط ،ضعف عضلات، عدم توانایی درحفظ تعادل واختلال در بینایی است البته کمبود در این حد در افرادی که مشکلات هضم وجذب چربی داشته باشند بروز می کند. ولی بطور کلی چون ویتامینE در حفاظت از غشأی سلول موثر است و در کبود آن در مراحل اولیه، جراحت های سریع پوست مشاهده می شود. این ویتامین درسقط جنین در رحم اثربسزایی دارد که در آزمایشات حیوانی نیزمشخص شده است.

عملکرد ویتامین E در برابر بیماریها

ویتامین E یک آنتی اکسیدان است. این ویتامین در لایه چربی دیواره سلول و در داخل سلول قرار دارد و از بروز تخریب در دیواره سلول جلوگیری میکند. همین عملکرد ویتامین E است که از بروز تخریب داخل عروق و سکتههای قلبی جلوگیری میکند. کمبودهای غذایی بر ذخیره آن در بدن موثر است. کمبود آن در بیماریهای قلبی بیشتر دیده شده است. بررسی اثرات آنتی اکسیدان E در بسیاری از شرایط تخریبی چون پیری ، آلودگی هوا ، استرسهای محیطی ، سرطان ، بیماریهای قلبی ، آب مروارید ، دیابت و عفونت در حال انجام است.

منابع ویتامین E

ویتامین E تنها توسط گیاهان تولید می شود. در برگها و دانهها ، خصوصا روغنهای گیاهی موجود است و میزان مورد نیاز روزانه آن در بدن ۷ تا ۹ میلیگرم میباشد. با مصرف روزانه سبوس گندم ، آفتابگردان ، بادام ، ذرت و زیتون میتوانید میزان زیادی ویتامین E دریافت کنید. میزان مصرف از این مواد غذایی باید در حد نیاز باشد. مثلا مصرف روزانه ۲ قاشق غذاخوری روغن آفتابگردان بدون اینکه حرارت ببیند نیاز شما را برآورده میسازد.

ویتامین E یک ویتامین محلول در چربی است و اصولا در بافتهای چربی، کبد و ماهیچه ذخیره میشود. متداولتر ین و فعالترین فرم بیولوژیکی طبیعی ویتامین E، آلفاتوکوفرول نام دارد. ویتامین E در سال ۱۹۶۸ توسط انجمن غذا وتغذیه شورای تحقیقات ملی ایالات متحده آمریکا بهعنوان یک ماده مغذی اساسی برای انسان شناخته شد. توکوفرول برگرفته از کلمه یونانی توکو به معنی تولد وفرین به معنی بیرون آوردن است. این نام برگرفته از نقش اساسی ویتامین E در تولید مثل گونههای مختلف جانوران است.

روغنهای گیاهی مثل بادام زمینی، سویا ، ذرت، گلرنگ، آفتابگردان و جوانه گندم مهمترین منابع غذایی ویتامین E بهشمار میروند. سایر منابع شامل دانه های روغنی، بذرها، دانه های کامل( سبوسدار) و سبزیهای برگ سبز است. بعضی از غذاهای اصلی مانند شیر و تخم مرغ ، گوشت، ماهی و مرغ حاوی مقادیر کمی از ویتامین E هستند. از دیگر منابع خوب ویتامین E، خشکبار، حبوبات و غلات آماده است. بهعلاوه، کره، مارگارین و دیگر غذاها با ویتامین E غنی میشوند. بهطور متوسط، ۲۰ تا ۴۰ درصد ویتامین E مصرف شده جذب میشود. در طی پخت غذا و نگهداری موادغذایی بهخصوص اگر در معرض گرما و اکسیژن باشند، تا حدود ۵۰ درصد از ویتامین E از بین میرود. سرخ کردن غذا نیز این ویتامین را در روغنهای گیاهی تخریب میکند. نگهداری مواد غذایی در داخل یخچال نیز موجب کاهش میزان ویتامین E میشود.

ویتامین E علاوه بر بافتهای چربی، در سایر اندامها مثل تخمدانها، بیضهها، پلاکتهای خون و غدد فوق کلیوی و مخاطی وجود دارند.
ویتامین E یک آنتی اکسیدان قوی محلول در چربی در بدن است که مسوول محافظت از اسیدهای چرب غیراشباع با چند باند دوگانه در غشای سلولها از عمل پراکسیداسیون است. این ویتامین میتواند رادیکالهای آزاد را از بین برده و تخریب بافتهای بدن را به حداقل برساند. رادیکالهای آزاد در هنگام تولید انرژی در سلولهای بدن تشکیل میشوند و آنتیاکسیدانها مانند ویتامین E در حقیقت یک مکانیسم دفاعی بدن در مقابل آنها بهشمار میروند.

نقش اصلی ویتامین E، محافطت بافتهای بدن از واکنشهای تخریبی ( پراکسیدسیون ) است که ناشی از فعالیتهای متابولیکی بدن و عوامل سمیخارجی است. ویتامین E از غشای سلولهای عصبی، عضلانی و سیستم قلبی عروقی محافطت میکند. هم چنین، کمک به افزایش طول عمر گلبولهای قرمز خون و استفاده مناسب از ویتامین A در بدن از دیگر نقشهای ویتامین E است. چندین مطالعه اپیدمیولوژیکی ارتباط بین ویتامین E وخطر سرطانهای بهخصوصی مثل سرطانهای سینه، ریه، دهان و حلق را نشان داده است. ویتامین E به عنوان یک آنتی اکسیدان نقش محافظتی در بیماریهای قلبی عروقی دارد و دیده شده که خطر مرگ دراثر بیماریهای ایسکمیا قلبی با مصرف مقادیر زیاد ویتامین E کاهش مییابد.

مقدار ویتامین E دریافتی روزانه بر اساس سن وجنس و میزان ویتامین E مصرفی افراد در هر کشور متفاوت است. براساس آخرین توصیهها، دریافت روزانه ویتامین E باید ۱۵ میلیگرم که معادل ۲۰ واحد بینالمللی ویتامین E سنتتیک است، باشد. در بعضی از کشورها مقدار این ویتامین برای زنان باردار حدود ۳۰ میلی گرم توصیه شده است. بهطور کلی مقدار مورد نیاز ویتامین E بستگی به میزان اسیدهای چرب غیراشباع در رژیم غذایی دارد و هر چه مقدار این نوع چربیها در رژیم غذایی بیشتر باشد، نیاز بدن به ویتامین E بیشتر میشود. مصرف همزمان آهن و ویتامین E، موجب کاهش قابلیت دسترسی ویتامین E در بدن میشود. سایر آنتی اکسیدانها مثل ویتامین ث و بتاکاروتن عمل آنتی اکسیدانی و محافظتی این ویتامین را تقویت میکند.

شواهد موجود حاکی از آن است که ویتامین E در درمان عوارضی که بهدنبال سندرم سوءجذب چربی ایجاد میشود، موثر است. محققان نقش پیشگیری کننده ویتامین E را در محافظت در مقابل آلودگیهای خارجی، افزایش قدرت ایمنی بدن در دوران سالمندی و کاهش خطر ابتلا به آب مروارید را مورد مطالعه قرار دادهاند. در درمان بیماریهای پوستی از ویتامین E بهعنوان عامل ضد التهاب استفاده میشود. همچنین، این ویتامین در افزایش رطوبت پوست و کاهش تخریب سلولی بوسیله اشعه ماوراءبنفش کاربرد دارد. در صنایع غذایی از ویتامین E بهعنوان یک آنتی اکسیدان در روغنهای گیاهی و محصولات غذایی حاوی چربی استفاده میشود. با رعایت دو اصل تعادل وتنوع در برنامه غذایی که شامل گروههای مختلف غذایی باشد به طور معمول تمام مواد مغذی مورد نیاز بدن تامین خواهد شد. درمورد ویتامین E با توجه به اینکه تخلیه ذخایر بدن از این ویتامین نیاز به مدت زمان طولانی دارد، هیچگونه علایم بالینی کمبود ویتامین E در افراد سالم دیده نمیشود.

اثرات کمبود ویتامین E

اثرات کمبود ویتامین E در اعصاب ، عروق و اندامهای تولید مثلی مشخص میشود. البته ۵ تا ۱۰ سال طول میکشد تا ذخائر بدنی این ویتامین تمام شود و علائم پایان یافتن ذخیره آن در بدن ، عدم پاسخگویی به محرکهای محیط ، ضعف عضلات ، عدم توانایی در حفظ تعادل و اختلال در بینایی است. البته کمبود در این حد در افرادی که مشکلات هضم و جذب چربی داشته باشند بروز میکند. ولی بطور کلی چون ویتامین E در حفاظت از غشای سلول موثر است و در کمبود آن در مراحل اولیه ، جراحتهای سریع پوست مشاهده میشود. این ویتامین در سقط جنین در رحم اثر بسزایی دارد که در آزمایشات حیوانی نیز مشخص شده است.

تحقیقات نشان می دهد که ویتامین «ای» در مقابل بسیاری از بیماریها به بدن کمک می کند و سلول ها را از انواع مشخصی از آسیب ها حفظ کرده، طول عمر آنها را افزایش می دهد. این خاصیت ویتامین «ای» در طول زمان باعث کند شدن آسیب سلولی میشود که به طور طبیعی با افزایش سن اتفاق می افتد. ویتامین «ای» بدن را در مقابل بعضی از اختلالات حفظ می کند و به درمان بعضی دیگر از بیماری ها کمک می کند. سرطان. ویتامین “ای” نقش مهمی در درمان در بسیاری از سرطان ها از جمله سرطان پوست، دهان و گلو، معده، رودة بزرگ پستان و غذه پروستات ایفا می کند. همچنین خطر ابتلا به سرطان های ریه، مری و دهانة رحم را کاهش می دهد به نظر می رسد ویتامین «ای» از طریق پیام های کنترلی اکسیژن مانع از رشد سلولهای طبیعی بدن را در مقابل اثرات شیمی درمانی حفظ می کند، اما سلولهای سرطانی زخم پذیر را باقی می گذارد.

حملات و سکته های قلبی. ویتامین «ای» مانع از انسداد شریان ها توسط « کلسترول تبدیل شده به فرم خطرناک»» میشود. هم چنین ویتامین «ای»» یک صد انعقاد قوی است که به جریان راحت تر خون در شریان هایی که دارای پلاکهای چربی چسبیده به دیواره هستند کمک می کند.

بیماریهای سیستم ایمنی. این بیماریها دفاع بدن را در مقابل بیماری کاهش می دهد، اما ویتامین «ای» سطح ایمنی بدن را در مقابل آنها بالا می برد.
بیماریهای وابسته به سن. ویتامین های «ای» از پیشرفت بعضی از بیماریها مانند بیماری آلزایمر که باعث کاهش قدرت ذهنی و فیزیکی میشود، جلوگیری می کند.
آب مروارید و دژنراسیون ماکولر. ویتامین «ای» می تواند با این بیماریها که باعث کاهش دید و کوری میشود، مقابله کند.
دیابت. ویتامین «ای» خطر بیماری قلبی را که افراد مبتلا به دیابت کاهش می دهد.

ویتامین «ای» همچنین در موارد زیر کمک کننده است:

کند کردن پدیده پیری سلول ها و بافتها.
تقویت فرد در مقابل آلوده کننده های محیط.
نگهداری و سلامت سلولهای قرمز خون و مقابله با کم خونی.

درمان اختلالات وابسته به «چربیهای بدهضم».
مؤثر در درمان بیشتر بیماریهای پوستی.
کمک به بهبود سریعتر زخم ها.

کمک به درمان اختلالات تولید مثل.
کاهش ناراحتی های قبل از شروع قاعدگی .
کاهش علایم و نشانه های لوپوس