بیضه یک غده‎ی جنسی است که وظیفه تولید اسپرم و هورمون هایی چون تستوسترون را برعهده دارد. درون بیضه ها لوله های فراوانی وجود دارد که به آنها لوله ‎های اسپرم ساز نیز می گویند. بیضه از حساسیت بالایی برخوردار بوده و نیازمند مراقبت فراوان است؛ زیرا در صورت ایجاد بیماری های بیضه و ورود ضربه به این قسمت، علاوه بر ایجاد و احساس درد شدید، احتمال عواقب و بیماری هایی ‎چون عدم باروری وجود دارد. اندازه ی بیضه ها می تواند کمی متفاوت باشد. معمولاً بیضه ی راست کمی بزرگ تر از بیضه ی چپ است. همچنین در اغلب موارد یکی از بیضه ها (معمولاً چپ) کمی پایین تر از دیگری قرار دارد. بیضه ها باید کاملاً صاف و بدون هیچگونه برآمدگی یا توده باشند. سلامت آلت تناسلی در هر انسانی بر کیفیت زندگی شخصی و زناشویی او تأثیر به سزایی خواهد داشت. اگر متوجه شدید که یکی از بیضه ها به طور ناگهانی درد گرفته یا شکل آن شبیه به بیضه ی دیگر نیست، به پزشک مراجعه کنید.

ویژگی های بیضه سالم در مردان و پسران

اندازه متوسط بیضه مردان حدود 2-3-4 سانتی متر بوده و به شکل بیضی است. اکثر مردان دو بیضه دارند و متفاوت بودن اندازه یکی از بیضه ها نسبت به بیضه دیگری طبیعی است. بیضه ها در کیسه بیضه قرار داشته و انتهای هر کدام به اسپرماتیک کورد وصل شده است. نباید هیچ وقت در مورد بیضه های خود احساس درد داشته باشید. و حتی با وجود بزرگ تر بودن یکی از بیضه ها، آن بیضه نباید شکل متفاوتی داشته باشد. سطح بیضه ها باید صاف، بدون توده و احساس درد یا حساسیت باشد.

اندازه نرمال بیضه ها

اندازه متوسط بیضه مردان حدود 2-3-4 سانتی متر بوده و به شکل بیضی است.

کیسه بیضه باید چگونه باشد؟

بیضه ها پیش از تولد درون شکم قرار دارند و کمی پس از تولد (از طریق مجرای اینگوئینال) وارد کیسه بیضه می شوند.کیسه بیضه متشکل از چندین لایه است که هر کدام از آنها در کنار هم از قسمت داخلی و بیضه ها مراقبت می کنند. مراقبت از این بخش می تواند بر سلامت بیضه ها تأثیر به سزایی داشته باشد. این کیسه ها در زیر آلت جنسی قرار داشته و دمای آن سه درجه از دمای بدن پایینتر است. زمانی که این ماهیچه ها منبسط می گردند از شکم فاصله می گیرند و برای تولید اسپرم آماده می شوند. کیسه بیضه وظیفه کنترل دمای این اندام را به عهده دارد به نحوی که در گرما با حالت شل و نرم شدن، باعث دور شدن آن از شکم و در سرما با کشیده شدن و انقباض، آنها را به بدن نزدیک می نماید. هر کیسه شامل لوله های فراوانی برای ساخت اسپرم می باشد. اسپرم ها پس از تولید، به سمت لوله ی دیگری به نام اپی دیدیم که درون بیضه قرار گرفته منتقل شده و در آنجا ذخیره می گردند. محدوده طبیعی طول بیضه به طور میانگین حدود ۴ تا ۷ سانتی متر است. پوست کیسه بیضه با احتیاط به قدری کشیده و نازک می شود که سطح بیضه ها را می توان از طریق آن مشاهده کرد و فولیکول های مو (دانه های برجسته) دیده شود.

آیا اختلاف سایز بیضه ها خطرناک است؟

معمولاً تفاوت در اندازه بیضه ها طبیعی بوده و نگران کننده نیست؛ اما ممکن است ناهمسان بودن اندازه بیضه ها در مواردی نشان دهنده مشکل خاصی در بدن باشد. اگر در یکی از بیضه های خود احساس درد داشتید یا متوجه تغییر شکل یکی از آنها شدید، در سریع ترین زمان ممکن به پزشک مراجعه کنید.

معاینه و بررسی بیضه توسط خود فرد

خودآزمایی بیضه ها باید ماهانه انجام شود. مراحل خودآزمایی بیضه شامل موارد زیر است:

• زمان مناسب برای خود ازمایی پس از دوش گرفتن است.
• اگر به روند انجام کار کمک می کند، جلوی آینه بایستید.
• هر بیضه را یکی پس از دیگری جداگانه معاینه کنید.
• با استفاده از انگشتان و انگشتان شست هر دو دست، بیضه را به آرامی بغلتانید. توده ها، برجستگی ها یا هر قسمت دردناک را بررسی کنید.
• زیر و پشت اسکروتوم لمس کنید. باید مانند دسته ای از لوله های محکم پیچ خورده باشد.
• بیضه دیگر را معاینه کنید.

این معاینه نباید به هیچ یافته غیرمعمولی منجر شود، مانند:

• درد
• توده ها
• تورم
• تغییر در اندازه یا شکل (از آخرین خودآزمایی)
• تغییر در احساس یا سازگاری (از آخرین خودآزمایی)

معاینه بیضه توسط متخصص اورولوژی

اگر چه معاينه بيضه توسط شخص مفيد است؛ ولي هيچگاه جايگزين معاينه پزشک نمي گردد. از پزشک خود بخواهيد تا معاينه بيضه را به شما آموزش دهد. در معاینه پزشک بیضه لمس می کند و با انجام سونوگرافی بیضه ها و آزمایشات لازم تشخیص قطعی می گردد. هرگونه تغییر یا سفتی در بیضه باید سریعاً توسط پزشک متخصص معاینه و بررسی شود.

آیا بیضه بزرگ نشانه سرطان است؟

طبیعی است که یکی از بیضه های شما بزرگتر از دیگری باشد. بیضه سمت راست معمولاً بزرگ تر است و یکی از آنها کمی پایین تر از دیگری در داخل کیسه بیضه آویزان می شود. با این حال، شما هرگز نباید در بیضه ها احساس درد کنید و حتی اگر یکی بزرگتر باشد، نباید شکل کاملاً متفاوتی داشته باشد. هر نوع احساس سنگینی و بزرگ شدن بیضه بدون درد و ناراحتی می تواند اولین علامت سرطان بیضه باشد .

تشخیص تومور در کیسه بیضه

روش های تشخیص سرطان بیضه متنوع اند. اصلی ترین روش تشخیص سرطان بیضه از طریق تشخیص یک توده در داخل بیضه است. اگر احساس کردید یکی از بیضه ها بزرگ تر از حد طبیعی شده است (این افزایش حجم ممکن است همراه با درد باشد یا نباشد) باید برای تشخیص دلیل موضوع به متخصص اورولوژی مراجعه کنید. یکی از اولین علائم این سرطان ایجاد توده یا بزرگ شدن بیضه است. اگر با مشاهده اولین علائم به پزشک مراجعه کنید، احتمال تشخیص زودهنگام و درمان موفق بیشتر خواهد بود. متخصص اورولوژی در روند تشخیص سرطان بیضه مراحل زیر را طی می کند:

• معاینه جسمی

پزشک عمومی علاوه بر اینکه از شما در مورد علائمتان می پرسد و سابقه پزشکی شما را می پرسد، باید بیضه های شما را هم بررسی کند. پزشک ممکن است یک چراغ کوچک را در کنار کیسه بیضه شما نگه دارد تا ببیند آیا نور از آن عبور می کند یا نه. مجموعه مایعاتی که در کیسه بیضه وجود دارند به نور قابلیت عبور می دهند؛ اما توده های بیضه جامد هستند، به این معنی که نور قادر به عبور از آنها نیست. درصورت عدم عبور نور، پزشک متوجه توده ها می شود.

• آزمایش سرطان بیضه

اگر تورم یا توده غیر دردناک یا تغییرشکل در بافت بیضه داشته باشید و پزشک تصور می کند که ممکن است سرطانی باشد، ظرف ۲ هفته شما باید آزمایشاتی را انجام دهید. آزمایش چکاپ کامل مردان در تشخیص سرطان بیضه و سرطان آلت تناسلی مؤثر است.

• تشخیص سرطان بیضه با سونوگرافی اسکروتوم

اسکن اولتراسوند بیضه یک روش بدون درد است که از امواج صوتی با فرکانس بالا برای تولید تصویری از داخل بیضه استفاده می کند. این روش یکی از راه های اصلی برای تشخیص و تمایز یک توده سرطانی (بدخیم) از غیرسرطانی (خوش خیم) است. برای تشخیص سرطان بیضه سونوگرافی می تواند کمک کننده باشد.

• تشخیص سرطان بیضه با آزمایش خون

برای کمک به تأیید تشخیص، ممکن است نیاز به یک سری آزمایش خون برای تشخیص هورمون های خاصی در خون خود داشته باشید که به عنوان نشانگر سرطان شناخته می شوند. سلول های سرطانی اغلب این نشانگرها را تولید می کند، بنابراین ممکن است آزمایش نشان دهد که در خون شما این موارد وجود دارد. نشانگرهای موجود در خون شما که مورد آزمایش قرار می گیرند، عبارتند از:

1. آلفا جنین پروتئین (AFP)
2. گنادوتروپین کوریونی انسان (HCG)
3. لاکتات دهیدروژناز (LDH): این آزمایش خون به این دلیل انجام می شود که ممکن است میزان فعال بودن سرطان را نشان دهد؛ اما نشانگر خاصی برای سرطان بیضه نیست.

البته شایان ذکر است که همه افراد مبتلا به سرطان بیضه نشانگر تولید نمی کنند. ممکن است نتایج آزمایش خون شما نرمال باشد؛ اما به سرطان بیضه مبتلا باشید.

• بیوپسی

تنها راه برای تأیید قطعی سرطان بیضه، بررسی قسمتی از توده زیر میکروسکوپ است. این آزمایشات و گزارشات را بافت شناسی می نامند. برخلاف بسیاری از سرطان ها که در آن قطعه کوچکی از سرطان قابل برداشتن است (نمونه برداری)، در بیشتر موارد تنها راه بررسی توده بیضه، برداشتن کامل بیضه ی آسیب دیده است. این به این دلیل است که ترکیبی از سونوگرافی و نشانگرهای خون معمولاً برای تشخیص قطعی کافی است. همچنین بیوپسی ممکن است به بیضه آسیب برساند و سرطان را در کیسه بیضه پخش کند. متخصص شما تنها درصورتی که بیضه شما را سرطانی بداند، برداشتن بیضه را توصیه می کند.

تغییر سایز بیضه چگونه درمان میشود؟

روش های درمانی ناهمسان بودن اندازه بیضه ها به عامل آن بستگی دارد. در ادامه به عوامل اصلی بروز این مشکل و راه های درمانی آنها اشاره خواهیم کرد.

• اپیدیدیمیت: اگر کلامیدیا عامل التهاب بیضه باشد پزشک برای درمان عفونت ایجاد شده، یک دوره آنتی بیوتیک تجویز خواهد کرد. همچنین ممکن است پزشک تصمیم بگیرد به منظور کاهش تورم، بیضه ها را بالا بکشد.
• التهاب بیضه: اگر عفونت ها و بیماری های آمیزشی دلیل التهاب بیضه باشد؛ معمولاً برای مبارزه با این عفونت دارو تجویز می شود. از جمله داروهای تجویزی رایچ می توان به سفتریاکسون (روسفین) یا آزیترومایسین (زیترومکس) اشاره کرد. استفاده از یخ و داروهای مسکن به رفع درد و ناراحتی کمک می کند.
• پیچش بیضه: برای این اختلال باید در سریع ترین زمان ممکن نسبت به انجام درمان اقدام کرد. پزشک با انجام اقدامی با نام «برطرف نمودن پیچش با دست»، پیچش بیضه را رفع می کند؛ اما معمولاً برای پیشگیری از ابتلای دوباره باید عمل جراحی انجام داد. اگر درمان به موقع انجام نشود ممکن است مجبور شوید بیضه ها را از بدن خارج کنید.
• سرطان بیضه: اگر بیضه ها دچار سرطان شده باشند پزشک توصیه خواهد کرد که بیضه ها از بدن خارج شوند.

نوردرمانی، شیمی درمانی و ترکیب این دو روش به کاهش میزان سلول های سرطانی یا نابودی آنها کمک می کند. اگر سرطان به دیگر نقاط بدن منتشر شود، ممکن است نیاز به انجام روش های درمانی دیگر و عمل جراحی باشد.

عوارض کوچک بودن بیضه

حدود ۸۰ درصد از حجم بیضه از لوله های اسپرم ساز تشکیل شده است. مطالعات نشان داده است که اندازه کوچکتر بیضه با کاهش تراکم اسپرم مطابقت دارد. از آنجایی که اسپرم در بیضه ها تولید می شود، در بیضه کوچک، ممکن است کمتر از حد متوسط اسپرم دیده شود، با این حال ممکن است فردی بیضه های کوچک تر از حد متوسط داشته باشد؛ اما به اندازه فردی با بیضه های بزرگ تر باروری داشته باشد، بنابراین در صورتی که کوچک بودن بیضه تأثیر چندانی بر اسپرم و تستوسترون نداشته باشد، اهمیت چندانی ندارد. در چنین وضعیتی درمان کوچک بودن بیضه لازم نیست.

نسخه اصلی مطلب از کجا بفهمیم بیضه ها سالم هستند یا نا سالم؟ را در سایت دکتر مجید حقیقت بخوانید.

---