در محل مفصل زانو یک طناب بافتی مقاوم وجود داشته که از جنس فیبر کلاژن متراکم است. این طناب بافتی در برابر کشش ها از مقاومت بالایی برخوردار است و علاوه بر آن در قسمت مفصل، دو استخوان را نیز به یکدیگر متصل می کند. رباط ها یا همان لیگامنت ها، بافت های نواری شکل بسیار محکمی هستند که استخوان ها را به یکدیگر متصل می کنند.

یکی از مهم ترین رباط هایی که در مفصل زانو وجود دارد رباط صلیبی بوده که نقش مهم و حیاتی در سلامت و ثبات این قسمت از بدن دارد. هنگام دویدن، ورزش کردن و انجام فعالیت های مختلف، ممکن است به مفصل زانو و بافت های اطراف آن فشار بسیار زیادی وارد شود که این فشارها میتوانند منجر به آسیب دیدگی و پارگی رباط های زانو شوند.

بر حسب شدت آسیب وارده، پارگی رباط زانو به سه شکل خفیف، متوسط و شدید بروز می یابد. علائم نمایان شده و روش درمانی در هر یک از این موارد متفاوت است. پارگی رباط، آسیبی دردناک و بسیار آزاردهنده است؛ اما در اغلب موارد با به کارگیری روش های درمانی غیرجراحی با موفقیت درمان می شود.

انواع رباط صلیبی زانو

مفصل زانو دارای چهار رباط است که هر یک از آنها ممکن است دچار آسیب شوند:

1. رباط صلیبی قدامی (ACL) یکی از اصلی ترین رباط های زانو است که استخوان ران و ساق پا را به هم متصل می کند. آسیب های رباط ACL یکی از عوامل شایع درد و ناتوانی مفصل زانو است. این آسیب در زنان بیشتر از مردان شایع است.
2. رباط صلیبی خلفی (PCL) دومین رباط بزرگ زانو است که استخوان ران و ساق پا را به هم متصل می کند.
3. رباط جانبی خارجی (LCL) استخوان ران پا را به استخوان نازک نی (استخوان کوچکی که در کنار استخوان ساق پا یا همان درشت نی قرار دارد.) متصل می کند.
4. رباط جانبی داخلی (MCL) استخوان ران پا را به قسمت داخلی استخوان ساق پا (درشت نی) متصل می کند.

دلایل پارگی رباط صلیبی زانو

رباط صلیبی عمدتاً در هنگام فعالیت های شدید بدنی دچار آسیب می شود. به همین سبب ورزشکاران بخصوص فوتبالیست ها اصلی ترین افراد در خطر پارگی رباط صلیبی می باشند. پارگی رباط صلیبی ممکن است به صورت کامل و یا جزئی بوده و سبب آسیب به غضروف، مفصل زانو و یا مینیسک شود. ممکن عوامل متعددی موارد زیر، منجر به آسیب رباط زانو شوند:

• فشار و ضربه: ضربه به مفصل زانو مخصوصاً زمانی که زانو خم و رباط به صورت شل قرار می گیرد سبب پارگی آن می شود. برای مثال ورزش های حرفه ای مانند فوتبال و کشتی و یا بازی های پر خطر که با پریدن از ارتفاع همراه است. همچنین زمانی که فرد در هنگام دویدن ناگهان می چرخد و یا سرعتش را کم می کند. در آخر حوادث ناگهانی مانند تصادفات، بلایای طبیعی و زمین خوردن
• عوامل ژنتیکی: در برخی از افراد به سبب ویژگی های وراثتی ممکن است رباط صلیبی حساس و آسیب پذیر باشد.
• هورمون ها: عوامل هورمونی اغلب سبب افزایش ریسک آسیب رباط صلیبی ACL در خانم ها می شود. وجود گیرنده های مربوط به هورمون های جنسی استروژن و پروژسترون در سطح رباط صلیبی زانو احتمال تأثیر آنها بر آسیب و پارگی ACL را در خانم های ورزشکار و در معرض خطر، تقویت می کند.
• عوامل آناتومیک: عواملی نظیر هایپراکستنشن زانوها، پرونیشن پا، سستی رباطی و همچنین زمانی که شکاف بین کندیلی ران کوچک است و یا زاویه Q بیشتر از حالت نرمال می باشد.

علائم پارگی رباط صلیبی زانو

با توجه به میزانی که زانو دچار کشیدگی شده است و همچنین میزان پارگی رباط صلیبی اتفاق افتاده است می توان درجه شدت علائم آسیب دیدگی رباط صلیبی را تعیین نمود که در ادامه هر یک از این درجات را تشریح می نماییم:

درجه یک یا آسیب دیدگی خفیف رباط زانو

در این درجه ، علیرغم اینکه کشیدگی رباط به میزان جزئی بوده و پارگی رباط رخ نداده است، مفصل دچار آسیب دیدگی یا تورم زیادی نمی شود. البته باید به این نکته توجه داشت که به هر حال به دلیل کشیدگی رباط زانو احتمال آسیب دیدگی مجدد زانو وجود دارد.

درجه دو یا آسیب دیدگی متوسط رباط زانو

در این درجه، بخشی از رباط دچار پارگی نسبی شده و در نتیجه زانو ورم کرده و کبود می شود. این درجه از آسیب دیدگی، علائم دیگری از قبیل احساس درد در زانو در حین حرکت دادن زانو و احساس خالی شدن زانو را نیز به دنبال دارد.

درجه سه یا آسیب دیدگی شدید

در این درجه، آسیب دیدگی به صورت شدید بوده و قاعدتاً پارگی کامل رباط رخ می دهد و علائمی نظیر تورم و در برخی موارد خونریزی زیر پوستی را در پی خواهد داشت. همچنین در این درجه از آسیب دیدگی ، مفصل دچار عدم ثبات و در نتیجه عدم تحمل وزن می شود. نکته ای که بسیار در اینجا حائز اهمیت می باشد این است که در اغلب موارد پس از پارگی رباط درجه سه به دلیل پارگی اکثریت فیبرهای عصبی انتقال دهنده درد در هنگام پارگی رباط، عمدتاً دردی احساس نخواهد شد.

انواع پارگی رباط صلیبی زانو

درجه ۱ (آسیب دیدگی خفیف) :

رباط های زانو کشیده شده ولی پاره نمی شوند. درد و ورم شدید در مفصل وجود ندارد؛ ولی میتواند احتمال آسیب دیدگی مجدد را افزایش دهد.

درجه ۲ (آسیب دیدگی متوسط) :

پارگی جزئی در رباط زانو ایجاد شده که با درد، تورم و خونمردگی همراه است. استفاده از مفصل زانو در این وضعیت همراه با درد شدید است.

درجه ۳ (آسیب دیدگی شدید) :

پارگی به صورت کامل رخ داده و موجب بروز درد و تورم شده و گاهی ممکن است با خونریزی زیر پوستی همراه باشد. در این وضعیت مفصل بی ثبات شده و نمی تواند وزن را تحمل کند. اغلب افرادی که دچار این پارگی می شوند به دلیل پاره شدن تمامی فیبرهای درد در حین آسیب دردی احساس نمیکنند.

تشخیص پارگی رباط صلیبی زانو

عموماً اولین راه برای تشخیص پارگی رباط صلیبی زانو، مراجعه به پزشک است. پزشک معالج در وهله اول، سوابق پزشکی و پرونده سلامت شما را بررسی خواهد کرد. در ادامه وی با انجام یک معاینه فیزیکی و تجویز یک یا چند مورد از تست های زیر علت دقیق مشکل شما را تشخیص خواهد داد:

1. اشعه ایکس: در این آزمایش از پرتوهای انرژی برای ایجاد تصاویری از بافت های داخلی استخوان ها و اندام ها روی فیلم استفاده می شود.
2. ام آر آی: در این تست از آهنرباهای بزرگ، امواج رادیویی و کامپیوتر برای تهیه تصاویر دقیق از اندام ها و ساختارهای بدن استفاده می شود. به کمک نتایج این آزمایش می توان آسیب استخوان ها و رباط، تاندون یا عضله را پیدا کرد.
3. آرتروسکوپی: این روش برای تشخیص و درمان مشکلات مفصلی استفاده می شود. در این روش درمانی به کمک یک لوله کوچک (آرتروسکوپ) یک برش کوچک روی مفصل می زنند. در نهایت دوربین وارد شد ه به داخل مفصل، تصاویری از داخل مفصل را روی صفحه نمایش نشان می دهد. به کمک این روش، مشکلات مفصلی مختلف اعم از بیماری ها و تومورهای استخوانی و علت درد و التهاب استخوان شناسایی می شود.

خطرات پارگی رباط صلیبی زانو

در مواردی که آسیب دیدگی آنقدر خفیف باشد که حتی فرد بیمار متوجه نشانه و علائم پارگی رباط صلیبی نشود، احتمالاً با عوارض خفیف این عارضه مانند درد و تورم مواجه خواهیم شد. ضمن اینکه عدم توجه افراد به همین نشانه های خفیف هم می تواند خطرات جدی تری مانند بی ثباتی زانو یا تغییر الگوی حرکتی به دنبال داشته باشد. در شرایطی که پارگی رباط به شکل شدید و حاد آن رخ دهد و فرد بیمار از روش های درمانی مناسب محروم بماند، احتمال بروز عوارض زیر افزایش پیدا می کند:

• مبتلاشدن به آرتروز زانو
• کاهش شدید دامنه حرکتی
• تخرییب یا آسیب دیدگی مینیسک زانو
• بروز دردهای مزمن و دائمی در ناحیه مفصل زانو

در صورت پاره شدن رباط صلیبی زانو می توان راه رفت؟

برخی افراد می توانند با پارگی رباط راه بروند؛ اما در صورتی که حین حرکت کردن با درد مواجه شدید خود را مجبور نکنید. در صورتی که با درد یا دیگر علائم مواجه شدید به متخصص مراجعه نمایید. فشار آوردن به یک پارگی کوچک می تواند آن را بدتر کند.

روشهای درمان پارگی رباط صلیبی زانو

در حالت کلی، درمان آسیب های رباط صلیبی زانو بسته به شدت علائم، نوع رباط پاره شد ه، سن و سلامت عمومی شما دارد. با این حال، پزشکان عموماً برای درمان پارگی رباط زانو از گزینه های زیر را توصیه می کنند:

درمان غیر جراحی :

1. فیزیوتراپی
2. توانبخشی
3. استفاده از زانوبند محافظ
4. کمپرس یخ برای کاهش ورم
5. انجام تمرینات تقویت کننده عضلات
6. مصرف داروهای مسکن ضد درد مانند ایبوپروفن

عمل جراحی :

• انواع جراحی رباط صلیبی زانو

جراحی رباط صلیبی معمولاً به عنوان یک روش درمانی برای پارگی کامل رباط صلیبی در نظر گرفته می شود. روش های جراحی ممکن است متفاوت باشند و بسته به شرایط هر فرد و توصیه پزشک قابل تغییر باشند؛ اما در کل، دو روش عمده جراحی رباط صلیبی عبارتند از:

1. جراحی باز (Open surgery): در این روش، یک برش بزرگ در منطقه زانو ایجاد می شود تا به رباط صلیبی دسترسی داشته باشد. سپس پزشک رباط صلیبی آسیب دیده را حذف کرده و از منابع دیگری مانند رباط پاتلا (Patellar Tendon) یا رباط نیمه بندی (Hamstring Tendon) برای بازسازی رباط استفاده می کند. در ادامه، رباط جدید به استخوان ثابت می شود.
2. جراحی آندوسکوپی (Arthroscopic surgery): این روش جراحی کمتر تهاجمی است. پزشک از طریق چند سوراخ کوچک در منطقه زانو از داخل بدن فرد، از طریق یک دستگاه بزرگنمایی با نور (آندوسکوپ) و ابزارهای کوچک، رباط صلیبی آسیب دیده را حذف کرده و رباط جدید را با استفاده از منابعی مانند رباط پاتلا یا رباط نیمه بندی بازسازی می کند. این روش کمتر درد و زمان بهبودی کوتاه تری نسبت به جراحی باز دارد.
3. بعد از جراحی، فرآیند بازسازی و تمرینات ترمیمی با استفاده از فیزیوتراپی به منظور تقویت عضلات، استحکام بخشی به رباط جدید و بازگشت به عملکرد طبیعی زانو شروع خواهد شد. مدت زمان و نحوه بازگشت به فعالیت های روزمره و ورزش بستگی به پیشرفت و درمان کامل فرد دارد و توسط پزشک متخصص تعیین می شود.

مراقبتهای اولیه در پارگی رباط صلیبی زانو

مراقبت های بعد از عمل بازسازی رباط صلیبی شامل موارد زیر می شود:

• استراحت و حفظ تثبیت: پس از جراحی، شما نیاز به استراحت کافی دارید. پزشک ممکن است چند هفته استراحت فعالیت های ورزشی و فعالیت های سنگین را توصیه کند. همچنین باید از استفاده از وسایل حمله و تثبیتی (مانند بانداژ، دستگاههای تثبیتی) که به شما داده می شود، استفاده کنید.
• درمان درد و التهاب: برای مقابله با درد و التهاب پس از جراحی، پزشک ممکن است داروهای ضد التهاب و الگوئی به شما تجویز کند. البته، همواره باید دستورات پزشک را رعایت کرده و از هرگونه مصرف دارو یا مکملی قبل از مشاوره با پزشک خود امتناع کنید.
• جلوگیری از عفونت: به منظور جلوگیری از عفونت، مهم است نکات بهداشتی را رعایت کنید، مانند شستشوی دقیق و مراقبت از بخش جراحی و استفاده از ضدعفونی کننده ها به دستور پزشک.
• تراپی فیزیکی: تراپی فیزیکی پس از عمل بازسازی رباط صلیبی بسیار مهم است. این شامل تمرینات استحکام بخشی، تمرینات انعطاف پذیری، تمرینات تعادل و کنترل حرکتی است. فیزیوتراپیست شما برنامه تمرینات مناسب را برای شما تدوین خواهد کرد و به شما کمک می کند تا قدرت و پایداری زانوی خود را بهبود دهید.
• پیگیری با پزشک: باید به زمان تعیین شده پزشک برای بررسی های مرتب و پیگیری های بعد از جراحی مراجعه کنید تا پیشرفت و بهبودی خود را درک کنید.

مدت زمان جوش خوردن و ترمیم رباط صلیبی زانو

اغلب بیماران می بایست حداقل ۶ ماه از زمان جراحی به بعد از انجام فعالیت های شدید پرهیز کنند هرچند که می توانند پس از ۳ ماه از عمل جراحی با دستور جراح خود و یا فیزیوتراپیست ورزشی به راه رفتن و پس از چهار ماه به ملایم دویدن و پس از پنج ماه به صورت مستقیم دویدن با سرعت بالا اقدام نمایند، هرچند که تغییر جهت های ناگهانی و شدید ضرورت دارد که حداقل بیش از ۶ ماه زمان داده شود.

نسخه اصلی مطلب علل، علائم و درمان کشیدگی و پارگی رباط صلیبی زانو را در سایت دکتر بیژن فروغ بخوانید.

---