پوست به عنوان بزرگ ترین ارگان بدن بیش از سایر ارگان ها تحت تأثیر عوارض دارویی قرار میگیرد. تمام داروها می توانند در کنار فوایدی که دارند، عوارضی هم داشته باشند. یکی از عوارض داروهای مختلف، ایجاد مشکلات پوستی است. البته این مشکلات، حدود 2 درصد از عوارض دارویی را به خود اختصاص داده اند. علائم ممکن است بثورات خفیف تا شرایط تهدیدکننده زندگی باشد و باعث نارسایی پوست و حتی مرگ شود. علائم و نشانه های آلرژی جدی به دارو اغلب ظرف یک ساعت پس از مصرف دارو رخ می دهد.

واکنش های دیگر به ویژه بثورات، ممکن است ساعت ها، روزها یا هفته ها بعد اتفاق بیفتد. شاید به دلیل قابل مشاهده بودن علائم در پوست، تظاهرات پوستی، اغلب اولین علائم سیستمیک آلرژیک دارویی باشد؛ بنابراین می تواند در ارائه اطلاعات در مورد شدت و پیش آگهی واکنش آلرژیک، حیاتی باشد. با این حال، الگوی واکنش از نظر مکانیسم و ویژگی های بالینی بسیار متغیر است. شناخت این عوارض و تفکیک آن از سایر بیماری ها و تعیین دارو، نقش بسزایی در درمان و پیشگیری از عوارض احتمالی در آینده خواهد داشت. به تمام افرادی که دچار عارضه پوستی ناگهانی می شوند، توصیه می شود در اولین مراجعه به متخصص پوست، نام داروهای خوراکی یا موضعی که مصرف می کنند را ذکر کنند.

علل ایجاد حساسیت پوستی به دارو

واکنش آلرژیک، واکنش غیرطبیعی سیستم ایمنی بدن به یک ماده معمولی بی ضرر است. وظیفه سیستم ایمنی این است که مواد خارجی مضر را یافته و ازآنها خلاص شود. افراد مبتلا به آلرژی دارویی دارای سیستم ایمنی بیش از حد حساس هستند. سیستم ایمنی آنها به دارو به گونه ای واکنش نشان می دهد که مانند اینکه دارو در بدن آنها یک مهاجم است. سیستم ایمنی بدن آنتی بادی هایی به نام آنتی بادی ایمونوگلوبولین می سازد. این آنتی بادی های IgE با مواد واکنش داده و علائم آلرژی ایجاد می کنند.

1. داروهای ایجاد کننده ی حساسیت پوستی
2. پنی سیلین و آنتی بیوتیک های مرتبط
3. آنتی بیوتیک های حاوی سولفونامید ها (sulfonamides)
4. داروهای ضد تشنج (Anticonvulsants)
5. آسپرین، ایبوپروفن و دیگر داروهای غیر استروئیدی ضد التهابی
6. داروهای شیمی درمانی

عوارض پوستی داروها

در قسمت زیر به عوارض پوستى برخى از داروهاى رایج مى پردازیم:

آنتی بیوتیک ها

ضایعات پوستی ناشی از کهیر خود را به صورت تورم و التهاب قرمزرنگ در قسمت های مختلف پوست نشان می دهند. معمولاً کهیر در اثر مصرف داروهای تزریقی بیشتر از داروهای خوراکی بروز می کند و می تواند به سرعت و کمتر از 2 روز بعد از مصرف دارو باشد. مهمترین داروهایی که میتوانند باعث بروز کهیرهای پوستی شوند، آنتی بیوتیک هایی مانند پنیسیلین، پروپرانولول، کوتریموکسازول، آسپیرین و سیپروفلاکسازین هستند.

جنتامایسین و آمپی سیلین

گاهی قرمزی و خارش پوست در قسمت های مختلف بدن می تواند در اثر مصرف داروهای متفاوت و بسیار متنوعی مانند آمپیسیلین، پنیسیلین، فنیتوئین، جنتامایسین یا کوتریموکسازول باشد.

کوتریموکسازول، مترونیدازول و ایندومتاسین

برخی بیماران پس از مصرف داروهایی مانند مترونیدازول و کوتریموکسازول، تتراسایکلین یا داروهای ضدالتهابی غیرکورتونی که معروفترین آنها ایندومتاسین است، دچار ضایعات یا بثورات دایره وار و متورمی می شوند که ابتدا به رنگ قرمز است و به تدریج به سمت قهوه ای تیره تغییر رنگ پیدا می کند. این ضایعات پوستی یا بثورات پوستی که معمولاً در قسمت های تناسلی، صورت و اندام ها بروز می کنند، گاهی به تاول های آزاردهنده ای تبدیل می شوند. بثورات پوستی ناشی از مصرف این داروها می تواند در موارد اولیه مصرف، حدود 10-7 روز پس از مصرف و در دوره های بعد، حتی یک روز پس از مصرف هم بروز کنند.

وارفارین

مصرف برخی از داروهای ضدانعقاد خون مانند وارفارین و کومارین هم می تواند برای تعداد بسیار نادری از بیماران، واکنش های پوستی را به دنبال داشته باشد. این واکنش ها حالت پیشرونده دارند و با علائمی مانند ایجاد پلاک های قرمز و دردناک روی پوست خود را نشان می دهند و کم کم به تاول های خونریزی دهنده و زخم شدن بافت سطحی پوست تبدیل خواهند شد. با پیشرفت واکنش پوستی به دارو، پوست قسمت هایی از بدن بیمار دچار نکروز یا مرگ بافت می شود.

پنیسیلین

گاهی مصرف گروهی از داروها مانند کوتریموکسازول یا پنیسیلین میتواند عوارض و ضایعات پوستی گستردهای مانند ایجاد زخم در ناحیه تناسلی، مخاط دهان و چشم ها داشته باشد و حتی جوش دانه های ریز پوستی را هم روی این زخم ها سوار کند. کنده شدن و ایجاد حالت سوختگی در قسمت های زخم پوست هم می تواند از واکنش های پوستی به این دو داروی پرمصرف باشد.

پیروکسیکام و پنیسیلامین

نوعی بیماری خود ایمنی پوستی به نام پمفیگوس وجود دارد که خود را به شکل تاول هایی روی پوست نشان می دهد. این بیماری پوستی گاهی در اثر مصرف داروهایی مانند پیروکسیکام یا پنیسیلامین ایجاد می شود.

افراد در معرض خطر عوارض پوستی داروها

به طور کلی، سالمندان و خانم ها بیشتر مستعد ابتلا به عوارض پوستی ناشی از مصرف داروها هستند.

تشخیص عوارض پوستی داروها

1. پزشک شما با پرسیدن سؤالاتی در مورد داروهایی که مصرف می کنید و داروهایی که در گذشته اخیر مصرف کرده اید، آلرژی دارویی را تشخیص می دهد. همچنین در مورد سلامت گذشته و علائم شما سؤال خواهد کرد و یک معاینه فیزیکی انجام خواهد داد.
2. تست پوستی و داخل پوستی دو نوع از آزمایش های تشخیص آلرژی دارویی است. با تست پوستی، قطره ای از عصاره دارو با استفاده از اپلیکاتور پلاستیکی برای روی سطح پوست استفاده می شود. در آزمایش داخل پوستی از یک سوزن کوچک برای تزریق ماده حساسیت زا درست زیرپوست استفاده می شود. سپس پزشک به واکنش بدن به دارو مانند قرمزی، برجستگی پوست و خارش پوستی آن توجه می کند. نتیجه مثبت به طورکلی نشان دهنده آلرژی دارویی است؛ اما تست پوستی منفی لزوماً آلرژی به دارو را رد نمی کند.
3. تست پچ نیز برای تشخیص واکنش های آلرژیک به داروها در طولانی مدت استفاده می شود. پزشک مقدار کمی از دارو را در محفظه ای قرار می دهد که به پشت شما چسبانده می شود. پس از ۴۸ تا ۷۲ ساعت، برای برداشتن پچ و بررسی نتایج پوست به مطب برمی گردید. گاهی اوقات نمی توان با استفاده از این آزمایش های سطحی تشخیص را انجام داد و از این رو ممکن است آزمایش خون توصیه شود.

درمان حساسیت پوستی به دارو

مداخلات زیر ممکن است برای درمان واکنش آلرژیک به دارو استفاده شوند:

• قطع دارو. اگر پزشک تشخیص دهد شما حساسیت دارویی دارید (یا احتمالاً آلرژی دارید)، قطع دارو اولین گام در درمان است. در بسیاری از موارد، این کار ممکن است تنها مداخله لازم باشد.
• آنتی هیستامین ها. پزشک شما ممکن است آنتی هیستامین را به شما توصیه کند. این دارو می تواند مواد شیمیایی سیستم ایمنی فعال شده طی یک واکنش آلرژیک را در بدنتان مسدود کند.
• کورتیکواستروئیدها. کورتیکواستروئیدهای خوراکی یا تزریقی ممکن است برای درمان التهاب همراه با واکنش های جدی تر استفاده شوند.
• درمان آنافیلاکسی. آنافیلاکسی نیاز به تزریق فوری اپی نفرین و همچنین مراقبت های بیمارستانی برای حفظ فشارخون و حمایت از تنفس دارد.

نسخه اصلی مطلب علائم حساسیت پوستی به داروها را در سایت کلینیک پوست صدف بخوانید.

---