اسپوندیلیت آنکیلوزان یا روماتیسم ستون فقرات، یک بیماری التهابی است که با گذشت زمان، سبب اتصال برخی از استخوان های کوچک ستون فقرات (مهره ها) به یکدیگر می گردد. ایجاد اتصال میان مهره ها، منجر به کاهش انعطاف پذیری ستون فقرات و خمیدگی آن به سمت جلو می شود. اگر دنده ها نیز تحت تأثیر قرار گیرند، انجام تنفس عمیق برای فرد دشوار می گردد. این بیماری در مردان بیشتر از زنان رخ می دهد. علائم این عارضه، معمولاً در اوایل بزرگسالی شروع می شوند.

التهاب ناشی از این بیماری، می تواند سایر قسمت های بدن، به ویژه چشم ها را نیز درگیر نماید. هیچ درمان قطعی برای اسپوندیلیت آنکیلوزان وجود ندارد؛ اما می توان علائم بیماری را کاهش داده و احتمالاً روند پیشرفت آن را کندتر نمود. در صورتی که علائم روماتیسم ستون فقرات باعث اختلال در زندگی روزمره شما شده است، باید بدانید که روش های درمانی متعددی می توانند به شما کمک کنند که در این مطلب ذکر میشود.

دلایل روماتیسم ستون فقرات

دلیل ابتلا به اسپوندلیت آنکیلوزان شناخته شده نیست. هر چند بیشتر افراد مبتلا به این بیمار دارای یک نشانگر ژنتیکی شایع به نام HLA-B27 هستند. این یافته نشان می دهد که ژن ها نفش مهمی در بروز این بیماری دارند.

علائم روماتیسم ستون فقرات

علائم اسپوندیلیت انکیلوزان با گذشت زمان برطرف می شود و دوباره باز می گردد. علائم ممکن است در هر فرد متفاوت باشد. این علائم شامل موارد زیر است:

• کمردرد که معمولاً در شب و در طول استراحت شدیدتر می شود.
• خشکی بدن در هنگام صبح
• وضعیت خمیده بدن در واکنش به کمردرد (خم شدن به جلو برای تسکین درد)
• صاف شدن و خشکی ستون فقرات
• در صورتی که مفاصل بین دنده ها و ستون فقرات درگیر شده باشد، بیمار نمی تواند به راحتی نفس عمیق بکشد.
• از دست دادن اشتها
• کاهش وزن
• خستگی
• تب
• کم خونی
• درد مفصل
• التهاب خفیف چشم
• آسیب به اندام ها مانند قلب، ریه ها و چشم ها
• بیماری های اندام های گوارشی (مانند کرون یا کولیت اولسراتیو)

عوامل خطر روماتیسم ستون فقرات

عامل خطر در واقع فاکتوری است که موجب افزایش احتمال ابتلا به یک بیماری یا وضعیت خاص است:

• جنسیت: مرد
• سن: بزرگسالان و جوانان (۱۵ تا ۳۵ سال)
• ژنتیک: اعضای خانواده مبتلا به اسپوندلیت آنکیلوزان
• داشتن نشانگر ژنتیکی HLA-B27
• بیماری التهابی روده

انواع روماتیسم ستون فقرات

روماتیسم ستون فقرات به یک گروه از بیماری هایی که تحت عنوان اسپوندیلوآرتروپاتی شناخته می شوند تعلق دارد. سایر انواع اسپوندیلوآرتروپاتی به شرح زیر می باشد:

• آرتریت واکنشی
• آرتریت پسوریاتیک
• آرتریت انتروپاتیک
• اسپوندیلوآرتروپاتی با توجه به اینکه کدام مفاصل درگیر شده اند به دو دسته محوری یا محیطی تقسیم می شود. کلمه محوری به درگیر شدن ستون فقرات اشاره دارد و کلمه محیطی به سایر مفاصل خارج از ستون فقرات اشاره می کند. آنکیلوزان اسپوندیلیت یک نوع اسپوندیلوآرتروپاتی محوری است.

تشخیص روماتیسم ستون فقرات

تشخیص روماتیسم ستون فقرات با توجه به علائمی که ایجاد کرده است، معاینات جسمانی، آزمایش خون و عکسبرداری از ستون فقرات انجام می شود. علائم اولیه روماتیسم ستون فقرات شبیه سایر بیماری ها است به همین دلیل پزشک درخواست تست های تشخیصی را می دهد تا وجود سایر بیماری های روماتیسمی را رد نماید. وجود فاکتورهای روماتیسمی و گره های روماتیسمی می تواند به تشخیص روماتیسم ستون فقرات کمک کند. اگر چه هیچ آزمایش خونی نمی تواند به طور دقیق ابتلا به روماتیسم ستون فقرات را تشخیص دهد انجام تست ژنتیک به ویژه در گروه های خاصی از بیماران مهمترین فاکتور تشخیصی محسوب می شود. عکسبرداری از ستون فقرات می تواند تغییرات ایجاد شده در استخوان های مفاصل ساکروایلیاک را نشان دهد. اگرچه این تغییرات در عکسبرداری توسط اشعه ایکس دیده می شوند ممکن است چند سال پس از شروع علائم اولیه این تغییرات قابل مشاهده باشند. در برخی موارد پزشک از اسکن ام آر آی برای مشاهده تغییرات ایجاد شده در مفاصل ساکروایلیاک استفاده می کند؛ زیرا اسکن ام آر آی در مقایسه با عکس برداری توسط اشعه ایکس نتایج دقیق تری را در اختیار پزشک قرار می دهد. از عکسبرداری توسط اشعه ایکس به منظور ارزیابی علائم مرتبط با آسیب دیدگی ستون فقرات استفاده می شود.

آیا روماتیسم ستون فقرات خطرناک است؟

با گذشت زمان، انحنای رو به بیرون ستون فقرات بر اثر اسپوندیلیت انکیلوزان افزایش می یابد. بیمارانی که دچار اسپوندیلیت انکیلوزان هستند، بیشتر در معرض نازک شدن استخوان ها ( پوکی استخوان ) قرار دارند. این کار منجر به شکستگی ستون فقرات می شود. اسپوندیلیت انکیلوزان می تواند باعث پسوریازیس و التهاب چشم، دریچه آئورت و مجرای روده شود.

درمان روماتیسم ستون فقرات

اسپوندیلیت آنکیلوزان عارضه ای مزمن است که درمان قطعی ندارد؛ اما خوشبختانه روش های بسیاری برای مدیریت این عارضه وجود دارد و به کمک درمان های مختلف می توان علائم را تسکین داد تا اثر بیماری بر روی زندگی روزمرۀ بیماران به حداقل برسد.

فیزیوتراپی و ورزش

فیزیوتراپی بخش بسیار مهمی از درمان روماتیسم ستون فقرات به شمار می آید. زمانی که اسپوندیلیت آنکیلوزان در بیماری تشخیص داده می شود، پزشک معمولاً او را به متخصص فیزیوتراپی معرفی می کند تا برنامه ورزشی را متناسب با شرایط بیمار تهیه کند. این برنامه ورزشی به گونه ای طراحی می شود که بیمار توانایی حرکتی و انعطاف پذیری خود را حتی الامکان حفظ کند. برنامه ورزشی مخصوص درمان اسپوندیلیت آنکیلوزان از موارد زیر تشکیل می شود:

1. تمرین های کششی و تقویتی کمر
2. تمرین هایی برای حفظ حالت اندامی مناسب
3. تمرین های تنفس عمیق برای باز کردن عضلات قفسه سینه
4. تمرین هایی برای کشیدن ستون فقرات
5. حرکاتی که بخش های مختلف ستون فقرات را به کار می گیرد و دامنه حرکتی هر ناحیه را بهبود می دهد.
6. تمرین های ایروبیک: این تمرین ها ضربان قلب را افزایش می دهد و بیمار را به نفس نفس زدن می اندازد.
7. آب درمانی: بیمار حرکات خاصی را در استخر آب گرم انجام می دهد. آب درمانی برای مدیریت درد مفید است و توانایی حرکتی بیمار را بهبود می دهد.

درمان دارویی روماتیسم ستون فقرات

پزشکان معمولاً ابتدا داروهای غیراستروئیدی ضدالتهاب (NSAIDs) را برای کاهش درد و خشکی مفاصل تجویز می کنند. چنانچه بیمار این داروها را به طور منظم مصرف کند، داروها سرعت پیشرفت عارضه را آهسته و از تشدید عارضه جلوگیری می کنند. چنانچه داروهای تجویز شده بعد از چند هفته مصرف منظم اثر مطلوب را به جا نگذارد، پزشک دوز دارو را تغییر می دهد یا داروی جدیدی تجویز می کند. اگر لازم باشد بیمار داروهای NSAIDs را به طور منظم مصرف کند، پزشک داروی دیگری به نام مهار کننده پمپ پروتون را نیز برای محافظت از معده و کاهش خطر بروز عوارض جانبی ناشی از مصرف این داروها تجویز می کند. چنانچه بیمار نتواند داروهای NSAIDs را به هر دلیلی مصرف کند یا این داروها به اندازه کافی تأثیرگذار نباشد، پزشک مسکن دیگری مانند پاراستامول یا کدئین تجویز می کند. در صورتی که مفاصل به شدت دردناک و متورم باشد، پزشک تزریق استروئید در مفصل را پیشنهاد می دهد.

داروهای DMARDs (ضدروماتیسمی اصلاح کننده بیماری) استاندارد قدیمی تر شامل متوترکسات و سولفاسالازین می شود. چنانچه علائم در نقاط دیگر منتشر شده و بیماری محیطی بازوها یا پاها را درگیر کرده باشد، پزشک این داروها را تجویز می کند. البته داروهای DMARDs کمکی به رفع درد و خشکی ستون فقرات نمی کنند.

جراحی

اکثر بیماران مبتلا به اسپوندیلیت آنکیلوزان نیازی به جراحی ندارند؛ اما اگر یکی از مفصل ها مانند مفصل ران یا شانه به شدت آسیب دیده باشد، پزشک توصیه می کند که جراحی تعویض مفصل انجام شود. درصد اندکی از بیماران که زندگیشان به دلیل خمیده شدن و به هم جوش خوردن مهره های ستون فقرات مختل شده است، می توانند کیفیت زندگیشان را با انجام عمل جراحی اصلاحی بهبود دهند.

نسخه اصلی مطلب روماتیسم ستون فقرات (اسپوندلیت آنکیلوزان) چیست؟ را در سایت دکتر سلمان فلاح بخوانید.

---