خارش پوست و علل آن

شبکه اطلاع رسانی پزشک آن لاین [ پرتال اطلاع رساني ]آدرس وب سایت : www.pezeshkonline.ir

خارش یک حس ناخوشایند است که فرد را متمایل به خراشاندن بدن می کند. این حس يکي از شايع ترين شکايات پوستي است و گاهي آن قدر شديد مي شود که خواب و آرامش را از فرد مي گيرد. شدت خارش گاهي به حدي است که بيمار با خاراندن هاي مکرر، بدنش را زخم مي کند.
دلايل متعددي براي خارش پوست وجود دارد که برخي از آنها مربوط به بيماري هاي پوستي است و برخي مربوط به بيماريهاي عمومي مثل هپاتيت C،
بيماري هاي انسدادي کبد، نارسايي کليه، کم کاري ياپرکاري تيروئيد، کم خوني ، فقر آهن، پُرخوني، برخي سرطان هاي خوني مثل لوسمي و لنفوم(به خصوص لنفوم هوچکين)، ميلوما، سرطان هاي داخلي، انگل هاي رودهاي، ام اس، ايدز و برخي بيماري هاي اعصاب و روان . ديابت نيز به کرات جزو علل داخلي خارش مطرح مي شود، اما اغلب افراد مبتلا به ديابت خارش ندارند.
بنابراين اگر فردي با خارش عمومي مزمن به پزشک مراجعه کرد، اول بايد يک معاينه و آزمايش کامل براي بررسي بدخيمي هاي داخلي و بررسي عملکرد تيروئيد، کبد، کليه و حتي ايدز و هپاتيت انجام شود.

خارش عمومی بر اساس نوع بیماری که ایجاد می کند طبقه بندی می شود: خارش کلیوی، خارش صفراوی، خارش ناشی از بیماریهای خونی، خارش بیماریهای غدد درون ریز، خارش در ارتباط با بدخیمی ها و خارش بدون علت عمومی.
خارش ناشی از بیماریهای کلیوی که معمولا به دلیل نارسایی مزمن کلیه اتفاق می افتد. در این بیماری افزایش سطوح یونهایی مثل کلسیم، منیزیوم و فسفات می تواند نقش موثری در بروز این نوع خارش باشد. از طرفی افزایش سطح ویتامین A اپیدرم و سطوح بالای سرمی سروتونین در بروز خارش، خشکی و درد پوست موثر است.
خارش ناشی از بیماریهای صفراوی با کاهش جریان صفرا منجر به بروز خارش می شود تئوری اصلی بروز خارش رسوب نمک صفراوی است که امروز این تئوری نا صحیح عنوان شده است. امروزه علل اصلی بروز خارش نمک صفراوی هیستامین و اپیوئیدهای سرم هستند.
خارش با منشأ مشکلات خونی : آهن یک فاکتور حیاتی در بسیاری واکنشهای آنزیمی است. اگر چه کمبود آهن به عنوان دلیل خارش ثابت نشده است ولی می تواند در بسیاری از مسیرهای متابولیک دخالت کند. از آنجایی که اکثر بیماران با خارش و کمبود آهن، کم خون نیستند، بنابراین دلیل خارش هموگلوبین نیست.
خارش با منشاء غدد درون ریز : بیماریهایی که می تواند باعث بروز خارش شود شامل:
- هیپرتیروئیدیسم با پرکاری تیروئید افزایش هورمونهای تیروئیدی باعث فعال شدن کینینها و به دنبال آن خارش می شود.
- هیپوتیروئیدیسم یا کم کاری تیروئید با بروز خشکی پوست باعث خارش می شود.
- دیابت علت آن ثابت نشده است ولی ابنورمالیتی متابولیک، اختلالات اتونوم و نوروپاتی دلایل آن می تواند باشد.
خارش در انواع بدخیمی ها به دلیل آزاد شدن توکسین ها و سیستم ایمنی ایجاد می شود. در بیماران مبتلا به بیماری هرچکین و سندرم کار سینوئید خارش ممکن است بسیار شدید باشد.
از بيماري هاي داخلي که باعث خارش مي شود، نوعي پُرخوني به نام "پلي سيتمي ورا" است که در آن، بيش از يک سوم افراد از خارش رنج مي برند. خارش اين افراد بيشتر با تغيير حرارت و به خصوص دقايقي بعد از استحمام است. علتش هم مشخص نيست و کمي آسپيرين موجب تخفيف فوري خارش در آن ها مي شود. اما از بحث بيماري هاي داخلي که بگذريم، بيماري هاي پوستي متعددي وجود دارند که خارش جزو شکايات اصلي مبتلايانش است، مثلا اگزماي سرشتي، گال و درماتيت هرپسي فرم.

عوامل تشدید خارش پوست :
بيشتر خارشها با گرما تشديد مي شوند. همچنين استرس ، اضطراب و ترس نيز مي تواند خارش را تشديد نمايند. اکثر خارشها ، شب هنگام ، زماني که فرد از کار و فعاليت روزانه فارغ مي شود ، تشديد مي شوند. کانال گوش خارجي ، سوراخ بيني و ناحيه اطراف مقعد و ناحيه تناسلي ، نواحي مستعد خارش محسوب مي شوند.
خارش مي تواند ريشه عصبي داشته باشد. برخي خارش ها در حيطه بيماري هاي پوست و مو بسيار مرتبط با مسايل روحي و رواني هستند و به همين علت به آن ها درماتيتهاي عصبي ( نورو درماتيت ) مي گويند. در اين بيماري ها فرد تمايل شديدي به خاراندن برخي نواحي در دسترس پوست دارد و از خاراندن اين نواحي لذت مي برد و يک سيکل معيوب از خارش و خاراندن درست مي شود و پوست شبيه پسوريازيس مي شود. در درمان اين افراد بايد حتما به مسايل روحي توجه شود و درمان موضعي به تنهایی جواب نمي دهد.
در برخي موارد مثل کهير، علت اصلي خارش ماده هيستامين است. کهير مي تواند به دليل مصرف يک دارو يا غذاي خاص يا به دليل برخي عفونت ها باشد. البته علل متعدد ديگري هم براي کهير وجود دارند، مثلا ممکن است نور آفتاب يا تماس با آب يا تماس با سرما يا ارتعاش موجب کهير شود.
گاهي حساسيت پوستي به برخي مواد، موجب خارش هاي شديد مي شود، مثل برخي افراد با مصرف اسپري ضدعرق و خوش بو کننده زير بغل، دچار حساسيت مي شوند.

درمان خارش پوست :
قدم اول درمان ، تشخيص علت خارش است و بدون اين امر، درمان بسيار مشکل است اما برخي اقدامات وجود دارند که مي تواند به تخفيف خارش کمک کنند، مثلا خنک نگه داشتن محيط و پرهيز از حمام داغ و لباس پشمي.خشکي پوست هم يکي از علل مهم خارش است، لذا در بيماراني که از خشکي پوست رنج مي برند، چرب و مرطوب نگاه داشتن پوست براي تخفيف خارش اهميت بسياري دارد. در افراد مسن، خشکي يک علت مهم و شايع است که بايد مراقب استفاده از شوينده هاي نامناسب پوست و استحمام هاي مکرر که باعث خشکي پوست مي شوند، باشند و مرتب از کرم مرطوب کننده استفاده نمايند.

برخي داروهاي موضعي نيز مي توانند موجب کاهش خارش هاي موضعي شوند، مانند بي حس کننده هاي موضعي (مثل کرم ليدوکائين، ژل نيزوکائين) و برخي آنتي هيستامين هاي موضعي(مثل کرم داکسپين) و محلولهاي موضعي حاوي کامفور يا مفتول. کورتون موضعي هم در برخي موارد که علت خارش، التهاب است (مثل اگزماها) مي تواند مفيد باشد. کرم يا لوسيون کالامين نيز مي تواند مفيد باشد. بايد توجه داشت که تمام داروهاي موضعي گاهي مي توانند خود موجب ايجاد آلرژي و حساسيت شده و موجب تشديد خارش گردند، بنابراين مصرف اين داروها بايد زير نظر پزشک و ترجيحا با تجويز متخصص پوست باشد تا از مشکلات احتمالي جلوگيري نمايد. از نظر داروهاي خوراکي هم، آنتي هيستامين ها از شايع ترين داروهاي تخفيف خارشاند، اما بسياري از اين داروها خواب آور هستند، لذا افراد به خصوص کساني که رانندگي مي کنند يا افراد مسن بايد بسيار مراقب باشند. داروهاي آنتي هيستاميني که خوابآور نيستند، روي خارش اثر ندارند، مگر در مورد کهير. از برخي داروهاي ضد مخدر نيز اثرات ضد خارش ديده شده و در نهايت از نور درماني نيز مي توان در برخي خارش ها استفاده کرد.