انواع بیماریهای شبکیه چشم و علائم آنها

دکتر بهرام اشراقی [ فلوشیپ پلاستیک و ترمیمی چشم ]آدرس وب سایت : www.dreshraghi.ir
آدرس مطب : اصفهان ، چهارباغ بالا ، مجتمع كوثر 2 ، طبقه سوم ، واحد 527 تلفن مطب : 36205114 - 031

شبیکه چشم لایه بافتی نازکی است که در قسمت درونی و ناحیه پشت چشم گسترده شده است. شبکیه در نزدیکی عصب بینایی قرار دارد و عملکرد آن شامل دریافت نور و تبدیل آن به پیام عصبی است. نور ابتدا از ساختارهایی مانند قرنیه، عنبیه، مردمک و عدسی چشم عبور کرده و متمرکز میشود. تمرکز یا فوکوس نور بر روی شبکیه منجر به تحریک سلولهای موجود در شبکیه می شود. این سلولها نیز نور را به پیام عصبی تبدیل میکنند و پیام عصبی از طریق عصب بینایی که در نزدیکی شبکیه است به مغز منتقل می شوند تا در نهایت، مغز بتواند پیام عصبی را به تصویر قابل درک تبدیل کند.

بیماری های شبکیه چشم

بیماریهای شبکیه چشم شامل انواع مختلفی از بیماری هاست که شبکیه را تحت تاثیر قرار میدهند و بیشتر آنها منجر به ایجاد علائم در بینایی می شوند. بیماری های شبکیه چشم میتوانند هر بخشی از شبکیه را تحت تاثیر قرار دهند و دارای علائم مختلفی باشند. برخی از بیماری های شبکیه چشم را میتوان درمان کرد. برخی از بیماری های شبکیه نیز وجود دارند که اگر درمان نشوند منجر به آسیب عصب بینایی و در نهایت نابینایی فرد می شوند. از جمله بیماریهای شبکیه چشم میتوان به موارد زیر اشاره کرد:

• پارگی شبکیه چشم: پارگی شبکیه چشم زمانی ایجاد میشود که بافت شبکیه دچار آسیب و پارگی شود یا یک حفره در آن ایجاد شود. این حالت معمولاً زمانی اتفاق می افتد که زجاجیه به شبکیه چشم می چسبد و با کشیدن محکم آن منجر به پارگی شبکیه چشم می شود. زجاجیه ماده ای ژله مانند و شفاف است که درون چشم را پر میکند. این فرایند میتواند بخشی از فرایند پیری باشد که در اثر آن زجاجیه کنده می شود و یا در اثر یک صانحه و تروما ایجاد شود. پارگی شبکیه چشم میتواند منجر به تاری دید، فلاش نور و یا مشاهده ذرات معلق در هوا شود. با توجه به اینکه پارگی شبکیه چشم میتواند منجر به مشکلات جدی تری از جمله جداشدن شبکیه چشم شود بنابراین لازم است تا هر چه سریعتر درمان شود.
• جمع شدن مایع پشت شبکیه چشم: زمانی که پارگی در شبکیه چشم وجود داشته باشد یا رگهای خونی پشت شبکیه دچار آسیب شوند ممکن است مایعات در پشت شبکیه چشم تجمع یابد و منجر به مشکلات جدی تری مانند جداشدن شبکیه چشم و در نهایت نابینایی شود.

• جداشدن شبکیه چشم: شبکیه چشم در سطح پشتی چشم به لایه ای به نام کوروئید (choroid) متصل است. این لایه وظیفه دارد تا اکسیژن و مواد غذایی موردنیاز شبکیه چشم را تامین کند. زمانی که مایعات بدن به هر دلیلی در پشت شبکیه تجمع یابند این احتمال وجود داردکه شبکیه از کوروئید جدا شود. یکی از دلایل تجمع مایعات در پشت شبکیه وجود پارگی در شبکیه است. جداشدن شبکیه مشکلی جدی و خطرناک است و نیاز به رسیدگی اورژانسی دارد و در صورتی که درمان نشود ممکن است بینایی فرد بصورت دائمی از دست برود.
• رتینوپاتی: رتینوپاتی زمانی ایجاد می شود که رگهای خونی در پشت چشم آسیب ببینند. این مسئله منجر به نشت مایعات به اطراف محل آسیب رگها میشود و میتواند منجر به تجمع مایعات در پشت شبکیه شود. از جمله بیماری هایی که منجر به ایجاد رتینوپاتی میشوند شامل دیابت، فشار خون بالا و سرطان هستند. رتینوپاتی دیابتیک یکی از عوارض شایع مرتبط با دیابت است که منجر به آسیب بینایی بزرگسالان و نابینایی آنان میشود.
• غشاهای اپی رتینال (ERMs): در این حالت که ماکولوپاتی سلوفان نیز نامیده می شود، لایه نازکی را تشکیل می شود که در سطح داخلی شبکیه قرار دارد. این لایه معمولا بافت زخمی شده ناشی از بیماری یا آسیب فیزیکی است. غشاهای اپی رتینال معمولا علائمی ایجاد نمیکنند مگر اینکه ماکولا یا همان لکه زرد در بخش مرکزی شبکیه را تحت تاثیر قرار دهند. لکه زرد نقش بسیار مهمی در دریافت جزئیات تصاویر و ویژگی های نور دارد. در صورت ایجاد غشاهای اپی رتینال ممکن است فرد دچار دید نامنظم در مرکز میدان دید خود شود.
• سوراخ ماکولار: سوراخ ماکولار نیز مانند پارگی شبکیه است. در این حالت نیز کشش بین زجاجیه و لکه زرد (ماکولا) شبکیه منجر به ایجاد پارگی در ماکو میشود. علت ایجاد سوراخ ماکولار در بیشتر مواقع افزایش سن است. برخی از آسیب های فیزیکی نیز میتوانند منجر به ایجاد حفره در ماکولا شوند.
• تخریب ماکولار: تخریب یا دژنراسیون ماکولار به این علت که در بین افراد در سنین بالاتر شایعتر است بنابرانی تخریب ماکولار مرتبط با سن نیز نامیده میشود. در این حالت لکه زرد که در مرکز شبکیه قرار دارد به تدریج تخریب شده و منجر به آسیب به بینایی میشود. این بیماری ممکن است با گذشت زمان پیشرفت کند و با آسیب بیشتر به ماکولا، در نهایت منجر به نابینایی فرد شود.
• التهاب شبکیه چشم: رتینیت یا التهاب شبکیه چشم معمولا در اثر ویروسها یا باکتریها به وجود می آید. برخی بیماریها مانند سفلیس، بیماری لایم، تب دنگی، بیماریهای خودایمنی مانند بیماری بهجت و لوپوس میتوانند عامل التهاب شبکیه چشم باشند.
• رتینیت پیگمنتوزا: این بیماری یک بیماری نادر و دژنرتیو یا تخریب کننده است که منجر به آسیب و از دست رفتن سلولهای شبکیه چشم میشود. این بیماری که بصورت ژنی ایجاد میشود میتواند در نهایت به از دست رفتن بینایی منجر شود.
• رتینوبلاستوما: نوعی از سرطان که شبکیه چشم را درگیر میکند رتینوبلاستوما نام دارد. رتینوبلاستوما شایع ترین سرطان چشم در بین نوزادان و کودکان است. شایعترین علامت این بیماری این است که در هنگام عکاسی، چشم کودکان به شکل قرمز در نمی آید در حالی که معمولا در افراد سالم پس از عکاسی مردمک چشم به شکل قرمز در عکس ظاهر میشود.
• اِدم ماکولار: زمانی که مایعات در ماکولا یا لکه زرد تجمع یابند میتوانند منجر ورم آن شده و ادم ماکولار را ایجاد کنند. دیابت، تخریب ماکولار مرتبط با سن و همچنین انسداد عروق شبکیه میتوانند منجر به ایجاد ادم ماکولار شوند.
• انسداد ورید شبکیه: این حالت که به نام سکته چشمی نیز شناخته میشود نوعی اختلال در عروق خونی است در اثر آن عروق مرتبط با شبکیه دچار انسداد میشوند. در نتیجه انسداد ورید شبکیه مایعات و خون به شبکیه نشت پیدا میکنند. انسداد مسیر خون میتوان منجر به مرگ اعصاب مرتبط با بینایی شود و در نتیجه بینایی بصورت دائمی از دست برود بنابراین این شرایط باید جدی گرفته شود.

علائم بیماری های شبکیه چشم

زمانی که شبکیه دچار آسیب شود ممکن است علائم زیر بروز کنند که بین مشکلات مختلف مرتبط با شبکیه مشترک هستند:

• مشاهده فلاش نور
• مشاهده ذرات معلق در هوا بصورت ناگهانی
• تغییر در بینایی
• تاری دید یا نداشتن تصویر از برخی نقاط میدان دید
• کاهش دید مرکزی یا جانبی (در این حالت زمانی که فرد به جایی نگاه میکند بخش جانبی یا مرکزی تصویر ایجادشده در مغز دچار تاری و نبود تصویر میشوند اما سایر نقاط میدان دید تصویر طبیعی دارند)
• از دست دادن ناگهانی بینایی
• تغییر در درک رنگها
• دشواری دیدن در تاریکی
• مشکل در تنظیم بینایی هنگام تغییر نور

در صورتی هر کدام از این مشکلات وجود داشته باشند لازم است تا هر چه سریعتر به پزشک متخصص مراجعه شود زیرا آسیب شبکیه و اعصاب مرتبط با آن میتواند منجر به نابینایی دائمی منجر شود.