پروستات غده ای به اندازه گردو است که در پشت قاعده آلت تناسلی، جلوی راست روده و زیر مثانه قرار دارد. مجرای ادرار را احاطه می کند، کانال لوله مانندی که ادرار و منی را از طریق آلت تناسلی حمل می کند. عملکرد اصلی پروستات ساخت مایع منی است، مایعی که در منی وجود دارد که از اسپرم محافظت، حمایت و کمک می کند.
با افزایش سن، پروستات همچنان بزرگ می شود و می تواند منجر به وضعیتی به نام هایپرتروفی خوش خیم پروستات (BPH) شود که زمانی است که مجرای ادرار مسدود می شود. BPH یک بیماری شایع مرتبط با افزایش سن است و با خطر بیشتر ابتلا به سرطان پروستات مرتبط نیست.

سرطان پروستات:

سرطان زمانی شروع می شود که سلول های سالم در پروستات تغییر می کنند و خارج از کنترل رشد می کنند و تومور را تشکیل می دهند. تومور می تواند سرطانی یا خوش خیم باشد. تومور سرطانی بدخیم است، به این معنی که می تواند رشد کند و به سایر قسمت های بدن گسترش یابد. تومور خوش خیم به این معنی است که تومور می تواند رشد کند اما گسترش نمی یابد.

سرطان پروستات در مقایسه با سایر انواع سرطان تا حدودی غیرعادی است. به این دلیل است که بسیاری از تومورهای پروستات به سرعت به سایر قسمت های بدن گسترش نمی یابند. برخی از سرطان های پروستات بسیار آهسته رشد می کنند و ممکن است برای سال ها هرگز علائم یا مشکلی ایجاد نکنند. حتی زمانی که سرطان پروستات به سایر قسمت های بدن گسترش یافته است، اغلب می توان آن را برای مدت طولانی مدیریت کرد. بنابراین افراد مبتلا به سرطان پروستات و حتی مبتلایان به سرطان پیشرفته پروستات، ممکن است سال ها با سلامت و کیفیت خوب زندگی کنند.

با این حال، اگر سرطان را نتوان با درمان های موجود به خوبی کنترل کرد، می تواند علائمی مانند درد و خستگی ایجاد کند و گاهی اوقات منجر به مرگ شود. بخش مهمی از مدیریت سرطان پروستات، نظارت بر رشد آن در طول زمان است تا مشخص شود که آیا به کندی رشد می کند یا سریع. بر اساس الگوی رشد، پزشک می تواند بهترین گزینه های درمانی موجود و زمان ارائه آن ها را تعیین کند.

آنتی ژن اختصاصی پروستات (PSA):

آنتی ژن اختصاصی پروستات (PSA) پروتئینی است که توسط سلول های غده پروستات تولید می شود و در جریان خون آزاد می شود. سطح PSA با استفاده از آزمایش خون اندازه گیری می شود. اگرچه چیزی به نام PSA نرمال برای افراد در هر سنی وجود ندارد اما سطح بالاتر از حد طبیعی PSA را می توان در افراد مبتلا به سرطان پروستات یافت. سایر شرایط غیر سرطانی پروستات مانند، BPH و پروستاتیت نیز می تواند منجر به افزایش سطح PSA شود. پروستاتیت التهاب یا عفونت پروستات است. علاوه بر این، برخی از فعالیت ها مانند انزال می توانند به طور موقت سطح PSA را افزایش دهد. قبل از انجام آزمایش PSA باید از انزال اجتناب کرد تا از افزایش کاذب تست جلوگیری شود. افراد باید قبل از استفاده از آن برای غربالگری سرطان پروستات، مزایا و معایب آزمایش PSA را با پزشک خود در میان بگذارند.

مرحله بندی سرطان پروستات:

مرحله بندی روشی برای توصیف محل قرارگیری سرطان، رشد و گسترش آن و اینکه آیا سایر قسمت های بدن را تحت تاثیر قرار می دهد یا خیر.
پزشکان از آزمایش های تشخیصی برای پی بردن به مرحله سرطان استفاده می کنند، بنابراین مرحله بندی ممکن است تا زمانی که همه آزمایش ها تمام نشده باشد، کامل نباشد. مرحله بندی سرطان پروستات همچنین شامل بررسی نتایج آزمایش برای یافتن اینکه آیا سرطان از پروستات به سایر قسمت های بدن گسترش یافته است یا خیر. دانستن مرحله به پزشک کمک می کند تا تصمیم بگیرد که چه نوع درمانی بهتر است.

2 نوع مرحله بندی برای سرطان پروستات وجود دارد:

1. مرحله بندی بالینی: بر اساس نتایج آزمایش DRE، PSA و نمره گلیسون است (نمره گلیسون برای درجه بندی سرطان پروستات است). این نتایج به تعیین اینکه آیا اشعه ایکس، اسکن استخوان، سی تی اسکن یا ام آر آی نیز نیاز است، کمک می کند. در صورت نیاز به اسکن، آن ها می توانند اطلاعات بیشتری را برای کمک به پزشک در تشخیص مرحله بالینی اضافه کنند.
2. مرحله بندی پاتولوژیک: بر اساس اطلاعاتی است که در حین عمل جراحی به علاوه نتایج آزمایشگاهی بافت پروستات برداشته شده در طول جراحی که پاتولوژی نیز نامیده می شود، است. این جراحی اغلب شامل برداشتن کل پروستات و برخی از غدد لنفاوی است. بررسی غدد لنفاوی برداشته شده می تواند اطلاعات بیشتری را برای مرحله بندی پاتولوژیک ارائه دهد.

سیستم مرحله بندی TNM:

یکی از ابزارهایی که پزشکان برای توصیف مرحله استفاده می کنند، سیستم TNM است. این سیستم توسط کمیته مشترک سرطان آمریکا ساخته شده است. پزشکان از نتایج آزمایشات تشخیصی و اسکن برای پاسخ به این سؤالات استفاده می کنند:

• تومور (T): تومور اولیه چقدر بزرگ است؟ در کجا قرار دارد؟
• گره (N): آیا تومور به غدد لنفاوی گسترش یافته است؟ اگر هست کجا و چند تا؟
• متاستاز (M): آیا سرطان به سایر قسمت های بدن گسترش یافته است؟ اگر هست کجا و چقدر؟

نتایج برای تعیین مرحله سرطان برای هر فرد ترکیب می شوند. 5 مرحله وجود دارد: مرحله 0 (صفر) و مراحل 1 تا 4. هر مرحله یک روش مشترک برای توصیف سرطان ارائه می دهد، بنابراین پزشکان می توانند برای برنامه ریزی بهترین درمان ها با یکدیگر همکاری کنند.

نمره گلیسون برای درجه بندی سرطان پروستات:

به سرطان پروستات نیز درجه ای به نام نمره گلیسون داده می شود. این امتیاز بر اساس این است که سرطان در زیر میکروسکوپ چقدر شبیه بافت سالم است. تومورهای کمتر تهاجمی معمولا بیشتر شبیه بافت سالم هستند. تومورهایی که تهاجمی تر هستند به احتمال زیاد رشد کرده و به سایر قسمت های بدن گسترش می یابند. کمتر شبیه بافت سالم هستند.
سیستم امتیازدهی گلیسون رایج ترین سیستم درجه بندی سرطان پروستات است که استفاده می شود. پاتولوژیست به نحوه چیدمان سلول های سرطانی در پروستات نگاه می کند و از 2 مکان مختلف امتیازی از 3 تا 5 را تعیین می کند. سلول های سرطانی که شبیه سلول های سالم به نظر می رسند، امتیاز پایینی دریافت می کنند.

سلول های سرطانی که کمتر شبیه سلول های سالم به نظر می رسند یا تهاجمی تر به نظر می رسند، امتیاز بالاتری دریافت می کنند. برای تعیین اعداد، پاتولوژیست الگوی اصلی رشد سلولی را تعیین می کند که منطقه ای است که سرطان در آن آشکارتر است و سپس به دنبال ناحیه دیگری از رشد می گردد. سپس پزشک به هر ناحیه از 3 تا 5 نمره می دهد. امتیازها با هم جمع شده تا به یک نمره کلی بین 6 تا 10 برسد.
امتیاز گلیسون 5 یا کمتر استفاده نمی شود. کمترین نمره گلیسون 6 است که یک سرطان با درجه پایین است. نمره گلیسون 7 یک سرطان با درجه متوسط ​​و نمره 8، 9 یا 10 یک سرطان با درجه بالا است. سرطان با درجه پایین تر نسبت به سرطان درجه بالا کندتر رشد می کند و احتمال انتشار کمتری دارد.

• گلیسون X: نمره گلیسون قابل تعیین نیست.
• گلیسون 6 یا پایین تر: سلول ها شبیه سلول های سالم به نظر می رسند که به آن تمایز خوب گفته می شود.
• گلیسون 7: سلول ها تا حدودی شبیه به سلول های سالم هستند که به آن تمایز متوسط ​​می گویند.
• گلیسون 8، 9 یا 10: ظاهر سلول ها با سلول های سالم بسیار متفاوت است که به آن تمایز ضعیف یا تمایز نیافته می گویند.

گروه بندی مراحل سرطان:

پزشکان مرحله سرطان را با ترکیب طبقه بندی های T، N و M تعیین می کنند. مرحله بندی همچنین شامل سطح PSA و درجه سرطان است.

• مرحله I: سرطان در این مرحله اولیه معمولاً به کندی رشد می کند. تومور را نمی توان احساس کرد و نیمی از یک طرف پروستات یا حتی کمتر از آن را درگیر می کند. سطح PSA پایین است. سلول های سرطانی شبیه سلول های سالم هستند.
• مرحله II: تومور فقط در پروستات یافت می شود. سطح PSA متوسط ​​یا پایین است. در مرحله II سرطان پروستات کوچک است اما ممکن است خطر افزایش رشد و گسترش وجود داشته باشد.
• مرحله IIA: تومور را نمی توان احساس کرد و نیمی از یک سمت پروستات یا حتی کمتر از آن را درگیر می کند. سطح PSA متوسط ​​است و سلول های سرطانی به خوبی تمایز یافته اند. این مرحله همچنین شامل تومورهای بزرگ تر می شود که فقط در پروستات یافت می شوند، تا زمانی که سلول های سرطانی هنوز تمایز خوب دارند.
• مرحله IIB: تومور فقط در داخل پروستات یافت می شود و ممکن است به اندازه ای بزرگ باشد که در طول DRE احساس شود. سطح PSA متوسط ​​است. سلول های سرطانی تمایز متوسطی دارند.
• مرحله IIC: تومور فقط در داخل پروستات یافت می شود و ممکن است به اندازه ای بزرگ باشد که در طول DRE احساس شود. سطح PSA متوسط ​​است. سلول های سرطانی ممکن است تمایز متوسط ​​یا ضعیفی داشته باشند.
• مرحله III: سطح PSA بالا است، تومور در حال رشد است یا سرطان درجه بالایی دارد. همه این ها نشان دهنده یک سرطان محلی پیشرفته است که احتمال رشد و گسترش آن وجود دارد.
• مرحله IIIA: سرطان فراتر از لایه بیرونی پروستات به بافت های مجاور گسترش یافته است. همچنین ممکن است به وزیکول های منی سرایت کرده باشد. سطح PSA بالاست.
• مرحله IIIB: تومور در خارج از غده پروستات رشد کرده است و ممکن است به ساختارهای مجاور مانند مثانه یا رکتوم حمله کرده باشد.
• مرحله IIIC: سلول های سرطانی در سراسر تومور تمایز ضعیفی دارند، به این معنی که بسیار متفاوت از سلول های سالم به نظر می رسند.
• مرحله IV: سرطان فراتر از پروستات گسترش یافته است.
• مرحله IVA: سرطان به غدد لنفاوی منطقه گسترش یافته است.
• مرحله IVB: سرطان به غدد لنفاوی دور، سایر قسمت های بدن یا به استخوان ها گسترش یافته است.

عود کننده: سرطان عود کننده یا مکرر پروستات سرطانی است که پس از درمان عود کرده است. ممکن است دوباره در ناحیه پروستات یا در سایر قسمت های بدن عود کند. اگر سرطان عود کرد، دور دیگری از آزمایشات برای اطلاع از میزان عود وجود خواهد داشت. این آزمایش ها و اسکن ها اغلب مشابه آزمایش هایی هستند که در زمان تشخیص اولیه انجام می شوند.

نسخه اصلی مطلب درجه بندی سرطان پروستات را در سایت دکتر امیر بهنام فر بخوانید.

---