سونوگرافی چه نقشی در تشخیص بیماری دارد؟

شبکه اطلاع رسانی پزشک آن لاین [ پرتال اطلاع رساني ]آدرس وب سایت : www.pezeshkonline.ir

سونوگرافی تشخیصی که همچنین با نام اولترا سوند نیز شناخته می شود، یک روش تصویربرداری است که از امواج صوتی با فرکانس بالا برای تولید تصاویر از ساختارهای بدن استفاده می کند. این تصاویر می توانند اطلاعات ارزشمندی را برای تشخیص و معالجه انواع بیماری ها و شرایط جسمی فرد ارائه دهند. سونوگرافی شامل انواع دو بعدی، سه بعدی ، چهار بعدی و داپلر می باشد. همچنین یک بررسی ایمن، غیر تهاجمی، دقیق و مقرون به صرفه می باشد که به تدریج به یک ابزار ضروری برای زنان و زایمان تبدیل شده است و نقش مهمی در مراقبت از هر زن باردار ایفا می کند. معاینات توسط این روش با استفاده از دستگاه سونوگرافی در خارج از بدن انجام می شود، البته برخی از انواع سونوگرافی ها شامل قرار دادن وسیله ای در داخل بدن می باشند.

دلایل انجام سونوگرافی

این روش تشخیصی به دلایل بسیاری از جمله موارد زیر استفاده می شود:

• بررسی رحم و تخمدان ها در دوران بارداری و در نظر گرفتن سلامت کودک در حال رشد
• تشخیص بیماری های کیسه صفرا
• ارزیابی جریان خون
• راهنمایی پزشک جهت هدایت سوزن برای انجام بیوپسی یا درمان تومور
• معاینه توده در سینه
• بررسی غده تیروئید
• تشخیص مشکلات دستگاه تناسلی و پروستات
• ارزیابی التهاب مفاصل (سینوویت)
• ارزیابی بیماری های متابولیک استخوان

انواع سونوگرافی

اساساً هفت روش متفاوت وجود دارد، اما روند اصلی یکسان است. انواع مختلف روش ها عبارتند از:

• سونوگرافی ترانس واژینال : جهت تولید تصاویر سونوگرافی در داخل واژن مورد استفاده قرار می گیرند که ترانس واژینال اغلب در دوران اولیه بارداری استفاده می شود.
• سونوگرافی معمولی : معاینه ای که از یک مبدل استفاده می شود و در نواحی مختلف بدن مانند شکم برای تولید تصاویر دو بعدی از جنین در حال رشد صورت می گیرد.
• سونوگرافی تخصصی: این معاینه شبیه سونوگرافی معمولی است، اما این نوع معاینه یک مشکل مشکوک را هدف قرار می دهد و از تجهیزات پیچیده تر استفاده می شود.
• تصویربرداری رنگی یا کالر داپلر : این روش تصویربرداری تغییرات جزئی در فرکانس امواج فراصوتی را اندازه گیری می کند، زیرا آنها از اجسام متحرک مانند سلول های خونی تصویربرداری می کنند.
• سونوگرافی سه بعدی: با استفاده از prob های مخصوص از قبل طراحی شده و نرم افزارهای تخصصی مثلاً برای تولید تصاویر سه بعدی از جنین در حال رشد است.
• سونوگرافی ۴ بعدی یا ۳ بعدی داینامیک: با استفاده از اسکنرهای مخصوص طراحی شده و مثلاً برای نگاه کردن به صورت و حرکات کودک قبل از زایمان استفاده می شود.
• اکوکاردیوگرافی جنینی: استفاده از امواج اولتراسوند برای ارزیابی آناتومی و عملکرد قلب کودک است. دستگاه های پیشرفته ای در این زمینه در کلینیک پژواک موجود می باشد. این گزارش برای کمک به ارزیابی مشکلات نقص قلب مادرزادی مورد استفاده قرار می گیرد.

همچنین از سونوگرافی در موارد زیر نیز استفاده می شود.

• هدایت روش هایی همچون سوزن بیوپسی، سوزن هایی که برای نمونه برداری سلولی از ناحیه غیرعادی برای آزمایش لاپاروسکوپی انجام می شود.
• تصویربرداری از پستان و هدایت بیوپسی سرطان پستان
• تشخیص برخی از بیماری های قلبی شامل مشکلات دریچه و ناراحتی قلبی و ارزیابی آسیب های بعد از حمله قلبی. به سونوگرافی قلب اکوکاردیوگرام و یا اکو گفته می شود

کاربرد سونوگرافی داپلر

• انسداد جریان خون (مانند لخته شدن)
• تنگ شدن عروق
• تومورها و ناهنجاری های عروقی مادرزادی
• کاهش و یا قطع جریان خون به برخی اعضای بدن
• وجود کالکشن های عفونی و تخلیه آنها.

*در بعضی موارد که شخص دارای علائم التهاب آپاندیس یا پاره شدن زائده آپاندیس باشد پزشک دستور سونوگرافی شکم و لگن اورژانسی می دهند.

اقدامات قبل از انجام سونوگرافی

بیشتر موارد نیازی به آمادگی قبلی ندارند، به جز چند مورد استثناء. مثلاً در برخی موارد، مانند سونوگرافی شکم ، از ۶ ساعت قبل از بررسی، آزمایش شونده نباید چیزی بخورد یا بنوشد. در سایر بررسی های سونوگرافی، مثل سونوگرافی ناحیه ی لگن، مثانه باید پر باشد. به همین دلیل پزشکان به آزمایش شوندگان پیشنهاد می کنند ۲ ساعت قبل از بررسی، ۶ لیوان آب نوشیده و دفع ادرار را به بعد از پایان سونوگرافی موکول کنند.

نحوه انجام سونوگرافی

برای انجام سونوگرافی بیمار بر روی تخت دراز كشیده و پزشك متخصص، ژل خاصی را بر روی پوست بیمار در محل مورد بررسی قرار می دهد. سپس یك دستگاه كوچك را كه با سیمی به دستگاه مركزی سونوگرافی متصل است بر روی پوست قرار می دهد. ژل، اجازه می دهد كه امواج فراصوتی راحت تر و به شكل یکنواخت تری به درون بدن نفوذ كنند. پزشك دستگاه را بر روی پوست حركت می دهد تا قسمت های مختلف درون بدن را از زوایای مختلف ببیند. این تصاویر بر روی مانیتور مركزی دستگاه دیده می شوند.

در حین سونوگرافی بیمار لرزش خفیفی را در روی پوست خود و در محلی كه دستگاه كوچك (پروب Probe) بر روی پوست قرار گرفته احساس می کند. این لرزش ناشی از برخورد امواج فراصوتی به پوست بوده و بی ضرر است. در پایان معاینه بیمار ژل روی پوست خود را با دستمال پاك می کند.

معمولاً نتیجه سونوگرافی بلافاصله بعد از انجام آن به توسط پزشك متخصص تصویربرداری نوشته شده و همراه با پرینت یا چاپ بعضی تصاویر سونوگرافی به بیمار داده می شود تا به پزشك معالج خود ارائه دهد.

محدودیت های سونوگرافی

سونوگرافی یک ابزار تشخیصی قدرتمند و کاربردی است، با این حال محدودیت های نیز به همراه دارد. امواج صوتی به خوبی از هوا یا استخوان عبور نمی کنند، بنابراین، سونوگرافی در عکس برداری از بخش هایی از بدن که توخالی هستند یا با استخوان های متراکم پوشانده شده اند (مانند مغز و ریه ها) آنچنان دقیق نیست. برای تشخیص ناهنجاری های این نواحی، ممکن است پزشک شما آزمایش های دیگر مانند MRI یا سی تی اسکن تجویز نماید.

سونوگرافی تشخیصی روش تصویربرداری خاصی است که از امواج صوتی با فرکانس بالا برای بررسی ساختارهای درونی بدن استفاده می کند. این تصاویر، اطلاعات ارزشمندی برای تشخیص و درمان بیماری ها در اختیار پزشک قرارمی دهند. بیشتر بررسی های سونوگرافی با یک دستگاه سونار در خارج از بدن انجام می شوند. با این حال، برخی از بررسی های سونوگرافی نیازمند جاسازی دستگاهی در داخل بدن هستند.

عوارض سونوگرافی

سونوگرافی را می توان عکس برداری بدون درد با استفاده از امواج فراصوت تعریف کرد که ممکن است این امواج آسیب زننده به نظر برسند. در واقع سونوگرافی به طور کامل روی پوست انجام می شود و به اعضای داخلی بدن نمی رسد.