انواع و کاربردهای سونوگرافی معمولی

شبکه اطلاع رسانی پزشک آن لاین [ پرتال اطلاع رساني ]آدرس وب سایت : www.pezeshkonline.ir

سونوگرافی یکی از روش های تصویربرداری است که تقریباً هیچ ضرری برای بدن ندارد و به آن اولترا سونوگرافی ultrasonography هم می گویند. در روش های تصویربرداری با اشعه ایکس مانند رادیوگرافی ساده یا سی تی اسکن بدن تحت تابش مقدار معینی از اشعه یونیزان قرار می گیرد ولی در سونوگرافی از اشعه ایکس استفاده نمی شود . امواج مورد استفاده در سونوگرافی از جنس امواج صوتی و در واقع صدا هستند که ضرری برای بدن ندارد این ها امواج فراصوتی هستند و جنس آنها دقیقاً مانند صدا است ولی به علت بالا بودن فرکانس آنها قابل شنیدن توسط گوش انسان نیستند با این حال خواص صوت و صدا دارند یعنی در برخورد با موانع منعکس می شوند

در سونوگرافی بیشتر بافت های نرم اندام دیده شده و بررسی می شوند، لذا سونوگرافی روش مناسبی برای تشخیص مشکلات استخوان نیست؛ اما با آن می توان بعضی مشکلات عضلات رباط ها و تاندون ها و بسیاری بافت های دیگر را بررسی کرد .

مزایای سونوگرافی

سونوگرافی با مزایای بسیاری همراه است:

• معمولاً بدون درد هستند و نیازی به سوزن، تزریق و برش ندارند.
• بیماران در معرض تشعشعات یونیزه کننده قرار نمی گیرند و این امر این روش را از تکنیک های تشخیصی مانند اشعه X و اسکن سی تی ایمن تر می سازد. در واقع هیچ گونه اثر مضر شناخته شده ای هنگام استفاده مستقیم از آن توسط ارائه دهنده خدمات درمانی وجود ندارد.
• سونوگرافی تصاویری از بافت های نرمی فراهم می کند که در اشعه X به خوبی نمایش داده نمی شوند.
• سونوگرافی به طور گسترده در دسترس است و ارزان تر از سایر روش ها است.

روشهای انجام سونوگرافی

سونوگرافی به چند روش مختلف انجام می شود. همه روش ها اصول یکسانی دارند؛ اما روند انجام آنان متفاوت است:

1. سونوگرافی معمولی: این سونوگرافی به صورت دو بعدی است و در قسمت های مختلف بدن از جمله شکم برای تشخیص رشد جنین استفاده می شود.
2. سونوگرافی تخصصی: در این سونوگرافی از وسایل پیشرفته تری استفاده می شود. سونوگرافی پیشرفته برای یک مشکل خاص مورد استفاده قرار می گیرد.
3. سونوگرافی سه بعدی : در این روش تصاویر به صورت سه بعدی تولید می شوند. برای این سونوگرافی از prob های مخصوص و نرم افزارهای تخصصی برای تجریه و تحلیل استفاده می شود.
4. تصویربرداری رنگی: به این روش کالر داپلر هم می گویند. در این سونوگرافی، تغییرات بسیار جزئی و ریز را مورد بررسی قرار می دهد.
5. سونوگرافی ترانس واژینال: در این روش سونوگرافی، دستگاه مخصوص مورد استفاده در داخل واژن قرار می گیرد و تصاویری را می گیرد.

انواع سونوگرافی و کاربردهای آن

• سونوگرافی چشم: برای بررسی برخی از بیماری های چشمی، پزشک نیاز دارد تا درباره کره چشم یا فضای اطراف پشت چشم اطلاعاتی داشته باشد. طبق اطلاعاتی که نیاز است پزشک یکی از دو نوع سونوگرافی چشم که عبارتند از: سونوگرافی روی پلک، سونوگرافی سطح قرینه را انتخاب می کند.
• سونوگرافی ارتوپدی: این نوع سونوگرافی برای مشکلاتی غضروفی یا بافت های نرم بدن انجام می شود. این نوع سونوگرافی برای تشخیص بیماری هایی از قبیل:

1. در رفتن مفصل های ران.
2. خونریزی داخلی.
3. انواع تومورها یا کیست.
4. پاره شدن عضلات از جمله عضلات شانه.

• سونوگرافی داپلر عروق: در صورتی که نیاز باشد جریان خون در رگ ها، تنگی عروق، توده های کم خون و پرخون، مورد بررسی قرار گیرد در این حالت از سونوگرافی داپلر استفاده می شود.
• سونوگرافی سینه: این سونوگرافی برای تشخیص بیماری ها یا وجود توده در سینه انجام می شود. از جمله روش های جایگزین سونوگرافی سینه، معاینه بالینی و ماموگرافی است.
• سونوگرافی تیروئید: غده تیروئید نیز ممکن است دچار تومور یا بیماری شود که برای تشخیص آن از سونوگرافی تیروئید استفاده می شود.
• سونوگرافی دستگاه های گوارشی: این سونوگرافی برای بررسی و تشخیص بیماری ها در دستگاه گوارش استفاده می شود مانند کبد، صفرا.
• سونوگرافی زنان: برای بررسی مشکلات زنانه مانند تومور در تخمدان، لگن، کیست، سرطان تخمدان یا سرطان رحم سونوگرافی انجام می شود.
• سونوگرافی جنین : همچنین از سونوگرافی برای بررسی وضعیت نوزاد در رحم مادر، سقط کردن جنین، جنسیت و تعیین ماه جنین استفاده می شود.

برخی دیگر موارد مورد استفاده سونوگرافی عبارتند از:

• بررسی درد و ورم و یا عفونت.
• سونوگرافی طحال.
• سونوگرافی قلب یا اکوکاردیوگرافی.

آمادگی های قبل از انجام سونوگرافی

آمادگی های مورد نیاز قبل از انجام سونوگرافی بستگی به نوع سونوگرافی شما دارد. ممکن است در برخی از سونوگرافی ها نیاز باشد تا موارد زیر را رعایت کنید:

اگر سونوگرافی شما شکمی از جمله کلیه و رحم، مثانه باشد. قبل از سونوگرافی از شما خواسته می شود تا آمادگی های زیر را داشته باشید:

• عموماً برای انجام این نوع سونوگرافی از شما خواسته می شود تا حدود 4 تا 6 لیوان آب را بخورید.
• ممکن است نیاز باشد تا 8 یا 12 ساعت قبل از سونوگرافی ناشتا بمانید.

اگر سونو شما برای دستگاه های گوارشی از جمله کبد، صفرا، طحال و… باشد. آمادگی های زیر مورد نیاز است:

• یکی دو روز قبل از سونوگرافی، غذاهای چرب نخورید.
• به مدت 8 تا 12 ساعت ناشتا باشید.

نحوه انجام سونوگرافی

در بیشتر سونوگرافی ها از بیمار خواسته می شود که در صورتی که صورتش بالا قرار دارد، روی تخت دراز بکشد. گاهی هم از بیمار خواسته می شود که برای بالا رفتن کیفیت تصاویر به پهلو دراز بکشد.

بعد از قرار گرفتن بیمار روی تخت، پزشک رادیولوژی یک ژل بر پایه آب گرم را روی منطقه مورد نظر بدن قرار می دهد. این ژل کمک می کند تا مبدل تماس خوبی با بدن برقرار کرده و هوای بین مبدل و پوست که توان مسدود کردن امواج صوتی را دارد از بین برود. این مبدل روی پوست حرکت داده می شود تا در نهایت تصویر دقیق و درستی از منطقه مورد نظر به دست بیاید.

در برخی از انواع سونوگرافی مبدل به پروبی متصل شده و پروب به صورت مستقیم به داخل بدن فرستاده می شود، این آزمایش ها عبارتند از:

• اکوکاردیوگرافی ترانس ازوفاژیال (Transesophageal echocardiogram): مبدل برای تهیه تصاویری از قلب وارد مری می شود.
• سونوگرافی ترانس رکتال (Transrectal ultrasound): برای بررسی پروستات مردان پروب از طریق مقعد وارد بدن می شود
• سونوگرافی ترانس واژینال (Transvaginal ultrasound): برای بررسی تخمدان ها و رحم ، مبدل از طریق واژن، وارد بدن می شود.

عوارض سونوگرافی

اگر سونوگرافی به دست پزشکان توانمند و با تکنیک های معقول و دفعات مناسب انجام گیرد فاقد هرگونه ضرری خواهد بود. انجام سونوگرافی های مکرر و طولانی بنا به علل غیرعلمی از قبیل تعیین جنسیت جنین آن هم توسط افراد غیرپزشک و غیرمتخصص در زمان بارداری توصیه نمی شود.هیچ گونه گزارشی دال بر عوارض بالینی سونوگرافی گزارش نشده و استفاده از سونوگرافی طبق نظر پزشک معالج با رعایت حدّ اعتدال کاملاً بی ضرر است.