مفصل زانو، بزرگ ترین و پیچیده ترین مفصل در بدن ما است. این مفصل همچنین مانند مفاصل دیگر بدن، مستعد آسیب دیدگی است؛ چراکه در عین حال که دامنه حرکتی وسیعی دارد، وزن و فشار زیادی را تحمل می کند. زانو یک مفصل سینوویال است که استخوان فمور، یعنی استخوان ران پا که بلندترین استخوان بدن است را به استخوان تیبیا، یعنی استخوان ساق پا و دومین استخوان بلند بدن، متصل می کند. مشکلات و آسیب های زانو بسیار شایع هستند و در تمام سنین ممکن است بروز کنند.

در بسیاری از موارد پزشک بعد از صحبت با بیمار و معاینه وی درخواست تهیه عکس زانو می دهد. عکس زانو در واقع اطلاعات كلي و بسيار ارزشمندي در اختيار پزشك قرار می دهد كه نياز پزشك را براي تصمیم گیری نوع درمان مرتفع می کند و نياز به استفاده از روش های پرهزینه مانند ام آر آي و سي تي اسكن را به حداقل می رساند. انجام روش های پرهزینه قبل از ديدن عكس راديولوژي روش منطقي نمی باشد.

عکس زانو را معمولاً از دو نما تهیه می کنند. یک نما رخ یا قدامی خلفی Anteroposterior یا به اختصار AP است که در آن اشعه ایکس از جلو به مفصل تابانده شده و کاست رادیولوژی در پشت زانو قرار می گیرد و نمای دیگر نمای نیمرخ یا لترال Lateral یا به اختصار Lat است که در آن اشعه ایکس از کنار به زانو تابانده شده و کاست رادیولوژی در طرف مقابل مفصل قرار می گیرد.

آناتومی زانو

با استفاده از لغات و اصطلاحات آناتومی می توانیم اجزای مختلف بدن را به طور واضح و مشخص توصیف کنیم و موقعیت، محل قرارگیری و حتی راستای آن ها را تعیین کنیم. در ادامه با برخی از اصطلاحات پرکاربرد زانو آشنا می شویم:

• قدامی. به معنای قسمت جلویی زانو
• خلفی. از این کلمه برای بیان قسمت پشتی زانو استفاده می شود. این کلمه همچنین برای توصیف فضای پشتی کشکک زانو که با استخوان فمور در تماس است نیز به کار می رود.
• داخلی. قسمت جانبی زانو که با زانوی دیگر در تماس است. در واقع اگر دو زانوی خود را به هم بچسبانید بخش های داخلی زانو با یکدیگر تماس خواهند داشت.
• خارجی. قسمت جانبی زانو که با زانوی دیگر در تماس نیست و از آن دور است (مخالف قسمت میانی)

نحوه انجام رادیولوژی زانو

متخصص رادیولوژی از شما می خواهد که بایستید، بنشینید یا دراز بکشید تا دستگاه اشعه ایکس بتواند به خوبی تصاویر مورد نظر از زانوی شما را تهیه کند. قبل از انجام عکس برداری باید لباس مخصوص بپوشید تا سایر نقاط بدن شما در معرض پرتوهای اشعه ایکس قرار نگیرد. پس از انجام همه این موارد و قرار گرفتن در حالت موردنظر پزشک از شما می خواهد که تا اتمام عکس برداری از زانو حرکت نکنید. به طور کلی این نوع عکس برداری طی مدت چند دقیقه انجام می شود.

عکس زانو معمولاً از دو نما تهیه می شود که عبارتند از:

1. نمای رخ یا قدامی خلفی (anteroposterior)
2. نمای نیمرخ یا لترال (lateral)

که هرکدام از این نماها زاویه ی متفاوتی از مفصل زانو را نمایش می دهد.

نمای رخ یا قدامی خلفی (anteroposterior)

• در این روش که به اختصار AP نامیده می شود، اشعه ی ایکس از جلو به مفصل تابانده می شود و کاست فلزی زیر زانو قرار می گیرد. در این نما قسمت تحتانی استخوان ران، قسمت فوقانی استخوان های درشت نی و نازک نی و استخوان کشکک قابل مشاهده می باشد.
• نمای AP نمایی ایده آل برای بررسی مفصل بین استخوان ران و درشت نی می باشد.

نمای نیمرخ یا لترال (lateral)

• در این نما که lat نامیده می شود اشعه ی ایکس از کنار به زانو تابانده می شود و در طرف دیگر زانو کاست فلزی قرار می گیرد.
• برای معاینه ی موقعیت استخوان کشکک و کشیدگی تاندون کشکک از این نما استفاده می شود.
• رادیوگرافی از این نما روشی ایده آل برای سنجش لیپوهمارتروز است.
• همچنین در رادیوگرافی از این نما می توانیم طول تاندون کشکک را به طور دقیق اندازه گیری کنیم. در شرایط خاصی مانند در رفتگی کشکک، این اندازه غیر طبیعی خواهد بود.

عوارض رادیولوژی زانو

به طور کلی فواید رادیولوژی خیلی بیشتر و مهم تر از عارضه احتمالی پرتوتابی است. در سطوح دوز پرتوتابی مناسب عکس برداری تشخیصی، شواهد بسیار کمی دال بر اثر بر سلامتی موجود است.

نسخه اصلی مطلب علت عکس برداری از زانو را در سایت دکتر غلامرضا سیف بخوانید.

---