سونوگرافی داپلر چیست و چگونه انجام میشود؟

شبکه اطلاع رسانی پزشک آن لاین [ پرتال اطلاع رساني ]آدرس وب سایت : www.pezeshkonline.ir

سونوگرافی داپلر نوعی سونوگرافی است که با استفاده از امواج صوتی به بررسی ضربان قلب و جریان خون جنین می پردازد. سونوگرافی داپلر، روش بسیار خوبی برای تعیین سرعت و جهت جریان خون جنین می باشد. نتایج حاصل از سونوگرافی داپلر می تواند در تعیین طبیعی بودن میزان رشد جنین، تأمین خون و مواد مغذی کافی به بافت ها در بارداری مفید باشد.

در سونوگرافی معمولی با استفاده از امواج صوتی، تصاویر دو بعدی از اندام های جنین ایجاد می شود؛ اما در سونوگرافی داپلر، سونوگرافی بر اساس اثر داپلر انجام می شود؛ به این معنی که در سونوگرافی داپلر، تغییرات مداوم در فرکانس امواج صوتی به صورت برگشتی است و امواج صوتی بعد از برخورد به بخشی از بدن جنین مانند جریان خون در عروق که حرکت دارد، برگشت داده می شود؛ بنابراین با استفاده از سونوگرافی داپلر می توان جریان خونی که به پروب سونوگرافی نزدیک و از آن دور می شود و همچنین سرعت جریان خون جنین را اندازه گیری نمود. همچنین برخلاف سایر انواع سونوگرافی، با استفاده از سونوگرافی داپلر می توان ضربان قلب جنین را نیز بررسی کرد.

کاربرد سونوگرافی داپلر

معمولاً در دوران بارداری، تعداد سونوگرافی ها محدود است. اولین سونوگرافی در سه ماه اول بارداری، جهت مشخص نمودن تعداد جنین ها، بررسی ضربان قلب جنین، تعیین رشد جنین و پیش بینی تقریبی تاریخ زایمان انجام می شود. سونوگرافی دیگر، در سه ماه دوم بارداری برای ارزیابی ناهنجاری های جسمی و تائید رشد طبیعی کودک است. در صورت مشاهده هرگونه ناهنجاری در طی سونوگرافی های نام برده، برای بررسی بیشتر سونوگرافی داپلر انجام می شود.

سونوگرافی داپلر معمولاً برای ارزیابی جریان خون جفت، جریان خون شریان نافی جفت، وجود لخته خون و جریان خون قلب و مغز استفاده می گردد و در صورت مشاهده هرگونه اختلال در جریان خون، پزشک می تواند علت کاهش جریان خون جنین را تشخیص دهد. کم خونی داسی شکل، آرتریت روماتوئید و یا عوامل دیگر می توانند علت کاهش جریان خون جنین باشند.
محدودیت جریان خون جنین می تواند باعث کاهش وزن جنین هنگام تولد، اختلال رشد و کاهش اندازه جنین شود. سونوگرافی داپلر معمولاً در موارد زیر انجام می شود:

بارداری دوقلویی یا چند قلویی:

بارداری چند قلویی جز بارداری های پر خطر بوده و به همین دلیل باید در طول بارداری به طور منظم توسط سونوگرافی داپلر تحت نظر قرار گیرد، زیرا بارداری های چند قلویی عوارض متعددی دارند. تأخیر رشد داخل رحمی جنین (IUGR) و سندرم انتقال خون بین دوقلوها از شایع ترین عوارض بارداری چند قلویی هستند که می توان آن ها را با کمک سونوگرافی داپلر تشخیص داد؛

اختلالات جفتی:

خون، مواد مغذی و اکسیژن از طریق جفت برای جنین تأمین می شود. جریان خون سالم جفت برای رشد طبیعی کودک ضروری است. در صورت مشاهده هرگونه ناهنجاری از قبیل کاهش سرعت رشد جنین در غربالگری مرحله دوم، جهت بررسی جریان خون جنین، سونوگرافی داپلر انجام می شود. همچنین در صورت تشخیص جفت سرراهی و چسبندگی جفت، از سونوگرافی داپلر استفاده می شود. این سونوگرافی می تواند موقعیت جفت را مشخص کند.

شرایط جسمی مادر:

• سلامتی مادر تأثیر بسزایی در رشد جنین دارد. پزشکان از سونوگرافی داپلر برای تعیین میزان جریان خون جنین در عروق بند ناف و جفت استفاده می کنند. عواملی از قبیل سیگار کشیدن، مصرف داروهای خاص، BMI بالای مادر و سایر دلایل مربوط به سبک زندگی، می توانند باعث انقباض عروقی و محدود کردن جریان خون جنین شوند. انقباض شریان ها سبب مقاومت در برابر جریان خون شده و درنتیجه اکسیژن و مواد غذایی نامناسب وارد جریان خون جنین می شود. بیماری هایی از قبیل فشارخون و دیابت بارداری نیز تأثیر بسزایی در جریان خون جنین دارند.
• جنین های تحت تأثیر آنتی بادی های رزوس (بیماری که طی آن آنتی بادی در بدن خانم باردار تولید می شود و سبب نابودی گلبول های قرمز خون جنین می گردد)
• سابقه سقط جنین قبلی یا جنین کوچک
• سیگاری بودن مادران

بررسی قسمت های مختلف جنین در بارداری با سونوگرافی داپلر

به طور کلی سونوگرافی داپلر برای تعیین جریان خون و وجود لخته خون استفاده می شود. در صورت مشاهده ناهنجاری در بررسی های قبلی بارداری ، سونوگرافی داپلر انجام می شود. به طورکلی پزشک برای بررسی جریان خون قسمت های مختلف بدن بیمار و جنین، سونوگرافی داپلر انجام می دهد. سونوگرافی داپلر بر اساس اینکه کدام قسمت های بدن را بررسی می کند، انواع مختلفی دارد که در ادامه به آن اشاره می کنیم.

سونوگرافی داپلر عروق رحمی:

عروق رحمی، جریان خون را به رحم مادر منتقل می کنند. در طول بارداری عروق رحمی گشادتر شده تا جریان خون رحم افزایش یابد. این تغییرات فیزیکی میزان جریان خون عروق را افزایش و مقاومت عروق را کاهش می دهد و درنتیجه جریان خون کافی برای تغذیه جنین تأمین می شود. در صورت وجود مسمومیت بارداری یا پره اکلامپسی، جریان خون عروق محدود می شود. در این موارد جهت ارزیابی جریان خون ممکن است سونوگرافی داپلر انجام شود.

سونوگرافی داپلر عروق بند ناف:

شریان بند ناف، خون را از جفت به جنین منتقل می کند. سونوگرافی داپلر میزان جریان خون، مواد مغذی و اکسیژن دریافتی جنین را مشخص می نماید. در صورت مشاهده اختلال در سونوگرافی داپلر، ممکن است جهت بررسی جریان خون مغز جنین و قلب جنین مجدداً سونوگرافی داپلر انجام شود. در موارد بارداری دوقلویی یا چند قلویی (به این دلیل که میزان رشد جنین کند می شود) و همچنین در مواردی که جنین تحت تأثیر آنتی بادی های رزوس قرار می گیرد، به دلیل اینکه ممکن است جریان خون شریان بند ناف کاهش یابد، پزشک انجام سونوگرافی داپلر را توصیه می کند.

سونوگرافی داپلر شریان مغز:

سونوگرافی داپلر شریان مغز، میزان خون رسانی به مغز جنین را نشان می دهد. این سونوگرافی در موارد کم خونی جنین و جنین های تحت تأثیر آنتی بادی های رزوس انجام می گردد.

سونوگرافی داپلر داکتوس ونوس:

سونوگرافی داپلر داکتوس ونوس یکی از انواع سونوگرافی غیرمعمول است و به همراه سایر بررسی ها در سه ماه اول بارداری، جهت یافتن اختلالات کروموزومی جنین و همچنین ارزیابی ورید نافی که خون را به قلب جنین انتقال می دهد، انجام می شود.

اقدامات پیش از سونوگرافی داپلر

پیش از انجام سونوگرافی داپلر به آمادگی خاصی نیاز نمی باشد. زنان بارداری که سیگار می کشند باید دو یا چند ساعت قبل از انجام سونوگرافی از مصرف سیگار و هر نوع ماده نیکوتین دار خودداری کنند، زیرا نیکوتین می تواند رگ های خونی را منقبض نموده و سبب تشخیص نادرست شود و این انقباض با انقباض پاتولوژیک اشتباه گرفته شود. سایر ملزومات قبل از سونوگرافی داپلر شامل پوشیدن گان و مرطوب نگه داشتن بدن (با ژل مخصوص) است.

چگونگی انجام سونوگرافی داپلر

سونوگرافی داپلر همانند سونوگرافی معمولی انجام می شود. خانم باردار باید روی تخت دراز بکشد و لباسی روی شکم او نباشد. سپس سونوگرافیست بر روی شکم بیمار ژل مالیده و پروب را بر روی نقاط مختلف شکم قرار می دهد. در نهایت تصویری از محصولات بارداری بر روی مانیتور نمایش داده می شود. سونوگرافی داپلر بدون درد است و طی چند دقیقه به پایان می رسد.

عوارض سونوگرافی داپلر

سونوگرافی داپلر خطری برای مادر و جنین ندارد و برعکس در صورت نیاز، عدم انجام سونوگرافی در تمام دوران بارداری می تواند خطرناک باشد. همچنین سونوگرافی داپلر خطر بارداری های پرخطر را کاهش می دهد. در هفته های نخست بارداری انجام سونوگرافی داپلر واژینال توصیه نمی شود.

هزینه سونوگرافی داپلر

هزینه سونوگرافی داپلر بر اساس مصوبات وزارت بهداشت می باشد، اما به دلیل ارائه خدمات متعدد در مراکز گوناگون هزینه سونوگرافی داپلر به صورت دقیق مشخص نمی باشد و در مراکز درمان متعدد قیمت این عمل متغیر است. برای آگاهی از هزینه سونوگرافی داپلر در اصفهان می توانید با موسسه پارسه آمادگاه تماس حاصل فرمایید.