زونا یک عفونت ویروسی است که باعث بروز ضایعات دردناک می شود؛ این ضایعات در هر نقطه از بدن می توانند ایجاد شوند، اما معمولا تاول به صورت خطی در سمت چپ یا راست تنه پدیدار می شود. ویروس واریسلا زوستر، عامل آبله مرغان، باعث زونا می شود و زمانی که فرد مبتلا به آبله مرغان می شود، پس از بهبودی این ویروس در بافت عصبی در نزدیکی نخاع و مغز فرد به صورت غیرفعال باقی می ماند، اما ممکن است چند سال بعد به عنوان زونا فعال شود. در حالی که زونا تهدید کننده زندگی نیست، می تواند بسیار دردناک باشد. واکسن ها می توانند به کاهش خطر ابتلا به زونا کمک کنند، در حالی که درمان اولیه می تواند به کاهش عفونت های ناشی از زونا و کاهش عوارض آن کمک کند.

بيماري زونا بيشترين ميزان شيوع را در بين بزرگسالان دارد. يک واکسن براي افراد بالاتر از ۵۰ سال عرضه شده است که مي تواند از بروز زونا جلوگيري کند. متخصصين پوست استفاده از اين واکسن را براي همه افراد ۵۰ ساله و مسن تر توصيه می کنند.

علائم و نشانه های بیماری زونا

تاول های ناشی از زونا در مقایسه با تاول های آبله مرغان، درد بیشتر و خارش کمتری دارند. شایع ترین نشانه ها و علائم زونا عبارت است از:
یک قسمت از پوست ممکن است احساس سوزش، خارش یا حساسیت بسیار شدید پیدا کند. این حالت معمولاً در ناحیه کوچکی از پوست، یک سمت بدن مشاهده می شود. این علائم ممکن است ثابت باشد و یا با گذشت زمان ظاهر و محو شود. در اغلب افراد این علائم به مدت یک تا سه روز مشاهده می شود، اما ممکن است زمان بیشتری هم طول بکشد.

جوش

بعد از مرحله قبل، در همان قسمت پوست جوش هایی ایجاد می شود.

تاول ها

جوش ها خیلی زود تبدیل به مجموعه ای از تاول های برجسته می شود. این تاول ها قبل از آنکه پوسته پوسته و برطرف شود، به حالت زرد رنگ یا خونی در می آید. تاول ها معمولاً ۲ تا ۳ هفته باقی می ماند.

درد

تاول بدون درد در بیماری زونا چندان معمول نیست. شدت درد ناشی از این بیماری به اندازه ای است که غالباً پزشک برای درمان درد زونا داروهای مسکن تجویز می کند. وقتی که تاول ها خوب شد، درد ناشی از آن هم رو به کاهش می گذارد، اما این درد ممکن است تا چندین ماه بعد از برطرف شدن تاول ها نیز ادامه داشته باشد.

علائم شبیه سرماخوردگی

• در زمان بروز جوش ها ممکن است فرد مبتلا، احساس تب یا سر درد داشته باشد.
• درد، سوزش، بی حسی یا مور مور شدن
• حساسیت به لمس
• ضایعه ای قرمز که چند روز پس از درد شروع می شود.
• تاول های حاوی مایع که پاره شده و به صورت دلمه بسته در می آید.
• خارش
• بعضی افراد نیز علائم زیر را تجربه می کنند:
• تب
• سردرد
• حساسیت به نور
• خستگی

چه کسانی به زونا مبتلا می شوند؟

بیماری زونا در افرادی بروز می کند که در گذشته به بیماری آبله مرغان مبتلا شده باشند. در واقع خطر ابتلاء به زونا در افرادی که آبله مرغان گرفته اند، بیشتر است. این افراد:

• سن ۵۰ سال یا بیشتر دارند.
• بیماری یا آسیب دیدگی خاصی دارند.
• تحت شرایط استرس شدید هستند.
• از ضعف سیستم ایمنی رنج می برند.

برخی از بیماری ها یا درمان های پزشکی می تواند باعث ضعف سیستم ایمنی افراد و افزایش خطر ابتلاء به زونا شود که مهم ترین آن عبارت است از:

• سرطان
• ایدز (ویروس HIV)
• برخی از درمان های مورد استفاده برای سرطان از قبیل شیمی درمانی یا پرتو درمانی
• داروهایی که برای جلوگیری از پس زدن اندام های پیوندی مصرف می شوند.
• مصرف طولانی مدت کورتیزون

پیشگیری از زونا

واکسن زونا برای افراد با سن ۵۰ سال و بالاتر وجود دارد. مهم ترین مزایای گرفتن این واکسن شامل موارد زیر است:

در یک مطالعه تحقیقاتی مشخص شد که این واکسن خطر ابتلاء به زونا را تا ۵۰ درصد کاهش می دهد. اگر با وجود گرفتن واکسن باز هم به زونا مبتلا شوید، شدت درد ناشی از آن کمتر خواهد بود. درد معمولا اولین نشانه ی زونا است و برای برخی می تواند شدید باشد و برخی دیگر درد را بدون هر گونه ضایعه ای تجربه می کنند، با توجه به این که کدام مناطق در زونا درگیر شوند، ممکن است با علائم مشکلاتی نظیر بیماری های قلبی، ریوی یا کلیوی اشتباه گرفته شود. ضایعات زونا به طور شایع به صورت تاول های خطی در سمت چپ یا راست تنه ایجاد می شوند و گاهی اوقات این ضایعات در اطراف یک چشم یا یک سمت از گردن یا صورت رخ می دهند.

تشخیص زونا

بروز ضایعات در یک سمت از بدن می تواند نشانه ای از بیماری زونا باشد، بنابراین جهت اطمینان از بیماری به متخصص داخلی و دکتر پوست خود مراجعه کنید و پس از قطعی شدن تشخیص می توان ضایعات و سایر علائم را درمان کرد. پس از مراجعه، پزشک ابتدا پیرامون سابقه ی ابتلا به آبله مرغان سوال هایی می پرسد و علائم شما را بررسی می کند. ضایعات نشانه ی اصلی زونا است، اما ممکن است فقط یک مشکل پوستی باشد. ویژگی های ضایعات ناشی از زونا عبارتند از:

1. پدیدار شدن در یک سمت از بدن یا صورت
2. احساس تیر کشیدن، سوزش یا خارش در ضایعه

ضایعات در ابتدا به صورت یک برجستگی پدیدار می شوند و رفته رفته تبدیل به تاول می شوند. افراد مشکوک به ابتلاء به زونا باید در اسرع وقت به پزشک مراجعه کنند. زیرا هر چقدر مراحلدرمان زونا سریع تر آغاز شود، تأثیر و کارایی بیشتری خواهد داشت، به خصوص هنگامی که یک چشم یا گوش هم درگیر باشد. در صورتی که بیماری زونا درمان نشود، ظرف چند هفته به خودی خود برطرف خواهد شد. اما متخصصین پوست قویاً توصیه می کنند که این بیماری به روش مناسبی درمان شود. بسیاری از افرادی که برای درمان زونا اقدام نمی کنند، به درد، بی حسی، خارش و سوزش شدیدی دچار می شوند که می تواند تا چندین ماه یا چند سال ادامه داشته باشد.

عوارض جانبی زونا

افراد مبتلا به زونا به ندرت نیاز به بستری شدن در بیمارستان دارند، اما زونا می تواند باعث مشکلات خطرناکی از قبیل موارد زیر شوند:

درد عصبی بعد از درمان

درد عصبی شایع ترین عارضه ناشی از زونا می باشد. زونا می تواند باعث درد، بی حسی، خارش و سوزش شدید شود و برای چند ماه یا حتی چند سال ادامه داشته باشد. افرادی که به این مشکل دچار می شوند، ممکن است ضعف شدید، بی اشتهایی و اختلال خواب نیز داشته باشند. در این افراد گاهی از اوقات حتی یک تماس کوچک مانند دست زدن به پوست می تواند باعث احساس درد بسیار شدیدی شود. احتمال بروز این عارضه در افراد با سن بالاتر از ۶۰ سال بیشتر است.

مشکلات چشم

حالتی از بیماری زونا که چشم را درگیر کند، تحت عنوان زونای چشمی یا چشم درد ناشی از زونا نامیده می شود. نشانه ها و علایم زونای چشمی شامل تاول هایی در اطراف چشم یا روی پلک، ورم و قرمزی چشم یا پلک و درد شدید در ناحیه چشم می باشد. برخی از بیماران نسبت به نور حساسیت پیدا می کنند. مدت کوتاهی بعد از آنکه زونای چشمی ایجاد شد، شخص مبتلا ممکن است تاری دید پیدا کرده یا مرتباً احساس کند که چیزی در داخل چشم وجود دارد. اگر تاول ها در نوک بینی ظاهر شود، می تواند هشداری برای احتمال ایجاد زونای چشمی باشد. بنابراین هر گاه تاول زونا بر روی بینی ظاهر شد، باید فوراً به پزشک مراجعه کرد. عدم درمان زونای روی بینی می تواند باعث آسیب دائمی به بینایی شود. احتمال بروز گلکوم (آب سبز یا آب سیاه)، زخم و حتی کوری چشم نیز وجود دارد. همچنین افرادی که دچار زونای چشمی می شوند، بیشتر در معرض خطر سکته مغزی هستند.

عفونت باکتریایی

ممکن است تاول های زونا عفونی شده و باعث کند شدن روند بهبودی شود. درد و قرمز شدن طولانی جوش ها می تواند نشان دهنده عفونت باشد. اگر این حالت اتفاق افتاد بلافاصله به پزشک متخصص پوست مراجعه کنید. برای رفع این مشکل ممکن است به درمان با آنتی بیوتیک نیاز داشته باشید. در صورتی که عفونت باکتریایی به طور مناسب درمان نشود، می تواند منجر به جای زخم ( اسکار ) گردد.

سندرم رامزی هانت

در صورتی که گوش و یا اطراف آن در زونا درگیر شد، سریعا به پزشک خود مراجعه کنید، زیرا در صورت عدم درمان منجر به سندرم رامزی هانت می شود و علائم زیر را به دنبال دارد:

• سرگیجه و مشکل در حفظ تعادل
• گوش درد
• و وزوز گوش، این عارضه نادر است اما با درمان به موقع شانس بهبودی کامل وجود دارد.
• از دست رفتن شنوایی
• از دست دادن توانایی حرکت بخش هایی از صورت…

روش های درمان زونا

1. قرص های مسکن برای کمک به کاهش درد: درد ناشی از زونا می تواند بسیار شدید باشد و مصرف قرص های مسکن برای درد زونا ضرورت پیدا کند.
2. داروهای ضد ویروس: این دارو در زمانی تجویز می شود که پزشک بیماری را ظرف ۷۲ ساعت بعد از ظاهر شدن اولین جوش ها تشخیص دهد. هر چقدر مصرف داروی ضد ویروس زودتر آغاز شود، تأثیر بهتری خواهد داشت. مهم ترین داروهای ضد ویروس شامل فامسیکلوویر، والاسیکلوویر و آسیکلوویر می باشد. این داروها می تواند درد ناشی از بیماری را کاهش دهد و زمان دردناکی تاول ها را کوتاه تر کند.
3. مسدود کننده عصب: این داروهای تزریقی که در صورت شدید بودن درد تجویز می شود، شامل یک عامل بی حس کننده و در بعضی از موارد شامل کورتیکواستروئید می باشد.
4. کورتیکواستروئیدها: برای برخی از بیماران ممکن است جهت کاهش ورم و درد، قرص های کورتیکواستروئید همراه با داروی ضد ویروس تجویز شود. البته این روش درمانی چندان رایج نیست، زیرا می تواند باعث گسترده تر شدن جوش شود.

درمان درد بعد از برطرف شدن جوش ها

• درمان سریع زونا به صورت خانگی امکان پذیر نمی باشد ، اما یک سری از اقدامات می تواند به بهبودی پوست کمک کند.
• منطقه ی آسیب دیده را تمیز، خشک و تا حد امکان در معرض هوا قرار دهید.
• ممکن است خارش ها افزایش یابند، اما هرگز آن ها را نخارانید و تاول ها را خراش ندهید.
• از پزشک خود درباره ی کرم ها یا سایر مواد کمک کننده به کاهش خارش سوال کنید.

در صورت وجود هرگونه درد بعد از برطرف شدن تاول ها و بهبودی التهاب، ممکن است پزشک اقدامات زیر را توصیه کند:

• کرم کاپسیدین: از مصرف آن در داخل یا اطراف چشم خودداری نمایی.
• داروهای بی حسی: برای کاهش درد می توان از لیدوکائین استفاده کرد، که در فرم های مختلف مانند کرم، لوسیون، برچسب، پودر و اسپری در دسترس است.
• آنتی بیوتیک ها: در صورت آلودگی پوست و ضایعات به عفونت باکتریایی به آنتی بیوتیک نیاز است، در غیر این صورت آنتی بیوتیک کمک کننده نخواهد بود.
• داروهای ضد افسردگی سه حلقه ای: بسیاری از داروها در این دسته ممکن است به کاهش درد ایجاد شده پس از بهبودی کمک کنند، مانند آمی تریپتیلین، دزیپرامین (نورپرامین) و نورتریپتیلین. در صورت بروز هرگونه افسردگی همراه با زونا، این داروها کمک کننده هستند.

نسخه اصلی مطلب بیماری زونا چگونه تشخیص داده میشود؟ را در سایت دکتر علیرضا واعظ شوشتری بخوانید.

---