چه عواملی موجب درد کاسه یا کشکک زانو می شوند؟

شبکه اطلاع رسانی پزشک آن لاین [ پرتال اطلاع رساني ]آدرس وب سایت : www.pezeshkonline.ir

درد کاسه زانو یا درد کشکک زانو (knee cap) که به آن سندرم کشکک رانی (به انگلیسی patella femoral) هم گفته می شود یکی از آسیب های شایع در مفصل زانو است که باعث ایجاد درد می شود. زمانی که یک مفصل دچار مشکل شود، تمام حرکات بدن که آن مفصل در آن ها نقش دارد نیز دچار اخلال می شوند. در مورد زانو، گستره این حرکات بسیار وسیع است.

علائمی که در بخش جلویی زانو مشاهده می شوند و دردی که در آن ناحیه ایجاد می شود می تواند دلایل و عوامل مختلفی داشته باشد. رفع مشکل مربوط به هر کدام از این عوامل به دیگری متفاوت است. در ادامه به علت ایجاد درد کشکک زانو می پردازیم و به طور خاص تر آسیب و درد کاسه زانو را بررسی می کنیم.

درد کشکک زانو چیست؟

درد کشکک زانو عارضه ای است که می تواند هم افراد جوان و هم افراد میان سال را درگیر کند. کاسه زانو یا کشکک، از یک مفصل تشکیل شده است که در آن انتهای استخوان ران که فمور نام دارد قرار دارد. یعنی یک سر استخوان ران در کاسه زانو قرار می گیرد. دردهایی که در بخش جلوی زانو اتفاق می افتند معمولاً مربوط به اختلال در عملکرد مفصل استخوان ران در کشکک هستند که به آن سندرم کشکک رانی گفته می شود.

در بیشتر مواقع سندرم کشکک رانی زمانی اتفاق می افتد که به هر دلیل کاسه زانو دچار التهاب و تنش شود. التهاب زمانی به وجود می آید که استخوان ران در کشکک به خوبی حرکت نکند و این دو در وضعیت خوبی نسبت به یکدیگر قرار نگرفته باشند. اگر بخواهیم از نقطه نظر علمی به این مسئله بپردازیم و آناتومی مفصل ران را مورد بررسی قرار دهیم باید بگوییم که در واقع این کاسه زانو است که در شیار استخوان ران قرار می گیرد.

عضلات چهار سر ران هم از بالا به کشکک زانو متصل هستند و از پایین ادامه پیدا می کنند تا تاندون تحت کشککی را در زیر آن به وجود آورند. یکی از بافت های نرم دیگری که در زانو به کشکک متصل هستند، رتیناکولای کشکک است. رتینکولای کشکک در واقع یک پرده ای با بافت تاندونی است که در داخل و اطراف و خارج از کشکک قرار گرفته است.

نشانه های درد کشکک زانو چیست؟

شایع ترین و بارز ترین نشانه درد کاسه زانو، دردی است که در بخش جلوی زانو احساس می شود. فعالیت هایی که در آن ها بخش جلوی زانو فعالیت می کند هم دردناک می شوند. مثلاً تغییر حالت از حالت نشسته به ایستاده، بالا و پایین رفتن از پله ها، پایین رفتن از سراشیبی و پریدن باعث ایجاد درد در این ناحیه خواهد شد.
به علاوه در این شرایط ممکن است شما صدایی شبیه قرچ قرچ بشنوید. این صدا را کشکک زانو تولید می کند که به اصطلاح به آن صدای سایش استخوانی (crepitus) گفته می شود. البته صدای سایش استخوانی زیاد جای نگرانی ندارد مگر آن که همراه با آن درد احساس کنید.

علل درد جلوی زانو (کاسه زانو)

عوامل زیادی هستند که می توانند باعث ایجاد درد کاسه زانو شوند. ساختار و حرکات پا، قدرت عضلانی و انعطاف پذیر بافت های نرم همگی از عواملی هستند که می توانند باعث ایجاد درد در بخش جلوی زانو شوند. بعضی افراد با انجام حرکات شدید ممکن است در قسمت کاسه زانو احساس درد کنند. در این افراد، این فعالیت و حرکت بیش از حد مفصل زانو می تواند باعث حرکت بیش از حد کشکک شود. حرکت بیش از حد کشکک هم در طول زمان می تواند به التهاب کشکک تبدیل شود که درد را به همراه خواهد داشت.

در گذشته درد های مربوط به کشکک زانو فقط به بافت های اطراف زانو و خود کشکک ارتباط داده می شدند. ولی امروزه می دانیم که درد کشکک رانی را فقط نمی توان به صورت جزیره ای بررسی کرد. یعنی این درد را همراه با علائم و درد ها و رفتار دیگر بخش های بدن باید در نظر گرفت. در واقع در بیشتر موارد برای رفع درد کشکک رانی زانو باید تمام پایین تنه و یا حداقل بخش های مرتبط با هم که در عملکرد کشکک زانو به طور مستقیم دخالت دارند را مورد بررسی و درمان قرار داد.

شاید این نوع نگاه، درک بهتری از وضعیت درد کشکک به ما بدهد که عضلات و بافت های مرتبط با کشکک زانو را به صورت یک قطعه استخوان در میان یک سری بافت استخوانی متصل به هم و در واقع مثل یک قطار که در ریل حرکت می کند، در نظر بگیریم. عملکرد کشکک زانو هم درست مثل قطاری است که در یک ریل قرار گرفته باشد.

وقتی کشکک زانو از تنظیم خارج شود و عملکردش دچار اخلال شود، ممکن است مشکل از خود کشکک نباشد بلکه مسیر آن دچار مشکل شده باشد. مثل قطار که ممکن است به علت مشکل در ریل ها از مسیر خارج شود. مثلاً به علت حرکت نا درست و اشتباه پا و عضلات و بافت های دیگر در مسیر ممکن است باعث حرکت نامناسب کشکک و آسیب رسیدن به آن شود.

خارج شدن کشکک از شیار رانی وضعیتی است که باعث می شود بافت های اطراف کشکک زانو دچار التهاب و ایجاد درد شوند. دو بخشی که در این مسیر (مسیری که کشکک در آن قرار گرفته است) بیشترین حرکات را دارند و میتوانند به باعث ایجاد مشکل شوند، پا و لگن هستند. پا ممکن است به سمت داخل چرخش کند (پرونیشن یا به انگلیسی pronation) که باعث می شود زانو و استخوان ران به سمت جلو حرکت داده شوند. این حرکت باعث می شود که کشکک زانو از شیار رانی به بیرون حرکت کند و باعث ایجاد مشکل شود.

یکی از بخش های دیگر بدن که می تواند باعث حرکت بیش از حد و خارج شدن از کشکک از محل خود شود، لگن است. ضعف عضلات در اطراف لگن در این مورد عامل بروز مشکل است. اگر عضلات اطراف لگن به اندازه کافی قوی نباشند، پا از مفصل لگن ممکن است بیش از حد به سمت داخل بچرخد که باز هم باعث می شود مسیری که در آن کشک قرار گرفته است حرکت کند و در نتیجه کشککی که در شیار قرار گرفته است از شیار خارج شود.

در واقع وضعیت کشکک که در وسط فاصله میان لگن تا انتهای پا قرار دارد، شبیه به یک توپ است که بر روی یک نوار قرار داده شده است. اگر این بند چه از سمت بالا و چه از سمت پایین بیش از حد از محل خود تکان بخورد، توپ از روی نوار بیرون میفتد.

درمانهای غیر جراحی درد کشکک زانو

درد کشکک زانو هم مثل درد تمام مفاصل دیگر بدن باید به صورت اصولی و مرحله به مرحله درمان شود. یعنی اول از همه باید التهاب و تورمی که در آن ایجاد شده است به طریقی از بین برده شود. وقتی التهاب از بین رود، درد مفصل تا حد زیادی کاهش پیدا می کند. درمان های مختلفی وجود دارد که برای کاهش التهاب در زانو انجام می گیرد که این درمان ها همگی می توانند تحت نظر متخصص زانو به عنوان بخشی از مراحل درمان درد زانو ، انجام شوند.

مثلاً استفاده از داروهای ضد التهاب یکی از این گزینه هاست که حتماً به نظارت و تجویز پزشک نیاز دارد. در مرحله بعد، باید از ایجاد آسیب دیدگی مجدد در زانو جلوگیری کرد. در مورد مشکل خارج شدن کشکک از شیار رانی، این کار باید با جلوگیری از حرکت و گردش داخلی پا انجام شود. درد زمانی کاهش پیدا می کند و التهاب زمانی فروکش می کند که بتوانید از آسیب های مجدد کشکک به بافت ها جلوگیری کنید.

یکی از راه ها برای جلوگیری از چرخش داخلی پا، استفاده از کفش های مناسب است. به طور کلی کفش های ورزشی که مخصوص دویدن هستند برای کنترل حرکت بیش از حد پا و استرس و فشار به بافت های زانو، اثر گذاری قابل توجهی دارند. می توانید از کفش های طبی مخصوص این کار هم استفاده کنید. کفش های طبی که به طور خاص برای کنترل حرکت و ایجاد ثبات بیشتر در پا طراحی شده اند برای این موضوع بسیار مناسب هستند.

یک راه دیگر هم استفاده از کفی های مناسب برای کفش است. کفی کفش باید مخصوص این کار طراحی شود. هر چند که از کفی طبی کفش آماده هم برای این کار می توانید استفاده کنید. البته شکل و طراحی آن را باید پزشک تایید کند تا مطمئن شوید کاری که انجام می دهید واقعاً در جهت بهبود وضعیت و حالت پا است.

مشکل حرکت بیش از حد کشکک زانو با استفاده از زانو بند هم می تواند تا حد زیادی کنترل شود. زانو بند به کشکک کمک می کند که در جای خود ثابت بماند و از حرکت بیش از حد آن و احتمالاً خارج شدن آن از محل خود (یعنی شیار رانی) جلوگیری شود.